Η Σερβία βιώνει τους τελευταίους μήνες ένα κύμα έντονων διαμαρτυριών, που ξέσπασε μετά το θάνατο 15 ανθρώπων στο Νόβι Σαντ. Η κατάρρευση ενός στεγάστρου στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης τον περασμένο Νοέμβριο, έβγαλε τους φοιτητές στους δρόμους σε όλη τη χώρα για να αγωνιστούν για ένα καλύτερο μέλλον.

Οι φοιτητές ξεσηκώθηκαν και αποφάσισαν να παλέψουν να αλλάξουν την κοινωνία στην οποία ζουν, μια κοινωνία που κυριαρχείται από τη διαφθορά, την ιδεολογική ομοιομορφία και το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS) , αμφισβητώντας ένα σύστημα που έχει τις ρίζες του στο παρελθόν. Το SNS έχει τις ρίζες του στη δεκαετία του ’90 και ανάγεται στο ριζοσπαστικό κόμμα του Βόισλαβ Σέσελι, ενός από τα βασικά πρόσωπα που συνέβαλαν στο ξέσπασμα του πολέμου και στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.

Αυτό που ξεκίνησε ως φοιτητική διαδήλωση τον Νοέμβριο έχει πλέον εξελιχθεί σε μαζική διαμαρτυρία σε όλη τη Σερβία. Το κυβερνητικό σύστημα του προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς δέχεται τεράστια πίεση, με τον Βούτσιτς να έχει ήδη αναγκαστεί να «θυσιάσει» τον πρωθυπουργό του, Μίλος Βούτσεβιτς, ο οποίος υπέβαλε την παραίτησή του την Τρίτη (28/01).

Πώς κατάφεραν όμως οι φοιτητές να γιγαντώσουν τον ξεσηκωμό τους ενάντια στο σύστημα και να πάρουν με το μέρος τους την πλειοψηφία της σερβικής κοινωνίας; Εκ πρώτης όψεως, οι φοιτητές ζητούν την πλήρη διερεύνηση ενός δυστυχήματος που συνέβη την 1η Νοεμβρίου στο Νόβι Σαντ και στοίχισε τη ζωή σε δεκαπέντε ανθρώπους λόγω κακοτεχνίας στις κατασκευαστικές εργασίες.

Πάνω απ’ όλα, όμως, ζητούν κράτος δικαίου και να κυβερνούν τη χώρα οι θεσμοί που ορίζει το σερβικό σύνταγμα και όχι ο παντοδύναμος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς από μόνος του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η τραγωδία στο Νόβι Σαντ ήταν το έναυσμα, αλλά όχι η αιτία των μαζικών διαδηλώσεων.

Διαβασε ακομα

Η Ελλάδα πλημμύρισε οξυγόνο για όσους τους το στέρησαν

Ο 22χρονος Ούρος Πάντοβιτς είναι ένας από τους δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές που ενώθηκαν τη Δευτέρα (27/01) για να αποκλείσουν μια από τις κύριες διασταυρώσεις της σερβικής πρωτεύουσας, μετατρέποντας τον κόμβο σε μια θάλασσα κυρίως καλοδιάθετων, αλλά ωστόσο αποφασισμένων διαφωνούντων.

«Είμαστε εδώ για να πούμε στην κυβέρνησή μας ότι είναι υπόλογη απέναντί μας», δήλωσε στον Guardian ο Πάντοβιτς, φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, ο οποίος είχε έρθει μαζί με τρεις φίλους του από την πόλη του, το Κόσεριτς. «Ήρθα εδώ για να βοηθήσω τους ανθρώπους, επειδή η κυβέρνηση προσπαθεί να μας κοροϊδέψει με πολλούς τρόπους».

Η ατμόσφαιρα ήταν ειρηνική: Παράλληλα με εκείνους που κρατούσαν πανό με συνθήματα κατά του καθεστώτος και σφύριζαν σφυρίχτρες, οι νέοι έπαιζαν χαρτιά, μπάσκετ και σκάκι. Μοιράστηκε δωρεάν καφές. Είχαν στηθεί σκηνές, ώστε οι φοιτητές να μπορούν να διαμαρτυρηθούν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τα αυτοκίνητα στον αυτοκινητόδρομο κάτω από την οδογέφυρα κόρναραν για να υποστηρίξουν τους φοιτητές.

Αυτή ήταν η τελευταία από τις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες των φοιτητών στη Σερβία, οι οποίες λαμβάνουν χώρα από τον Νοέμβριο. Οι φοιτητές έχουν καταλάβει πανεπιστημιακά κτήρια και έχουν οργανώσει αποκλεισμούς δρόμων, διαμαρτυρίες και ειρηνικό αντάρτικο. Το φοιτητικό κίνημα στηρίζεται σε δωρεές τροφίμων και λειτουργεί ανεξάρτητα από τη διοίκηση των πανεπιστημίων τους και τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Σύμφωνα με ορισμένους, πρόκειται για το μεγαλύτερο φοιτητικό κίνημα στην Ευρώπη από το 1968- σίγουρα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα κύματα διαφωνίας στο Βελιγράδι από τις διαδηλώσεις που οδήγησαν στην πτώση του Σέρβου προέδρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 2000.

Η αφορμή για τις διαδηλώσεις δόθηκε την 1η Νοεμβρίου, όταν 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και αρκετοί τραυματίστηκαν σοβαρά όταν κατέρρευσε το τσιμεντένιο στέγαστρο του πρόσφατα ανακαινισμένου σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας. Πολλοί κατηγόρησαν την κυβέρνηση για την καταστροφή, υποστηρίζοντας διαφθορά και ανικανότητα.

Οι διαδηλωτές απαιτούν από την κυβέρνησή τους να λογοδοτήσει και οι κρατικοί θεσμοί της να ακολουθούν το κράτος δικαίου. Το κυβερνών κόμμα, το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS), βρίσκεται στην εξουσία από το 2012 και ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο αυταρχικός ηγέτης του, είναι πρόεδρος τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Την Τρίτη (28/01), ο πρωθυπουργός, Μίλος Βούτσεβιτς, στενός σύμμαχος του Βούτσιτς, παραιτήθηκε λόγω της κατάρρευσης στο Νόβι Σαντ και των διαδηλώσεων, αλλά οι φοιτητές δεν ηρεμούν: Θέλουν μια ριζική αναθεώρηση ενός συστήματος που θεωρούν σάπιο μέχρι το κόκαλο.

«Ατυχήματα όπως το τρομερό στο Νόβι Σαντ θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν τηρούνταν μόνο οι απλούστεροι κανονισμοί, αλλά η κυβέρνηση έδειξε την ανικανότητά της», δήλωσε ο Πάντοβιτς.

«Είμαστε εδώ για να αγωνιστούμε για την πολιτική μας ζωή και τη χώρα μας», δήλωσε ο Γιόβαν Στίκιτς, 19 ετών, φοιτητής μηχανολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, ο οποίος συμμετείχε στο μπλόκο τη Δευτέρα (27/01). «Το κυβερνών κόμμα μας θέλει να λέει ότι αυτή είναι μια αντικυβερνητική διαμαρτυρία και αντισυνταγματική, αλλά εδώ αγωνιζόμαστε για αυτή τη χώρα και αυτό το σύνταγμα».

«Για την ελευθερία», είπε ο φίλος του, Βουκ Νεκταρίγεβιτς, επίσης φοιτητής. Ο Στίκιτς πρόσθεσε: «Την ελευθερία που αυτή η κυβέρνηση παραβιάζει καθημερινά».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι φοιτητές λένε ότι κάνουν τα πράγματα διαφορετικά. Ένας κανόνας είναι να μην έχουν ηγέτη- καθιστώντας έτσι πιο δύσκολο για τις Αρχές να διασπάσουν τις διαδηλώσεις. Δεύτερον, όλες οι διαδηλώσεις πρέπει να είναι ειρηνικές και τα τυχόν συντρίμμια πρέπει να καθαρίζονται. Τρίτον, όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται δημοκρατικά κατά τη διάρκεια ωριαίων συνεδριάσεων ολομέλειας στις πανεπιστημιακές τους σχολές.

«Αλλάζουμε αυτή την κατάσταση στη χώρα μας για τους νέους ανθρώπους, ώστε να μπορούν να μεγαλώνουν σε αυτή τη χώρα και να εργάζονται σε αυτή τη χώρα, χωρίς να χρειάζεται να μετακομίσουν στην Ευρώπη», δήλωσε ο Στίκιτς.

Τις τελευταίες εβδομάδες οι φοιτητές της Σερβίας έχουν συγκεντρώσει την υποστήριξη των πολιτών σε ολόκληρη τη χώρα – δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σε πόλεις όπως το Βελιγράδι, τη Νις και το Νόβι Σαντ, αλλά και σε επαρχιακές πόλεις και χωριά, βγήκαν στους δρόμους για να υποστηρίξουν τη νεολαία τους. Αυτό που τους ενώνει όλους είναι η απογοήτευση για αυτό που θεωρούν δυσλειτουργική πολιτική.

Τη Δευτέρα (27/01), η Τίνα Πριμπίτσεβιτς, μια 18χρονη μαθήτρια λυκείου από το Βελιγράδι, έκανε πορεία πέρα-δώθε στην άδεια διασταύρωση της πόλης με ένα αυτοσχέδιο πανό που προέτρεπε: «Άνθρωπε, θύμωσε».

«Πιστεύουμε ότι το σύστημα είναι διεφθαρμένο εδώ και αρκετό καιρό, από τότε που δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός μας», είπε.

Το 2003, ο Ζόραν Τζίντζιτς, ο τότε πρωθυπουργός και υπέρμαχος των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, δολοφονήθηκε στο Βελιγράδι λόγω των φιλοδυτικών μεταρρυθμίσεων και της καταστολής του οργανωμένου εγκλήματος.

Σύμφωνα με μελετητές, διεθνείς παρατηρητές και οργανώσεις υπεράσπισης, η Σερβία αντιμετωπίζει εδώ και πολύ καιρό ένα αδύναμο κράτος δικαίου, το οποίο υπονομεύεται από την ενδημική διαφθορά, την πολιτική παρέμβαση, τις εκλογικές νοθεύσεις και τους αυστηρούς περιορισμούς στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. «Το καθεστώς λειτουργεί σαν μαφία», δήλωσε ο Σρντζαν Τσβίγιτς, πολιτικός επιστήμονας και πρόεδρος της διεθνούς συμβουλευτικής επιτροπής του Κέντρου Πολιτικής Ασφάλειας του Βελιγραδίου (BCSP), ενός ανεξάρτητου thinktank. «Η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη».

Η Πριμπίτσεβιτς, η οποία τελειώνει το λύκειο σε λίγους μήνες και θέλει να σπουδάσει νομικά, δήλωσε ότι δεν θα ήθελε να «αναγκαστεί να φύγει» από τη Σερβία μόλις αποφοιτήσει, αλλά θα ήθελε να μείνει και να «είναι περήφανη» για τη χώρα της. Αλλά δεν ήταν περήφανη «για αυτό το σύστημα τώρα», είπε.

«Θα σταματήσουμε να διαμαρτυρόμαστε μόνο όταν μας δώσουν αυτό που ζητάμε. Έχουν περάσει τρεις μήνες και τίποτα δεν έχει αλλάξει- απλώς μας λένε ψέματα επειδή δεν μπορούν να αποδεχτούν το γεγονός ότι το σύστημά τους καταρρέει».

Στο Βελιγράδι, ένας 50χρονος μοτοσικλετιστής, ο Μπόρις Πάντοβιτς, είχε επίσης έρθει για να υποστηρίξει τους φοιτητές. «Οι φοιτητές μας θέλουν οι θεσμοί να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Αυτοί είναι οι νέοι μας, οι φοιτητές μας, το μέλλον μας».

Δεν σκέφτονται όλοι όπως αυτός. Ενώ οι ενέργειες των φοιτητών είναι ειρηνικές, υπήρξε βία στο περιθώριο. Την περασμένη Δευτέρα, μια ομάδα φοιτητών από τη σχολή ιατρικών επιστημών του Πανεπιστημίου του Νόβι Σαντ τοποθετούσε αυτοκόλλητα σε κτήρια σε όλη την πόλη, όταν δέχτηκαν επίθεση από μασκοφόρους. Ένας φοιτητής μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Κατά τη διάρκεια άλλων διαδηλώσεων, αυτοκίνητα έπεσαν πάνω σε φοιτητές.

Τα μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στην κυβέρνηση μεταδίδουν αρνητικά σχόλια για τους φοιτητές, επηρεάζοντας ορισμένους ανθρώπους εναντίον τους. Σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη (29/01), ο Βούτσιτς δήλωσε ότι «η τάξη θα αποκατασταθεί στη Σερβία, η ειρήνη και η σταθερότητα θα διατηρηθούν». Και πρόσθεσε: «Πρέπει να επιστρέψουμε στη δουλειά μας. Η χώρα πρέπει να λειτουργήσει». Κατηγόρησε τα ξένα μέσα ενημέρωσης ότι λένε ψέματα για τις διαδηλώσεις. Το γραφείο του πρωθυπουργού της Σερβίας και η σερβική κυβέρνηση κλήθηκαν να σχολιάσουν.

Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος προσπάθησε να φέρει τους διαδηλωτές με το μέρος του, κυρίως με την παραίτηση του Βούτσεβιτς, ο οποίος ήταν δήμαρχος του Νόβι Σαντ από το 2012 έως το 2020 κατά τα πρώτα στάδια του έργου ανακατασκευής του σιδηροδρομικού σταθμού. Την Τετάρτη (29/01), το γραφείο του Βούτσιτς ανακοίνωσε ότι έδωσε χάρη σε 13 άτομα, μεταξύ των οποίων έξι φοιτητές και αρκετοί ακαδημαϊκοί, που είχαν συλληφθεί σε σχέση με τις διαδηλώσεις.

Υποσχέθηκε επίσης να δώσει στη δημοσιότητα έγγραφα σχετικά με την ανοικοδόμηση και άφησε να εννοηθεί ότι επίκειται ένας μεγάλος ανασχηματισμός της κυβέρνησης. Έχουν γίνει αρκετές συλλήψεις.

Ωστόσο, οι ανακοινώσεις αυτές δεν έχουν μέχρι στιγμής κατευνάσει τους διαδηλωτές. Απαιτούν συστημική αλλαγή και έχουν προγραμματίσει μεγάλη πορεία από το Βελιγράδι στο Νόβι Σαντ αυτή την εβδομάδα, με αφορμή την επέτειο των τριών μηνών από την καταστροφή. Οι φοιτητές λένε ότι το να πάρει ο πρόεδρος τη δικαιοσύνη στα χέρια του είναι «άχρηστο». Απαιτούν ένα λειτουργικό σύστημα, με διαφανείς θεσμούς που θα λειτουργούν σύμφωνα με το κράτος δικαίου.

Διαβασε ακομα

Συγκάλυψη ενός σιδηροδρομικού δυστυχήματος, ένοχα μυστικά και διαφθορά. Η Σερβία φλέγεται, βρες τη διαφορά

«Αυτή η διαμαρτυρία δίνει επιτέλους σε ορισμένους ανθρώπους την ελπίδα ότι τα πράγματα θα αλλάξουν», δήλωσε ο Νεκταρίγεβιτς. «Τελειώσαμε με τη διαφθορά και τους πολιτικούς», πρόσθεσε ο Στίκιτς, διότι «η διαφθορά δεν υπάρχει μόνο στο κυβερνών κόμμα, αλλά σε κάθε κόμμα που είχαμε μέχρι τώρα. Επομένως, δεν πολεμάμε μόνο το καθεστώς, αλλά και για να αλλάξει το σύστημα».