Ήταν 3 Σεπτεμβρίου 1974 όταν ο πράσινος ήλιος ανέτειλε για πρώτη φορά. Το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον πολιτικό που μνημονεύεται μέχρι και σήμερα με το μικρό του όνομα, ως ο άνθρωπος που έδωσε όραμα σε εκατομμύρια Έλληνες.

Ήταν λίγες μέρες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, τον Αύγουστο του 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα.

Παρά την άρνηση του τότε υπουργού Δημόσιας Τάξης και πρώην ηγετικού στελέχους του ΙΔΕΑ στρατηγού Σόλωνα Γκίζα για τη λήψη μέτρων ασφαλείας κατά την άφιξη του Ανδρέα Παπανδρέου στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, χιλιάδες Αθηναίοι και στελέχη του Αντιδικτατορικού αγώνα τον υποδέχτηκαν συνοδεύοντας τον μέχρι την κατοικία του στο Καστρί.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ). Το χαρακτηριστικό έμβλημα του κόμματος, ο ήλιος σε πράσινο φόντο, ήταν αποτέλεσμα κοινής απόφασης του Ανδρέα Παπανδρέου, του Αντώνη Λιβάνη και του Γιώργου Κίσσωνα. Ο ήλιος επελέγη ως σύμβολο της ανατολής του νέου, και το πράσινο χρώμα ως συμβόλου της ελπίδας.

Η ημερομηνία της 3ης Σεπτεμβρίου για την ίδρυση του Κινήματος δεν ήταν τυχαία. Επιλέχθηκε για να συμπίπτει με την ιστορική ημερομηνία του 1843 όταν ο βασιλιάς Οθων αναγκάστηκε να παραχωρήσει Σύνταγμα και να γίνει η μετάβαση από την απόλυτη στη συνταγματική μοναρχία.

Σύμφωνα με την ιδρυτική Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, σκοπός της δράσης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. είναι να επιφέρει στη χώρα: Εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση και δημοκρατική διαδικασία.

Ειδικότερα, με αφορμή την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το ΠΑ.ΣΟ.Κ θέτει με την ιδρυτική του διακήρυξη τα ζητήματα της απεξάρτησης της χώρας από την αμερικανική επιρροή, την τιμωρία των πρωταιτίων της Χούντας, τη σοσιαλιστική μεταρρύθμιση της ελληνικής οικονομίας και την υπεράσπιση των «μη προνομιούχων» πολιτών.

Το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε για πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές του 1974, αποσπώντας ποσοστό 13,58%, που μεταφράστηκε στην ανάδειξη 12 βουλευτών.

Την εκλογική επιτυχία ακολούθησε μία τάση εσωστρέφειας και εκκαθαρίσεως των αντιφρονούντων στοιχείων. Την άνοιξη του 1975 διαγράφτηκε από το κόμμα μία ομάδα τροτσκιστών, η οποία ίδρυσε αργότερα την τροτσκιστική οργάνωση Ξεκίνημα, ενώ ακολούθησε και η διαγραφή των περισσότερων στελεχών που προέρχονταν από τη Δημοκρατική Άμυνα. Μεταξύ αυτών ήταν και οι Νίκος Κωνσταντόπουλος και Σάκης Καράγιωργας, οι οποίοι ίδρυσαν μετέπειτα τη Σοσιαλιστική Πορεία.

Στις βουλευτικές εκλογές του 1977 το ΠΑΣΟΚ διπλασίασε το ποσοστό του και εξέλεξε 93 βουλευτές, καταλαμβάνοντας τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και ήδη από την επομένη των εκλογών άρχισε να διαφαίνεται για αυτό, από τον Τύπο και το κοινό, πιθανή προοπτική μελλοντικής διακυβέρνησης.

Ο θρίαμβος της «αλλαγής» στις εκλογές του ‘81

Κάτι που έγινε τον Οκτώβριο του 1981, οπότε το ΠΑΣΟΚ, μετά από μία φορτισμένη προεκλογική περίοδο, με το σύνθημα «Αλλαγή» και «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48% και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με 172 βουλευτές, σχηματίζοντας την πρώτη αυτοδύναμη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε και τις ευρωεκλογές που διεξήχθησαν την ίδια ημέρα, με 40,12% και δέκα ευρωβουλευτές.

Τον Ιούνιο του 1985, το ΠΑΣΟΚ κέρδισε εκ νέου τις βουλευτικές εκλογές, με ποσοστό 45,82%, εξέλεξε 161 βουλευτές και σχημάτισε και πάλι αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Η αναπτυξιακή στρατηγική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1984 – 1990 χαρακτηρίστηκε κυρίως από τη μεγάλη διασπορά των διαθέσιμων πόρων σε μικρά έργα υποδομής σε ολόκληρη τη χώρα. Η πολιτική αυτή στήριξε την οικονομική δραστηριότητα και διευκόλυνε τη βελτίωση του επιπέδου ζωής στις αγροτικές και περιμετρικές περιοχές. Αναβάθμισε το επαρχιακό δίκτυο μεταφορών και ενίσχυσε τον εκσυγχρονισμό των μικρών γεωργικών επιχειρήσεων και την ίδρυση ξενοδοχείων μικρού και μεσαίου μεγέθους σε πολλές περιοχές.

«Τσοβόλα δώσ’ τα όλα»

Το 1989, περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης, λόγω του οικονομικού σκανδάλου Κοσκωτά, και με τον ιδρυτή του ασθενή, το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές του Ιουνίου του 1989 καθώς και τις ευρωεκλογές που διεξήχθησαν την ίδια ημέρα.

Ωστόσο, αυτό που έχει μείνει στην ιστορία από την εκλογική αναμέτρηση εκείνης της χρονιάς, είναι το περίφημο «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα». Λέγεται ότι ήταν ένα σύνθημα που είπε για πρώτη φορά ο Ανδρέας Παπανδρέου σε προεκλογική ομιλία του στο Περιστέρι. Ο Δημήτρης Τσοβόλας ήταν τότε υπουργός Οικονομικών και το σύνθημα προμήνυε την λήξη των προγραμμάτων λιτότητας και την έναρξη μιας πιο ανθηρής εποχής στα οικονομικά της Ελλάδας.

Το σκάνδαλο Κοσκωτά

Το Σκάνδαλο Κοσκωτά ήταν μεγάλο πολιτικό και οικονομικό σκάνδαλο το οποίο κυριάρχησε στην ελληνική πολιτική σκηνή κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1990. Κεντρικό πρόσωπο του σκανδάλου υπήρξε ο τραπεζίτης Γιώργος Κοσκωτάς.

Τα ευρήματα του επιτρόπου Σπύρου Παπαδάτου ήταν κόλαφος για τον Κοσκωτά. Αποκαλύφθηκε ότι είχε κάνει συνολική υπεξαίρεση από την Τράπεζα Κρήτης του ποσού των 33,5 δισεκατομμυρίων δραχμών. Η υπεξαίρεση των καταθέσεων είχε ξεκινήσει από την εποχή ακόμα που ήταν υπάλληλος στην Τράπεζα. Με τα χρήματα αυτά αγόρασε όλες τις επιχειρήσεις του αλλά και δωροδοκούσε δημόσια πρόσωπα.

Πέραν του Κοσκωτά όμως, στο σκάνδαλο ενεπλάκησαν και κορυφαία κυβερνητικά στελέχη της τότε κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.

Παραπέμφθηκαν σε δίκη ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρώην Πρωθυπουργός, ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, τέως υπουργός Εθνικής Οικονομίας, ο Μένιος Κουτσόγιωργας, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, ο Δημήτρης Τσοβόλας, πρώην υπουργός Οικονομικών και ο Γιώργος Πέτσος, πρώην υφυπουργός Βιομηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας.

Από αυτούς, ο Ανδρέας Παπανδρέου κρίθηκε αθώος σε όλες τις κατηγορίες, ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης δεν δικάστηκε γιατί είχε ήδη εκλεγεί Ευρωβουλευτής και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αρνήθηκε να άρει την ασυλία του, ενώ ο Μένιος Κουτσόγιωργας πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια της δίκης.

Ο Δημήτρης Τσοβόλας και ο Γιώργος Πέτσος κρίθηκαν ένοχοι για παράβαση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Οι ποινές τους ήταν 2,5 χρόνια (εξαγοράσιμη) για τον πρώτο και 10 μήνες με αναστολή για τον δεύτερο, με αφαίρεση των πολιτικών δικαιωμάτων και των δύο, για τρία και δύο χρόνια αντίστοιχα.

Συγκυβέρνηση και «βρώμικο ’89»

Μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 1989, η Νέα Δημοκρατία και ο Ενιαίος Συνασπισμός (στον οποίο μετείχε και η ανανεωτική Αριστερά και άλλες μικρότερες οργανώσεις της) συναποφάσισαν τον σχηματισμό βραχύβιας κυβέρνησης, με κύριο σκοπό την «κάθαρση» από τα πολιτικά σκάνδαλα (το σκάνδαλο Κοσκωτά ήταν μόνο ένα από τα σκάνδαλα για τα οποία κατηγορήθηκε το ΠΑΣΟΚ).

Η απόφαση των δύο κομμάτων να κινήσουν διαδικασίες ποινικοποίησης της πολιτικής ζωής χαρακτηρίστηκε από πολλούς (κυρίως προερχόμενους από τους κόλπους του ΠΑΣΟΚ) ως «βρώμικο ’89».

Αυτό επέφερε μεγάλη όξυνση στην πολιτική πραγματικότητα της εποχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής φέρεται να δήλωσε ότι «οι πρωθυπουργοί δεν πηγαίνουν στη φυλακή, πηγαίνουν στο σπίτι τους».

Το κύριο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης πάντως, επικεντρώθηκε στην τύχη των πολιτικών προσώπων που εμπλέχθηκαν στο σκάνδαλο και όχι στην τύχη του προσώπου που έφερε το όνομά του, του Γιώργου Κοσκωτά.

Το όλο νοσηρό κλίμα ως απόρροια του σκανδάλου, κορυφώθηκε δραματικά με την δολοφονία από την Οργάνωση 17 Νοέμβρη του Παύλου Μπακογιάννη, βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και γαμπρού του προέδρου της Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (26 Σεπτεμβρίου 1989) και την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του κατηγορούμενου βουλευτή και υπουργού του ΠΑΣΟΚ, Γιώργου Πέτσου (8 Μαΐου 1989).

Στις προκηρύξεις της (με τίτλους «Άρχισε η κάθαρση» και «Να χτυπήσουμε τους κλέφτες και πουλημένους πολιτικούς» αντίστοιχα), η οργάνωση κατονόμαζε τα θύματά της ως συνενόχους του Σκανδάλου.

Νωρίτερα (11 Νοεμβρίου 1988) με προκήρυξή της (με τίτλο «Κλεφτοκοτάδες, μεγαλοαπατεώνες και ταρτούφοι») κατηγόρησε ολόκληρο το πολιτικοικονομικό σύστημα της Ελλάδας ως υπεύθυνο της εκτροφής σκανδάλων τύπου Κοσκωτά.

Η αλλαγή ηγεσίας

Μετά από ένα «διάλειμμα», την περίοδο 1989-1993 που το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε στην αντιπολίτευση, στις εκλογές του 1993 το ΠΑΣΟΚ. Επανήλθε στην εξουσία με ποσοστό 46,88%. Όμως δύο χρόνια αργότερα, το 1995, μια νέα κρίση στην υγεία του Ανδρέα Παπανδρέου (η πρώτη ήταν το 1988, οπότε και υποβλήθηκε σε επέμβαση ανοιχτής καρδιάς στην Αγγλία) τον οδήγησε στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.

Ο νοσηλευόμενος Ανδρέας Παπανδρέου παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία στις 17 Ιανουαρίου 1996, με τον Κώστα Σημίτη να αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας.

Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, λίγες μέρες μετά τον θάνατο του Ιδρυτή του Κινήματος, ο Κώστας Σημίτης εξελέγη και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, το οποίο κέρδισε στις εκλογές του 1996 και σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Η περίοδος διακυβέρνησης του Κώστα Σημίτη χαρακτηρίζεται από μία μετριοπαθή εξωτερική πολιτική ταυτόχρονα με σταδιακή ιδιωτικοποίηση του μεγάλου ελληνικού δημόσιου τομέα, στοχεύοντας σε μία οικονομική σταθερότητα σύμφωνα με τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η δεύτερη θητεία του συνοδεύτηκε από την εφαρμογή μέτρων λιτότητας, με στόχο τη μείωση του πληθωρισμού και του εθνικού χρέους, καθώς και από προσπάθειες επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών για το Κυπριακό πρόβλημα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.

Μεταξύ των σημαντικότερων επιτυχιών της θεωρείται η ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση το 2001. Επί πρωθυπουργίας Σημίτη κατασκευάστηκαν σημαντικά διάφορα έργα υποδομής, όπως το μετρό της Αθήνας, το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου και άλλα.

Η αρχή της πτώσης

Τον Ιανουάριο του 2004, ο Κώστας Σημίτης παραιτήθηκε από την ηγεσία του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και μοναδικός υποψήφιος για τη θέση είναι ο γιος του Ανδρέα Παπανδρέου, Γιώργος. Εξελέγη πρόεδρος του κόμματος με πανελλαδική ψηφοφορία, διαδικασία που συνέβη για πρώτη φορά, στην οποία ψήφισαν περισσότεροι από 1.000.000 μέλη και φίλοι του κόμματος.

Στις βουλευτικές εκλογές του 2004 το ΠΑΣΟΚ. έπειτα από 10,5 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας με τρεις εκλογικές νίκες (1993, 1996, 2000) έχασε τις εκλογές με ποσοστό 40,55% και πέρασε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Τρεις μήνες αργότερα, στις ευρωεκλογές, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έλαβε επίσης τη δεύτερη θέση, και εξέλεξε οκτώ ευρωβουλευτές.

Το ΠΑΣΟΚ δεν κατάφερε να κερδίσει ούτε τις πρόωρες εκλογές του 2007. Όμως στις βουλευτικές εκλογές του 2009 έλαβε ποσοστό 43,92% και 160 έδρες στην Βουλή, σχηματίζοντας αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Γρήγορα, οι προγραμματικές προεκλογικές δεσμεύσεις του Γιώργου Παπανδρέου αναθεωρήθηκαν, λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης που μέσα σε λίγους μήνες οδήγησε στο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Η κυβέρνηση υπέγραψε δανειακή σύμβαση (Μνημόνιο Αλληλοκατανόησης) με την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη λήψη μέτρων λιτότητας. Το 2011 αποφασίστηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας υπό το Λουκά Παπαδήμο, για την εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας.

Η νέα κυβέρνηση, συμφώνησε στη σύναψη νέας δανειακής σύμβασης (2ο Μνημόνιο).

Μετά την παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου από τη θέση του Πρωθυπουργού, ξεκίνησαν οι διαδικασίες και για την αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ, με τον Ευάγγελο Βενιζέλο να αναδεικνύεται ο τέταρτος πρόεδρος του κόμματος.

Η διάλυση της Βουλής, τον Απρίλιο του 2012, και η προκήρυξη εκλογών βρήκε το ΠΑΣΟΚ με 129 βουλευτές, αποδυναμωμένο και αποψιλωμένο από στελέχη.

Το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές του Μαΐου του 2012 λαμβάνοντας 13,18% των ψήφων και τερμάτισε τρίτο, πίσω από το ΣΥ.ΡΙΖ.Α. (16,78%) και τη Νέα Δημοκρατία (18,85%), εκλέγοντας μόλις 41 βουλευτές. Πολλά ιστορικά στελέχη του κινήματος αλλά και υπουργοί των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σημίτη βρέθηκαν μετά από πολλά χρόνια κοινοβουλευτικής πορείας εκτός κοινοβουλίου.

Τα χρόνια των μνημονίων

Στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου, το ΠΑΣΟΚ πήρε και πάλι την τρίτη θέση, εκλέγοντας 33 βουλευτές και λαμβάνοντας το 12,28% των ψήφων. Παρ’ όλα αυτά, το ΠΑΣΟΚ συμφώνησε με τη Νέα Δημοκρατία και τη Δημοκρατική Αριστερά στο σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, βάσει προγραμματικής συμφωνίας, για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου (το οποίο είχε υπογράψει η προηγούμενη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) και απάλυνση των δυσβάσταχτων όρων που επεβλήθησαν. Πρωθυπουργός ορκίστηκε ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς.

Στις 22 Ιουνίου 2013, η Δημοκρατική Αριστερά απέσυρε τη στήριξή της, και το ΠΑΣΟΚ ήταν το μόνο κόμμα, πέραν της Νέας Δημοκρατίας, που παρείχε στήριξη στην κυβέρνηση Σαμαρά.

Εν όψει των ευρωεκλογών του 2014, το ΠΑΣΟΚ πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της Ελιάς, μαζί με άλλες δυνάμεις της κεντροαριστεράς, που πραγματοποιήθηκε με Πανελλήνια Συνδιάσκεψη στις 8 και 9 Μαρτίου 2014, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας.

Μετά τη διάλυση της Βουλής, στις 3 Ιανουαρίου 2015, ο Γιώργος Παπανδρέου μαζί με επτά βουλευτές και άλλα στελέχη, αποχώρησαν από το ΠΑΣΟΚ και ίδρυσαν το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών.

Η διάσπαση του κόμματος, καθώς και η δυσαρέσκεια για την κυβερνητική πολιτική του 2012-2015 μείωσαν κατά πολύ τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, κατατάσσοντάς το μόλις έβδομο κόμμα στη Βουλή, με ποσοστό 4,68%, που είναι και το χειρότερο στην ιστορία του, και εξέλεξε 13 βουλευτές.

Από το ΠΑΣΟΚ στο ΚΙΝΑΛ

Τον Ιούνιο του 2015 έλαβε χώρα το 10ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Στο Συνέδριο αποφασίστηκε η μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ σε έναν πολιτικό φορέα της ευρύτερης Κεντροαριστεράς και η εκλογή νέου προέδρου από τη βάση στις 14 Ιουνίου, με την Φώφη Γεννηματά να αναλαμβάνει τα ηνία.

Στις εκλογές του 2015, Φώφη Γεννηματά και Θανάσης Θεοχαρόπουλος αποφάσισαν την κοινή κάθοδο ΠΑΣΟΚ και Δημοκρατικής Συμπαράταξης, με τον συνδυασμό να λαμβάνει 6,28%.

Τον Ιούλιο του 2017 η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Φώφη Γεννηματά, από το βήμα του συνεδρίου της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου ενιαίου κεντροαριστερού φορέα στην Ελλάδα πριν από το τέλος του έτους, με εκλογή προέδρου από τη βάση, με την ίδια να ηγείται του νέου κόμματος που ονομάστηκε Κίνημα Αλλαγής.

Στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση που συμμετείχε, στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους, το Κίνημα Αλλαγής έλαβε την τρίτη θέση, με ποσοστό 7,72%, εκλέγοντας δύο ευρωβουλευτές προερχόμενους από το ΠΑΣΟΚ, ενώ στις πρόωρες εκλογές του ίδιου έτους έλαβε 8,10% και εξέλεξε 22 βουλευτές, εκ των οποίων οι 19 ανήκουν στο ΠΑΣΟΚ.

Το 2021 η Φώφη Γεννηματά απεβίωσε από καρκίνο, με τον Νίκο Ανδρουλάκη να αναδεικνύεται πρόεδρος του κόμματος.

Τον Μάιο του 2022, σε εσωκομματικό δημοψήφισμα, αποφασίστηκε η μετονομασία του κόμματος σε ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής και η επαναφορά του πράσινου ανατέλλοντος ηλίου, του γνωστού ιστορικού συμβόλου του κόμματος.

Φτάνοντας στο σήμερα, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε μια ιστορική καμπή, καθώς απομένουν λίγες μέρες για τις εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη νέας ηγεσίας, με τους Νίκο Ανδρουλάκη, Νάντια Γιαννακοπούλου, Άννα Διαμαντοπούλου, Χάρη Δούκα, Μιχάλη Κατρίνη, Παύλο Γερουλάνο και Γιάννη Κανελλάκη να είναι οι διεκδικητές.