Μέσα σε λίγα λεπτά εμφανίζονται από τα βάθη του Ινδικού Ωκεανού οι καρχαρίες, με τις χαρακτηριστικές ρίγες και τα κοφτερά, οδοντωτά δόντια τους. Ακολουθούν τη μυρωδιά αίματος ψαριών και λαδιού που προέρχεται από κεφάλια τόνου, τα οποία μια ερευνητική ομάδα έχει κρύψει κάτω από ένα σωρό βράχια σε μια ρηχή αμμώδη περιοχή.

Οι καρχαρίες τίγρεις μήκους έως και τεσσάρων μέτρων, περιφέρονται γύρω από τους δύτες, μερικές φορές σε απόσταση μόλις του ενός χεριού. Όλοι είναι θηλυκοί, δύο με σημάδια δαγκώματος στα πλευρά και τα πτερύγιά τους, που υποδηλώνουν πρόσφατο ζευγάρωμα. Ορισμένα έχουν εντυπωσιακά παχιά κοιλιά.

Οι καρχαρίες τίγρεις, που ζουν σε τροπικές και εύκρατες θάλασσες, ευθύνονται για τις περισσότερες -αν και εξαιρετικά σπάνιες- επιθέσεις καρχαριών σε ανθρώπους μετά τον λευκό καρχαρία.

Science Τεράστιος καρχαρίας που κολύμπησε μαζί με τους δεινόσαυρους λύνει μυστήριο αιώνων

Πριν από μερικά χρόνια, αυτοί οι μοναχικοί κυνηγοί ανακαλύφθηκαν σε μεγάλους αριθμούς στα ανοικτά της Φουβαχμούλα, ενός μικρού νησιού στα νότια των Μαλδίβων, που πλέον προσελκύει δύτες από όλο τον κόσμο. Στο σημείο κατάδυσης Tiger Zoo, στην είσοδο του λιμανιού, οι συναντήσεις με περισσότερους από 20 καρχαρίες δεν είναι ασυνήθιστες.

Νωρίτερα φέτος, επιστήμονες, δύο τοπικές σχολές κατάδυσης και η οργάνωση καρχαριών των Μαλδίβων Miyaru συνεργάστηκαν για μια μελέτη πεδίου διάρκειας δύο εβδομάδων για να απαντήσουν στο ερώτημα: Γιατί συγκεντρώνονται τόσοι πολλοί καρχαρίες τίγρεις κοντά στο νησί; Τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον εντοπισμό αυτού που θεωρείται το ιερό δισκοπότηρο της έρευνας για τους καρχαρίες: Το μέρος όπου οι καρχαρίες πηγαίνουν για να αναπαραχθούν και αρχίζει η ζωή τους.

«Για να προστατεύσουμε τους καρχαρίες, πρέπει να γνωρίζουμε τα ενδιαιτήματα που είναι κρίσιμα για την αναπαραγωγή τους», λέει ο Lennart Vossgaetter, συνιδρυτής της Ocean Collective, μιας γερμανικής εταιρείας έρευνας καρχαριών. Μέχρι στιγμής, οι τόποι αυτοί είναι ως επί το πλείστον άγνωστοι για μεταναστευτικά είδη όπως οι καρχαρίες τίγρεις, οι οποίοι περιπλανώνται στους ωκεανούς σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων.

Οι εργασίες ξεκίνησαν το 2021, όταν ο Vossgaetter, ένας φοιτητής με πάθος για τους καρχαρίες, ήρθε στο νησί. Για τη μεταπτυχιακή του διατριβή, συνέχισε αυτό που είχε ξεκινήσει μια τοπική σχολή καταδύσεων: Την καταγραφή των καρχαριών που εμφανίζονταν στις καταδύσεις με τη χρήση φωτογραφικών ταυτοτήτων.

Μετά από ένα χρόνο και περισσότερες από 300 καταδύσεις, είχε μια βάση δεδομένων με 220 καρχαρίες-τίγρη. Με τη βοήθεια τριών άλλων βιολόγων που πραγματοποιούν ταυτοποιήσεις, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 266, «καθιστώντας τον τον μεγαλύτερο γνωστό πληθυσμό καρχαριών τίγρης στον ωκεανό», λέει ο Vossgaetter.

Παραδόξως, το 85% είναι θηλυκά. Παρατήρησε ότι πολλοί παχαίνουν όλο και περισσότερο με την πάροδο του χρόνου – για να εξαφανιστούν για μήνες και να επιστρέψουν με επίπεδη κοιλιά: Μήπως οι καρχαρίες τίγρεις περνούν την περίοδο της εγκυμοσύνης τους σε αυτά τα νερά; Αυτό θα καθιστούσε την περιοχή αυτή μια περιοχή-κλειδί για την επιβίωση του είδους στον Ινδικό Ωκεανό.

Για να επιβεβαιώσει τις υποψίες της, η ερευνητική ομάδα ζήτησε τη βοήθεια του James Sulikowski. Είναι συν-επικεφαλής του Big Fish Lab στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και μελετά τη μετανάστευση και την αναπαραγωγή των καρχαριών.

Ο Sulikowski και η ομάδα του είναι αυτοί που φύτεψαν τα κεφάλια των τόνων ως δόλωμα για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν μια σημαντική αλλά λεπτή διαδικασία. Ένας καρχαρίας πλησιάζει και επιθεωρεί το δόλωμα, με την ουρά του να δείχνει προς την επιφάνεια. Στη συνέχεια, ο Sulikowski απλώνει ένα τηλεσκοπικό κοντάρι και πιέζει έναν καθετήρα υπερήχων στην κοιλιά του καρχαρία. Μετά από μερικά δευτερόλεπτα, ο καρχαρίας προχωράει, αδιαφορώντας για την εξέτασή του.

Επιστρέφοντας στη λέσχη καταδύσεων, ο Sulikowksi παρουσιάζει ένα υπερηχογράφημα ενός καρχαρία που ονομάζεται Aaya: Είναι πράγματι έγκυος. Οι σπόνδυλοι των εμβρύων του, τα βράγχια και τα θωρακικά τους είναι ευδιάκριτα. «Τα έμβρυα έχουν μέγεθος 40 έως 45 εκατοστά», λέει, «η Aaya φέρει περίπου 40 από αυτά». Όταν γεννήσει μετά από περίπου 16 μήνες – κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πόσο διαρκεί η κύηση – θα έχουν φτάσει τα 75 εκατοστά.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης τους, οι ερευνητές σαρώνουν 35 θηλυκούς καρχαρίες τίγρεις. Περισσότερα από τα 2/3 είναι έγκυες. Το γιατί τα θηλυκά επισκέπτονται τη συγκεκριμένη περιοχή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους είναι ασαφές.

«Ίσως επειδή εδώ είναι ασφαλείς από τα επιθετικά αρσενικά», λέει ο Sulikowski. «Θα μπορούσαν επίσης να αναζητούν αυτή τη ζεστή περιοχή για να επιταχύνουν την ανάπτυξη των εμβρύων, καθώς ο μεταβολισμός τους εξαρτάται από τη θερμοκρασία του νερού».

Όποιος κι αν είναι ο λόγος, είναι καλά νέα για τους καρχαρίες τίγρεις ότι μία από τις περιοχές αναπαραγωγής τους στον Ινδικό Ωκεανό, ένα hotspot της παγκόσμιας θνησιμότητας των καρχαριών, εμπίπτει στην προστατευόμενη περιοχή των Μαλδίβων.

Η κυβέρνηση των Μαλδίβων, ενός αρχιπελάγους με σχεδόν 1.200 κοραλλιογενή νησιά, συνειδητοποίησε ότι οι καρχαρίες αξίζουν περισσότερο ζωντανοί παρά νεκροί. Το 2010, ήταν μία από τις πρώτες χώρες που ανακήρυξε τα νερά της σε καταφύγιο καρχαριών, ως απάντηση στη μείωση των τουριστών κατάδυσης, αφού οι πληθυσμοί των καρχαριών αποδεκατίστηκαν από την υπεραλίευση.

Διαβασε ακομα

Καρχαρίες ανακάλυψαν πολύ χόρτο στον βυθό. Τόσο που δίνει ελπίδα για την κλιματική κρίση

Το 2023, η χώρα υποδέχθηκε ρεκόρ 1,9 εκατομμυρίων τουριστών, με κύριο πόλο έλξης τον μεγάλο αριθμό καρχαριών στα νερά της.

Το 2017, η Τατιάνα Ιβάνοβα και ο σύζυγός της άνοιξαν το πρώτο καταδυτικό κέντρο στο νησί, το Fuvahmulah Dive School. Τώρα υπάρχουν περίπου δώδεκα τέτοια κέντρα. Το νησί που βρέχεται από υφάλους προσφέρει μεγάλες πιθανότητες να δει κανείς μεγάλα ψάρια, όπως σαλάχια μάντα, καρχαρίες αλόγου και σφυροκέφαλους. Αλλά η κύρια ατραξιόν του είναι οι καρχαρίες τίγρεις – στο Tiger Zoo, οι θεάσεις είναι εγγυημένες. «Το 95% των επισκεπτών μας έρχονται γι’ αυτούς», λέει η Ιβάνοβα.

Πού ζευγαρώνουν; Πού γεννούν;

Το πού ζευγαρώνουν και γεννούν η ομάδα μπορεί ακόμη να κάνει μόνο εικασίες. «Η εικασία μας είναι ότι τα έγκυα θηλυκά επισκέπτονται μια άλλη ατόλη στις Μαλδίβες», λέει ο Vossgaetter. Αλλά θα μπορούσαν επίσης να κολυμπήσουν στο αρχιπέλαγος Τσάγκος, ένα θαλάσσιο καταφύγιο όπου οι καρχαρίες αλιεύονται παράνομα, ή στη Σρι Λάνκα, όπου δεν προστατεύονται καθόλου.

«Για να αποφύγουμε τη συνεχή μείωση των πληθυσμών των καρχαριών, πρέπει να προστατεύσουμε τα κρίσιμα ενδιαιτήματά τους και τις μεταναστευτικές τους διαδρομές», λέει ο Vossgaetter. Ζητά επίσης καλύτερη διαχείριση των υφιστάμενων προστατευόμενων περιοχών, όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι κάνουν καταδύσεις με καρχαρίες. Αν και ο ίδιος είναι ενθουσιώδης δύτης, αμφιβάλλει αν η προστασία των καρχαριών μέσω του καταδυτικού τουρισμού αποτελεί βιώσιμη μακροπρόθεσμη λύση. Προς το παρόν, ωστόσο, πιστεύει ότι είναι η καλύτερη επιλογή, καθώς «χωρίς τους τουρίστες οι καρχαρίες σε περιοχές όπως οι Μαλδίβες δεν θα προστατεύονταν».

Το φθινόπωρο, οι ερευνητές σκοπεύουν να επιστρέψουν στη Fuvahmulah για να παρακολουθήσουν την πρόοδο της εγκυμοσύνης των καρχαριών-τίγρεων. Στην επόμενη φάση, θα ήθελαν να επισημάνουν τα θηλυκά χρησιμοποιώντας μια πρόσφατα αναπτυγμένη «ετικέτα ειδοποίησης γέννησης», έναν πομπό σε μέγεθος αυγού κοτόπουλου που εισάγεται στη μήτρα. Κατά τη γέννηση, η ετικέτα απελευθερώνεται μαζί με τα μωρά καρχαριών και μεταδίδει τη θέση της μέσω δορυφόρου. Εάν επιτύχει, θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της ζωής των καρχαριών τίγρεων και στην προστασία αυτού του κορυφαίου θηρευτή.

Με πληροφορίες από Guardian