Το 2024 ήταν η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε στους 1,6°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus (C3S) της ΕΕ – μια άνοδος που οδήγησε σε ακραία καιρικά φαινόμενα και «δυστυχία για εκατομμύρια ανθρώπους».

Λιγότερο από ένα μήνα μετά την έναρξη του νέου έτους, οι πυρκαγιές έχουν σαρώσει τεράστιες εκτάσεις του Λος Άντζελες, ανατρέποντας τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων. Ο Ντόναλντ Τραμπ, αρνητής της κλιματικής κρίσης, αποσύρει τις ΗΠΑ από τις διεθνείς συμφωνίες για το κλίμα και καθυστερεί τις προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας.

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα μια αυξανόμενη αίσθηση κλιματικής απελπισίας τόσο μεταξύ των ειδικών, όσο και μεταξύ των απλών ανθρώπων. Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες φέρουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης. Τι μπορούν όμως να κάνουν οι πολίτες μπροστά σε τέτοιες μαζικές, παγκόσμιες απειλές;

«Ο καθένας έχει αντίκτυπο», λέει στον Guardian ο Ντάρμπι Χούβερ, ανώτερος ειδικός σε θέματα πόρων στο Συμβούλιο Υπεράσπισης Φυσικών Πόρων (NRDC). «Οι εταιρείες αποτελούνται από άτομα, τα κράτη αποτελούνται από άτομα. Χρειαζόμαστε δράση σε όλα τα επίπεδα».

Ποια είναι τα πιο αποτελεσματικά μέτρα που μπορεί να λάβει κανείς για να μειώσει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα; Και πώς μπορεί κανείς να επηρεάσει τους άλλους να αναλάβουν δράση; Τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνουν οι ειδικοί.

Να ξέρεις ότι μπορείς να κάνεις τη διαφορά

Το πρώτο βήμα για να αναλάβεις δράση για το κλίμα είναι να γνωρίζεις ότι οι ενέργειές σου έχουν σημασία.

«Νομίζω ότι οι άνθρωποι αισθάνονται υπερβολικά φορτισμένοι ή θεωρούν ότι πρέπει να είναι ειδικοί για να αναλάβουν κάποια από αυτές τις δράσεις, ενώ πραγματικά, πραγματικά δεν χρειάζεται», λέει η Σαμάνθα Χάρινγκτον, διευθύντρια του τμήματος εμπειρίας κοινού στο Yale Climate Connections.

Οι ειδικοί ενθαρρύνουν επίσης τους ανθρώπους να μην κολλάνε στην τελειομανία. Πολλοί περιορίζονται στις δράσεις που μπορούν να αναλάβουν λόγω οικονομικών, γεωγραφικών ή προσωπικών συνθηκών.

«Δεν είσαι κακός άνθρωπος αν δεν μπορείς να αντέξεις οικονομικά αυτή τη στιγμή να πάρεις μια αντλία θερμότητας αντί να χρησιμοποιείς τον αερόθερμο φούρνο σου», λέει η Χάρινγκτον. Για παράδειγμα, το να περπατάς, να κάνεις ποδήλατο ή να παίρνεις το λεωφορείο για να πας στο παντοπωλείο αντί να οδηγείς είναι αποτελεσματικό. Η μείωση των απορριμμάτων τροφίμων, τα οποία μετατρέπονται σε μεθάνιο σε μια χωματερή, είναι επίσης ένας προσιτός τρόπος για να αναλάβεις δράση. «Ό,τι μπορείς να κάνεις μετράει».

Πόροι όπως ο υπολογιστής αποτυπώματος άνθρακα του Nature Conservancy μπορούν να σε βοηθήσουν να εντοπίσεις τους τομείς της ζωής σου στους οποίους καταναλώνεις την περισσότερη ενέργεια και να σκεφτείς πώς να κάνεις αλλαγές.

Μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση

Ένα από τα πιο χρήσιμα συνθήματα στην προστασία του περιβάλλοντος είναι το κλασικό «μειώνω, επαναχρησιμοποιώ, ανακυκλώνω».

«Πρόκειται για μια ιεραρχία», εξηγεί ο Χούβερ- η μείωση της κατανάλωσης είναι η πιο σημαντική, ακολουθεί η επαναχρησιμοποίηση των αγαθών και στη συνέχεια η ανακύκλωσή τους.

Η επιμήκυνση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και η αγορά αντικειμένων που είναι καλά κατασκευασμένα και με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής μπορούν να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της ποσότητας των αποβλήτων που παράγει κανείς, λέει ο Χούβερ. Και όταν έρθει η ώρα να πετάξεις ένα αντικείμενο, προσπάθησε να το δωρίσεις ή να το ανακυκλώσεις, ώστε να μην καταλήξει σε χωματερή.

«Αν υπάρχει κάτι στη ζωή σου που έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιηθεί μια φορά και μετά να πεταχτεί, σκέψου αν υπάρχει εναλλακτική λύση για αυτό το πράγμα», προσθέτει ο Χούβερ. Για παράδειγμα, τα πλαστικά μπουκάλια νερού μπορούν να αντικατασταθούν με επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια νερού και τα μαχαιροπίρουνα μιας χρήσης μπορούν να δώσουν τη θέση τους σε επαναχρησιμοποιούμενα μαχαιροπίρουνα.

Διαβασε ακομα

Τι κρύβεται πίσω από το φόρεμα των 10 δολαρίων που παρήγγειλες από το Shein

Να ελέγχεις πού πηγαίνουν τα χρήματά σου

Σκέψου ποια προϊόντα, υπηρεσίες και εταιρείες υποστηρίζεις με τα χρήματά σου και ποιες είναι οι επιπτώσεις τους στον πλανήτη. Η fast fashion, για παράδειγμα, είναι μια περιβαλλοντική καταστροφή – τόνοι και τόνοι φτηνών ρούχων γεμίζουν τις χωματερές και τις παραλίες και το πλαστικό από τα συνθετικά υφάσματα καταλήγει στις υδάτινες οδούς.

Αγοράζοντας ρούχα υψηλότερης ποιότητας που θα διαρκέσουν περισσότερο ή κάνοντας αγορές second hand μπορείς να μειώσεις αυτού του είδους τα απόβλητα, λέει η Κάθριν Χέιχο, επικεφαλής επιστήμονας του Nature Conservancy.

«Πέρυσι αποφάσισα να αγοράζω όσα περισσότερα second hand ρούχα μπορούσα», λέει η Χέιχο. «Τα λατρεύω! Είναι τόσο προσιτά και τόσο μοναδικά».

Επίσης, δες προσεκτικά τυχόν επενδύσεις που μπορεί να έχεις. Η Χάρινγκτον προτείνει να ελέγξεις σε ποια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχεις τραπεζικές συναλλαγές. «Πολλές τράπεζες υποστηρίζουν και χρηματοδοτούν έργα ορυκτών καυσίμων», λέει. Αν έχεις τη δυνατότητα, μπορείς να σκεφτείς να μεταφέρεις τα χρήματά σου σε περιβαλλοντικά βιώσιμα ταμεία.

Διαβασε ακομα

Το μεγάλο σκάνδαλο με τη μεγάλη σπατάλη τροφίμων

Πρόσεξε το φαγητό σου

Δεν είναι μυστικό ότι η παραγωγή τροφίμων έχει τεράστιο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, η γεωργία ευθύνεται για το 23% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Από αυτό, σχεδόν το 60% προέρχεται μόνο από την παραγωγή κρέατος. Επιπλέον, μεγάλο μέρος των τροφίμων που παράγονται σπαταλιέται.

«Μπορεί να σπαταλάμε έως και το 40% της προσφοράς τροφίμων», λέει ο Χούβερ. «Αυτό έχει τεράστιο αντίκτυπο. Αυτό σημαίνει ότι μια σχετική ποσότητα αυτών των πόρων που πηγαίνουν στην παραγωγή τροφίμων σπαταλιέται επίσης».

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι πρέπει να γίνουν αμέσως χορτοφάγοι, λένε οι ειδικοί. Αν και είναι αλήθεια ότι το κρέας έχει εξαιρετικά μεγάλο αντίκτυπο στους πόρους του περιβάλλοντος, τελικά ο πιο βιώσιμος τρόπος διατροφής είναι αυτός που είναι βιώσιμος για εσάς.

«Ας πούμε ότι γίνεσαι vegan για μερικές εβδομάδες, και μετά αποφασίζεις ότι δεν μπορείς να το κάνεις άλλο και τα παρατάς», λέει η Χέιχο. «Θα ήταν καλύτερα να πεις, θα κάνω Δευτέρες χωρίς κρέας, ή θα ενσωματώσω δύο vegan συνταγές στην τακτική ροή των συνταγών μου».

Προκειμένου να μειώσεις τη σπατάλη τροφίμων, ο Χούβερ προτείνει να ελέγξεις πηγές όπως ο ιστότοπος savethefood.com του NRDC, ο οποίος μπορεί να σε βοηθήσει να υπολογίσεις ακριβώς πόσα τρόφιμα θα χρειαστείς για τον εβδομαδιαίο προγραμματισμό γευμάτων ή για ένα πάρτι, χωρίς να σπαταλήσεις το περίσσευμα.

Βγάλε την πρίζα

Ένας εύκολος τρόπος για να μειώσεις τη χρήση ενέργειας στο σπίτι σου είναι να αποσυνδέεις τις συσκευές όταν δεν χρησιμοποιούνται, λέει η Σάνιγια Λεμπλάνκ, καθηγήτρια στο τμήμα μηχανολόγων και αεροδιαστημικών μηχανικών του Πανεπιστημίου George Washington.

«Ακόμη και όταν δεν τις χρησιμοποιούμε, οι ηλεκτρονικές συσκευές μπορεί να καταναλώνουν ηλεκτρική ενέργεια», λέει η Λεμπλάνκ. Οι ειδικοί αναφέρονται σε αυτή την απορρόφηση ενέργειας ως «φορτία βαμπίρ», τα οποία μπορεί να είναι «πολύ σημαντικά» όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση ενός ατόμου, λέει η LeBlanc.

«Γι’ αυτό απλά βγάλε τα πράγματα από την πρίζα», λέει η Λεμπλάνκ. Δεν αποσυνδέει, ας πούμε, την τοστιέρα της κάθε φορά που φεύγει από το σπίτι, παραδέχεται. Αλλά πριν από μακρινά ταξίδια, αποσυνδέει όλες τις συσκευές στην κουζίνα της.

Διαβασε ακομα

Τα αιολικά πάρκα ή οι εξορύξεις είναι χειρότερο για την άγρια ζωή;

Να είσαι αποδοτικός

Μια από τις βασικές αρχές της αειφορίας είναι η αποδοτικότητα – όσο λιγότερο αποδοτικός είσαι, τόσο περισσότερη ενέργεια είναι πιθανό να καταναλώνεις.

«Αν τρέχεις για δουλειές και πρέπει να χρησιμοποιήσεις το αυτοκίνητό σου, κάνε έναν καλό σχεδιασμό από πριν, ώστε να μπορείς να συνδυάσεις πολλές μικρές δουλειές σε μία διαδρομή», λέει ο Χούβερ.

Και όταν χρησιμοποιείς το αυτοκίνητό σου, μπορείς να το βοηθήσεις να λειτουργεί πιο αποδοτικά εξασφαλίζοντας ότι η πίεση των ελαστικών σου είναι στο σωστό επίπεδο, λέει η Λεμπλάνκ. «Με τη σωστή πίεση των ελαστικών, το αυτοκίνητό σου μπορεί να κινείται πιο αποτελεσματικά και να καίει λιγότερη βενζίνη», λέει.

Και σκέψου πόσο συχνά πετάς. Τα αεροπορικά ταξίδια αποτελούν σημαντική πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ορισμένα ταξίδια είναι προφανώς απαραίτητα, όπως τα ταξίδια για τη δουλειά ή για να δεις την οικογένειά σου. Σκέψου όμως τρόπους για να μειώσεις τα ταξίδια σου. Αναλογίσου αν είναι πραγματικά ανάγκη μία συνάντηση να γίνει δια ζώσης ή αν μπορεί να γίνει πχ διαδικτυακά ή δες αν μπορείς ναα κάνεις το ταξίδι με τρένο ή αυτοκίνητο αντί για το αεροπλάνο.

Ύψωσε τη φωνή σου

Ενώ η μείωση της καθημερινής κατανάλωσης ενέργειας είναι σημαντική, οι ειδικοί συμφωνούν ότι μακράν η πιο σημαντική περιβαλλοντική δράση που μπορεί να αναλάβει κάποιος δεν έχει να κάνει με το αποτύπωμα άνθρακα, αλλά είναι να χρησιμοποιήσει τη φωνή του.

«Η πλειονότητα των ανθρώπων είναι θορυβημένη για την κλιματική κρίση», λέει η Χάρινγκτον. «Δεν μιλάμε κατ’ ανάγκη γι’ αυτό, επειδή πιστεύουμε ότι είναι περισσότερο ταμπού απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα».

Διαβασε ακομα

Τι θα συμβεί αν σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε πλαστικά

Μιλώντας στην οικογένεια, τους φίλους και τους γείτονές μας για τις περιβαλλοντικές μας ανησυχίες και τις δράσεις που αναλαμβάνουμε, μπορούμε να παρακινήσουμε και άλλους να αναλάβουν δράση.

Στον χώρο εργασίας σου, ρώτα τους συναδέλφους και τους διευθυντές σου αν τα επαγγελματικά ταξίδια είναι πραγματικά απαραίτητα ή αν μπορούν να αντικατασταθούν από διαδικτυακές συναντήσεις. Ή ρώτα αν χρειάζεται πραγματικά να εκτυπωθεί υλικό. Αυτά μπορεί να σου φαίνονται μικρά, αλλά μπορούν να έχουν μεγάλο αποτέλεσμα.

Σημαντικό είναι επίσης να απευθυνθείς στους πολιτικούς, τους τοπικούς βουλευτές, δημάρχους κτλ, ώστε να καταλάβουν το πόσο ενδιαφέρονται οι ψηφοφόροι τους για την κλιματική αλλαγή, ενώ εξίσου σημαντικό είναι όταν βρίσκεσαι μπροστά στην κάλπη, να επιλέγεις εκείνους που προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος.