Στη Γαλλία του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, πολλοί άνθρωποι απλώς δεν πλένονταν ποτέ. Η απλυσιά θεωρούνταν προστατευτική για το δέρμα και ο ιδρώτας καθαριστικός. Παράλληλα, οι έντονες σωματικές μυρωδιές αποτελούσαν ένδειξη καλής υγείας και σεξουαλικής ζωτικότητας.

Ωστόσο, όπως γράφει ο ιστορικός Steven Zdatny σε άρθρο του στην ψηφιακή ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη JSTOR, μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση, ο κόσμος άρχισε να αλλάζει με πολλούς και διάφορους τρόπους, ένας εκ των οποίων – άμεσα προφανής – ήταν και οι μυρωδιές.

Ο Zdatny αναφέρεται στο παράδειγμα της Γαλλίας, όπου οι έντονες προσωπικές οσμές μετατράπηκαν από εντελώς ασήμαντες σε απολύτως απαράδεκτες. Ένα αιώνα πριν, στις πόλεις και τα προάστια της χώρας, δεν υπήρχε εύκολος τρόπος να πλυθεί κανείς ακόμη και αν το ήθελε. Επιπλέον, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να απορριφθούν τα ανθρώπινα απόβλητα με υγιεινό τρόπο. Ταυτόχρονα, η ντροπή για το γυμνό σώμα απέτρεπε πολλούς από το να βγάλουν τα ρούχα τους για να έρθουν σε επαφή με το σαπούνι και το νερό. Η εκκλησία εξάλλου προειδοποιούσε ότι τα λουτρά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κακές σκέψεις.

Συμβουλές υγιεινής στα σχολεία

Τέτοιου είδους παγιωμένες αντιλήψεις χρόνων δεν ξεπερνιούνται εύκολα: Μία γυναίκα που ζούσε σε μοναστήρι του τάγματος των Καρμελιτών ανέφερε ότι μέχρι και τη δεκαετία του 1930, το πλύσιμο οποιουδήποτε μέρους του σώματος εκτός από τα χέρια, το πρόσωπο και τα πόδια θεωρούνταν θανάσιμο αμάρτημα.

Μαθητές δεν είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ οδοντόβουρτσα. Σχολεία άρχισαν να διδάσκουν την υγιεινή

Ωστόσο, από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά, ορισμένα σχολεία άρχισαν να διδάσκουν την υγιεινή. Βέβαια, η μετάβαση ήταν εξαιρετικά αργή και στην αρχή περιοριζόταν μόνο σε μεγάλες πόλεις. Το 1924, ένας δάσκαλος σε σχολείο στη γαλλική επαρχία ανακάλυψε με έκπληξη ότι κανένας από τους μαθητές του δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ οδοντόβουρτσα.

Στρατιωτική εκπαίδευση με σαπούνι και νερό

Ο στρατός συνέβαλε επίσης σημαντικά στην εκπαίδευση νεαρών ανδρών γύρω από την προσωπική καθαριότητα. Οι αξιωματικοί διαμαρτύρονταν από καιρό ότι οι νεοσύλλεκτοι ήταν σωματικά ακατάλληλοι, εν μέρει λόγω της έλλειψης πρακτικών υγιεινής.

Μετά την ήττα της Γαλλίας κατά το γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870-71, ο στρατός ενέτεινε τις προσπάθειές του για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Έτσι, δημιουργήθηκαν υδραυλικές εγκαταστάσεις για τουαλέτες και ντους στους στρατώνες και οι κοιτώνες απαλλάχθηκαν από τις ψείρες. Ταυτόχρονα, οι στρατιώτες εκπαιδεύτηκαν στη χρήση οδοντόβουρτσας και στην τακτική αλλαγή εσωρούχων.

Αρκετοί βέβαια διατήρησαν για χρόνια ακόμα την πεποίθηση ότι η απλυσιά είναι ωφέλιμη, αλλά η στρατιωτική θητεία έκανε πολλούς νεαρούς άνδρες να επιστρέψουν στις κοινότητές τους με νέες αντιλήψεις σχετικά με το πλύσιμο.

Σύνδεση κτιρίων με συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης

Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και αν οι εκπαιδευτικές και στρατιωτικές πρωτοβουλίες προσπάθησαν να διαδώσουν τις νέες συνήθειες υγιεινής, αυτό δεν είχε άμεσο όφελος, καθώς για το μεγαλύτερο κομμάτι των πολιτών εξακολουθούσε να μην υπάρχει άμεση πρόσβαση σε καθαρό νερό.

Οι αρχές ανάγκασαν όσους είχαν κτίρια να τα συνδέσουν με συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης

Σταδιακά, άρχισαν να κατασκευάζονται συστήματα αποχέτευσης και να καθαρίζονται τα βρώμικα κανάλια. Παράλληλα, και παρά τις αντιστάσεις που προέβαλαν πολλοί ιδιοκτήτες λόγω κόστους, οι αρχές ανάγκασαν όσους είχαν κτίρια να τα συνδέσουν με συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης. Σιγά-σιγά, εκατομμύρια γαλλικές οικογένειες απέκτησαν πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό. Οι επιπτώσεις στην υγεία ήταν αδιαμφισβήτητες. Συγκεκριμένα, η παιδική θνησιμότητα μεταξύ 1901 και 1948 μειώθηκε κατά 64%.

Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκρηξη στην κατασκευή κατοικιών σήμαινε περισσότερα νεόδμητα σπίτια με μπάνια. Τα μεταπολεμικά χρόνια έφεραν επίσης μία εισροή διαφημίσεων, για διαφόρων ειδών προϊόντα, από χαρτοπετσέτες μέχρι αποσμητικά. Παράλληλα, η αυξανόμενη πρόσβαση στην καταναλωτική πίστωση ενθάρρυνε την αγορά πλυντηρίων ρούχων και άλλων συσκευών εξοικονόμησης εργασίας.

Έτσι, μέσα από τις πρακτικές νέων συμπεριφορών, τη τεχνολογική εξέλιξη και τον αχαλίνωτο καταναλωτισμό, η υγιεινή στη Γαλλία – και σε όλο τον κόσμο – άρχισε να αλλάζει άρδην. Τίποτε πια δε θα μύριζε το ίδιο.

Με πληροφορίες από Bigthink