Τον χειμώνα του 1886, ο William Alexander Hammond, διάσημος νευρολόγος και πρώην γενικός χειρουργός του στρατού των ΗΠΑ, άρχισε να δουλεύει πειραματικά με διαφορετικούς τρόπους λήψης κοκαΐνης σε ποικίλες ποσότητες και μορφές: Δοκίμασε ρευστά εκχυλίσματα κόκας – το φυτό από το οποίο εξάγεται η καθαρή κοκαΐνη, ανακάτεψε κόκκους υδροχλωρικής κοκαΐνης σε κρασιά και τελικά άρχισε να κάνει υποδόρια ένεση του ναρκωτικού.

Οι ενέσεις του έδιναν μια απολαυστική συγκίνηση: Ένιωθε τα πάντα «εκλεπτυσμένα» και «πιο ήπια». Ο Hammond γινόταν πολύ ομιλητικός – μιλούσε ακόμα και στον εαυτό του, αλλά και έντονα «συναισθηματικός», αφού έλεγε όμορφα πράγματα σε όλους.

Στην αρχή, ο νευρολόγος έδειχνε να το διασκεδάζει, μετά όμως, οι «αισθήσεις έγιναν μάλλον επώδυνες παρά ευχάριστες». Τότε αποφάσισε να ανεβάσει και άλλο τη δόση του, γεγονός που τον έκανε να «ξεχνάει» τις πράξεις του.

Το πρώτο τοπικό αναισθητικό στον κόσμο

Αν και ο Hammond ήταν ιδιαιτέρως ενθουσιώδης με τα πειράματά του με το ναρκωτικό, η γοητεία που ασκούσε η κοκαΐνη στους επιστήμονες της εποχής δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστη, ειδικά στους γιατρούς. Στις αρχές του 1885, μάλιστα, το επιστημονικό περιοδικό “The Lancet” ανέφερε σε άρθρο του πως «ο ιατρικός Tύπος είναι γεμάτος κοκαΐνη αυτή τη στιγμή».

Η κοκαΐνη είχε απομονωθεί δεκαετίες πριν, καθώς αρχικά τη θεωρούσαν ως ένα «σκοτεινό» και «άχρηστο αλκαλοειδές». Η ξαφνική άνοδος της ουσίας από τη σχεδόν απόλυτη αφάνεια σε παγκόσμια διασημότητα οφειλόταν κυρίως σε μια και μόνη, αξιοσημείωτη ιδιότητα: Την ανακάλυψη ότι η κοκαΐνη ήταν το πρώτο τοπικό αναισθητικό στον κόσμο.

Χάρη στην κοκαΐνη, έγινε για πρώτη φορά δυνατή η εξάλειψη του πόνου χωρίς να καταφεύγει κανείς σε πιο ισχυρά (και επικίνδυνα) γενικά αναισθητικά, όπως το χλωροφόρμιο.

Ο νεαρός Φρόυντ και η κοκαΐνη

Ο Karl Koller δεν κατάφερε ποτέ να γίνει τόσο γνωστός όσο ο φίλος του Sigmund Freud (Σίγκμουντ Φρόυντ), αλλά μπόρεσε να κάνει την κοκαΐνη πραγματικά πολύ διάσημη. Το 1884, ο Koller ήταν μόλις 27 ετών και εργαζόταν ως ειδικευόμενος στο τμήμα οφθαλμοχειρουργικής του Γενικού Νοσοκομείου της Βιέννης.

Ήταν επαγγελματικά φιλόδοξος και ήλπιζε ότι μια αρκετά σημαντική ανακάλυψη θα του επέτρεπε να διεκδικήσει μια θέση σε κάποια από τις μεγάλες οφθαλμολογικές κλινικές της πόλης.

Για τον σκοπό αυτό, άρχισε να ασχολείται εργαστηριακά με πειραματικά αναισθητικά. Τόσο ο αιθέρας όσο και το χλωροφόρμιο – τα δύο αναισθητικά που χρησιμοποιούνταν κυρίως εκείνη την εποχή – είχαν παρενέργειες που καθιστούσαν δυσάρεστη τη χρήση τους στη χειρουργική των ματιών. Έτσι, ο Koller ήλπιζε ότι θα μπορούσε να γίνει διάσημος, βρίσκοντας μια καλύτερη εναλλακτική λύση.

Ο νεαρός τότε Φρόυντ ήταν αυτός που σύστησε στον Koller την κοκαΐνη. Την εποχή εκείνη, ο φιλόδοξος γιατρός «έπαιζε» με την ιδέα να χρησιμοποιήσει το αλκαλοειδές ως διεγερτικό και ως θεραπεία για «καρδιακές παθήσεις» και «νευρική εξάντληση».

Έτσι, ζήτησε από τον συνάδελφό του να τον βοηθήσει με τα πειράματά του, και οι δυο επιστήμονες άρχισαν να λαμβάνουν το ναρκωτικό από το στόμα και να καταγράφουν τις διάφορες επιδράσεις του.

Μία νέα εποχή ανατέλλει

Προς τα μέσα του έτους, ωστόσο, ο Φρόυντ έφυγε για μια πολύμηνη επίσκεψη για να δει την αρραβωνιαστικιά του και ο Koller συνέχισε το έργο μόνος του. Κάπου εκεί, παρατήρησε ότι η κοκαΐνη είχε μια επίδραση «μουδιάσματος» όταν εφαρμοζόταν απευθείας στη γλώσσα και του πέρασε από το μυαλό ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει με παρόμοιο τρόπο στην επιφάνεια του ματιού.

Αφού αναισθητοποίησε με επιτυχία πρώτα το μάτι ενός βατράχου, έπειτα ενός ινδικού χοιριδίου και τέλος το δικό του μάτι, ο Koller έγραψε μια έκθεση των αποτελεσμάτων του και τα παρέδωσε σε έναν συνάδελφό του για να τα παρουσιάσει σε ένα επερχόμενο συνέδριο στη Χαϊδελβέργη – δεδομένου ότι ο ίδιος ήταν πολύ φτωχός για κάνει ένα ταξίδι εκεί.

Η αντίδραση του κοινού ήταν ενθουσιώδης: Στο άκουσμα της είδησης, ένας από τους προέδρους του Βρετανικού Ιατρικού Συλλόγου υποστήριξε ότι: «Με την ανακάλυψη της κοκαΐνης, φαίνεται να έχει ανατείλει μια νέα εποχή».

Το «ιδανικό» αναισθητικό

Το χλωροφόρμιο ήταν σε χρήση για σχεδόν 40 χρόνια μέχρι τη στιγμή που εμφανίστηκε η κοκαΐνη, αλλά τόσο οι γιατροί όσο και οι ασθενείς εξακολουθούσαν να είναι αμφίθυμοι για τη χρήση του στη χειρουργική: Τα ατυχήματα και οι θάνατοι υπό γενική αναισθησία ήταν συγκριτικά σπάνια, αλλά αρκετά συνεπή ώστε, αρκετοί ασθενείς να αρνούνται να το πάρουν.

Έτσι, αρχικά η κοκαΐνη εμφανίστηκε ως η απόλυτη λύση για το πρόβλημα. «Με το διάλυμα κοκαΐνης», έγραφε η εφημερίδα St James’s Gazette, «το χλωροφόρμιο και ο αιθέρας μπορούν να καταργηθούν».

Υπό αυτό το πρίσμα, η κοκαΐνη φαινόταν να είναι το «ιδανικό αναισθητικό» – ασφαλές, αβίαστο και αποτελεσματικό. Η ανακάλυψη του φαρμάκου θεωρήθηκε σχεδόν κοσμοϊστορική: Η σύγχρονη, τεχνολογική ιατρική θα εξαφάνιζε επιτέλους εντελώς τον πόνο και την κακή υγεία.

Πιο πολύτιμη και από το χρυσό

Αναφερόμενη στην ανακάλυψη, η Chambers’s Journal χαρακτήρισε την κοκαΐνη «ένα θαύμα της εποχής». Η εφημερίδα έγραψε: «Η κοκαΐνη έλαμψε σαν μετεωρίτης μπροστά στα μάτια του ιατρικού κόσμου, αλλά, σε αντίθεση με έναν μετεωρίτη, οι εντυπώσεις της αποδείχθηκαν ανθεκτικές».

Έτσι, καθώς η «μετεωρική» άνοδος της κοκαΐνης συνεχιζόταν, άρχισε να αυξάνεται και η τιμή της: Όσο περισσότερο έσπευδαν οι τολμηροί ιατροί να προμηθευτούν δείγματα του αλκαλοειδούς, τόσο η ζήτηση ξεπερνούσε την προσφορά, ώσπου, στα τέλη του 1884, η αξία της κοκαΐνης έφτασε τις 32 λίρες ανά ουγγιά – περίπου 3.680 δολάρια τα 30 γραμμάρια, σημερινά λεφτά. Για ένα διάστημα, η λευκή σκόνη ήταν πιο πολύτιμη και από το χρυσό.

Μόλις η προσφορά κάλυψε τη ζήτηση και το κόστος του ναρκωτικού εξομαλύνθηκε, η κοκαΐνη βρήκε γρήγορα εφαρμογή σε κάθε είδους χρήση: Εκτός του χειρουργείου, η πιο συνηθισμένη χρήση της κοκαΐνης ήταν ως φάρμακο για το κρυολόγημα και τη γρίπη.

Ρινικό σπρέι και δισκία κοκαΐνης

Μέχρι τη δεκαετία του 1890, η Burroughs, Wellcome & Co παρείχε ένα φορητό ρινικό σπρέι κοκαΐνης για τη συμφόρηση που ήταν «τόσο μικρό ώστε να μεταφέρεται εύκολα στην τσέπη του γιλέκου».

Για όσους προτιμούσαν να αναμειγνύουν τα φάρμακα για το κρυολόγημα στο σπίτι, οι εφημερίδες παρείχαν συνταγές με κοκαΐνη, αλεσμένο καφέ, μενθόλη και ζάχαρη σε σκόνη, τα οποία αλέθονταν μεταξύ τους.

Επιπλέον, οι παστίλιες κοκαΐνης διαφημίζονταν τακτικά ως το καλύτερο σκέυασμα που μπορούσε να πάρει ένας αγχωμένος ταξιδιώτης για τη ναυτία. Οι ίδιες παστίλιες διαφημίζονταν επίσης συχνά ως η ιδανική θεραπεία για τις αναγούλες της εγκυμοσύνης.

Η αλλεργική ρινίτιδα και ο επίμονος βήχας μπορούσαν να αντιμετωπισθούν με δισκία κοκαΐνης, ενώ τα σωληνάρια οδοντόκρεμας κοκαΐνης υπόσχονταν να θεραπεύσουν τον πόνο του πονόδοντου και την αιμορραγία των ούλων.

Όταν ο Σέρλοκ Χολμς έπαιρνε κοκαΐνη

Μια απρόβλεπτη συνέπεια της κοκαΐνης ήταν η επιτάχυνση της μόδας των τατουάζ. Τόσο ο Εδουάρδος Ζ΄ όσο και ο Γεώργιος Ε΄ είχαν κάνει τατουάζ κατά τις υπερπόντιες επισκέψεις τους στην Ιερουσαλήμ και την Ιαπωνία αντίστοιχα, και αυτό είχε πυροδοτήσει κάτι σαν τρέλα για την πρακτική αυτή στο βρετανικό κοινό.

Ωστόσο, η δερματοστιξία ήταν μια κάπως επίπονη – ή ακόμα και βάρβαρη – διαδικασία για τα δεδομένα της εποχής. Έτσι, η κοκαΐνη αποτέλεσε και πάλι μία αποτελεσματική λύση.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η κοκαΐνη καθιερώθηκε ως μία άκρως δημοφιλής ουσία, με τους δημοσιογράφους να αναφέρονται σε αυτή ως «το οπλοστάσιο του σύγχρονου χειρουργού» και ταυτόχρονα «το πολύτιμο αγαθό εκατομμυρίων ανθρώπων».

Η κοκαΐνη βρέθηκε, κάποια στιγμή, ακόμη και στα χέρια ενός από τους πιο διάσημους φανταστικούς χαρακτήρες όλων των εποχών: Στο “The Sign of Four” (1890), του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, το μυθιστόρημα ξεκινά με τον εξαιρετικά δημοφιλή ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς, να σηκώνει το μανίκι του πουκαμίσου του και να κάνει ένεση στον εαυτό του με ένα διάλυμα κοκαΐνης.

Ο Ντόιλ, που είχε εκπαιδευτεί και ο ίδιος ως γιατρός, γνώριζε καλά πως, την εποχή εκείνη η κοκαΐνη συνδεόταν με τη νεωτερικότητα και την καινοτομία. Έτσι, το να δώσει στον χαρακτήρα του τη δυνατότητα να λαμβάνει την ουσία θα τον έκανε αυτόματα πιο σύγχρονο, δραστήριο και πιο δημοφιλή στους αναγνώστες.

Παράγοντας κινδύνου και διαστροφής

Το 1901, ωστόσο, ο John Wyllie, καθηγητής στην παλιά ιατρική σχολή του Ντόιλ, στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, περιέγραψε πώς μια ημέρα κλήθηκε να δει έναν άρρωστο νεαρό άνδρα. Καθώς ο καθηγητής έμπαινε στο σπίτι, η αδελφή του ασθενούς έτρεξε προς το μέρος του, κλαίγοντας: «Για όλα φταίει αυτό το φρικτό βιβλίο!»

Η έρευνα του Wyllie αποκάλυψε ότι ο αγαπημένος χαρακτήρας του ασθενούς ήταν ο Σέρλοκ Χολμς. Ο νεαρός άνδρας ήταν σε πολύ κακή κατάσταση και το χέρι του γεμάτο με υποδερμικές παρακεντήσεις. Ο θαυμασμός του για τον πιο δημοφιλή ντετέκτιβ τον είχε κάνει να χτυπά ενέσεις κοκαΐνης.

Τα συμπεράσματα του Wyllie άρχισαν να δημοσιεύονται τόσο σε λαϊκές όσο και σε ιατρικές εφημερίδες. Η έκθεση της British Medical Journal ανέφερε πως οι συγγραφείς που ενθάρρυναν με επιπολαιότητα τους αναγνώστες τους στην «ολέθρια γοητεία» της συνήθειας των ναρκωτικών μπορεί να πρέπει να «λογοδοτήσουν». Κάπως έτσι, ο Ντόιλ αποφάσισε να απαλλαγεί οριστικά από τη συνήθεια του Χολμς να παίρνει κοκαΐνη.

Ο Williams ισχυριζόταν ότι κάθε μαύρος άνδρας που έπαιρνε κοκαΐνη ήταν «απολύτως ανεπανόρθωτος». Ολόκληρη η φύση του άλλαζε από τη ναρκωτική ουσία. «Οι σεξουαλικές επιθυμίες αυξάνονται και διαστρέφονται – οι φιλήσυχοι άνδρες στρέφονται σε καβγάδες και οι δειλοί γίνονται θαρραλέοι».

Ο στιγματισμός του ναρκωτικού ως παράγοντας κινδύνου και διαστροφής αντανακλούσε τις ήδη υπάρχουσες προκαταλήψεις εναντίον των μειονοτήτων, και οι νόμοι που θεσπίστηκαν για τον έλεγχό του αντανακλούσαν – τουλάχιστον εν μέρει – την επιθυμία να ελεγχθούν τα συγκεκριμένα άτομα.

Έτσι, με την πάροδο των δεκαετιών, η κοκαΐνη μετατράπηκε από θαύμα της νέας τεχνολογικής και βιομηχανικής βικτωριανής εποχής σε μια τρομακτική πηγή εθισμού.

Με πληροφορίες από Aeon