Στις 25 Ιανουαρίου, ο θανατοποινίτης Kenneth Smith από την Αλαμπάμα εκτελείται μέσω εισπνοής αζώτου, μία μέθοδο που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στον κόσμο. Ο Smith είχε καταδικαστεί σε θάνατο για τη συμμετοχή του σε δολοφονία (επί πληρωμή) το 1988 και είχε ήδη επιβιώσει από μία αποτυχημένη προσπάθεια εκτέλεσης με θανατηφόρο ένεση, τον Νοέμβριο του 2022.

Παρόλο που οι δικηγόροι του έκαναν πολλές προσπάθειες, μέχρι και την τελευταία στιγμή, για να αποτρέψουν την εκτέλεση, τόσο ένα ομοσπονδιακό εφετείο όσο και το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αρνήθηκαν να τη σταματήσουν.

«Η εκτέλεση είναι ένα πολύ συγκεκριμένο είδος τιμωρίας και καμία τιμωρία, σύμφωνα με το Σύνταγμα των ΗΠΑ, δεν μπορεί να εκτελεστεί με σκληρό τρόπο», δήλωσε στο CNN ο Dr. Joel Zivot, αναπληρωτής καθηγητής Αναισθησιολογίας και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Emory.

«Έτσι, το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι: Είναι η εκτέλεση με αέριο άζωτο σκληρή;»

Γιατί αέριο άζωτο

Η εκτέλεση με θανατηφόρο ένεση άρχισε να εφαρμόζεται πριν από περίπου 40 χρόνια. Έκτοτε, έχει γίνει η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος εκτέλεσης στις 27 πολιτείες των ΗΠΑ, όπου η θανατική ποινή είναι νόμιμη.

Το 2009 ωστόσο, η πρόσβαση στα φάρμακα που χρησιμοποιούνταν για τη διενέργεια θανατηφόρων ενέσεων άρχισε να γίνεται όλο και δυσκολότερη. Έτσι, θεωρήθηκε επιβεβλημένη η στροφή σε εναλλακτικά φάρμακα.

Μέχρι τώρα, μόνο τρεις πολιτείες – η Αλαμπάμα, η Οκλαχόμα και το Μισισίπι – έχουν εγκρίνει τη χρήση αερίου αζώτου για τη θανατική ποινή, με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι δεν υπάρχει πραγματικό σχέδιο για τη συγκεκριμένη μέθοδο εκτέλεσης.

Πώς λειτουργεί η εισπνοή αζώτου

Ο θανατοποινίτης φορά ειδική μάσκα, ώστε να του χορηγηθεί το άζωτο. Η διαδικασία της εκτέλεσης ολοκληρώνεται εφόσον ο καταδικασθείς σε θάνατο εισπνεύσει υψηλή συγκέντρωση του αερίου, κάτι που αντικαθιστά το οξυγόνο στον οργανισμό του.

Δεν μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια εάν ή πότε το άτομο χάνει τις αισθήσεις του

Στην πρώτη φάση, η έλλειψη οξυγόνου από την αύξηση του αζώτου στον οργανισμό προκαλεί υποξία, μία κρίσιμη παθολογική κατάσταση του ανθρώπινου οργανισμού, κατά την οποία, ολόκληρο το σώμα (γενικευμένη υποξία) ή ένα μέρος του, στερείται επαρκούς οξυγόνωσης.

Σύμφωνα με τον Dr. Jonathan Groner, καθηγητή Χειρουργικής στο Κρατικό Πανεπιστίμιο του Οχάιο, «η διαδικασία ουσιαστικά αχρηστεύει το αναπνευστικό σύστημα».

Ορισμένοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι το άτομο πιθανότατα να χάνει τις αισθήσεις του λίγο μετά την έναρξη της διαδικασίας, γεγονός που την καθιστά πιο ανθρώπινη από άλλες μεθόδους εκτέλεσης.

Ωστόσο, επιστήμονες έχουν δηλώσει πως δεν μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια εάν ή πότε ένα άτομο θα χάσει τις αισθήσεις του αφού εκτεθεί σε υψηλές συγκεντρώσεις αερίου αζώτου.

Είναι η διαδικασία εκτέλεσης με εισπνοή αζώτου επώδυνη;

Από τις αρχές του Ιανουαρίου, εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών εξέφρασαν τις ανησυχίες τους σχετικά με την εκτέλεση του Σμιθ, η οποία θα μπορούσε να συνιστά βασανιστήριο. Σε δελτίο Τύπου, υποστήριξαν πως «η εισπνοή αζώτου θα έχει ως αποτέλεσμα έναν επώδυνο και ταπεινωτικό θάνατο».

Πολλοί είναι και οι γιατροί που προειδοποιούν πως εάν μία μάσκα δεν είναι αρκετά καλά στερεωμένη, το οξυγόνο μπορεί να διαρρεύσει, παρατείνοντας τον θάνατο και τον βασανισμό του θανατοποινίτη.

Επιπλέον, η έλλειψη οξυγόνου μπορεί δυνητικά να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις, ένα συχνό φαινόμενο σε ασθενείς με υποξία.

Υπάρχει επίσης η πιθανότητα ένα άτομο που εκτελείται με αυτή τη μέθοδο να κάνει εμετό μέσα στη μάσκα, κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει πνιγμό ή ασφυξία.

Ταυτόχρονα, «το άγχος, η αγωνία ή ο απόλυτος φόβος που αισθάνεται ένα άτομο πριν από την εκτέλεση» μπορούν και πάλι να προκαλέσουν προβλήματα.

Ο Dr. Groner μάλιστα, ανέφερε πως οι αρχές δεν συζήτησαν ποτέ να χορηγηθεί στον Σμιθ κάποιο ηρεμιστικό που θα τον βοηθούσε να χαλαρώσει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας – κάτι που εφαρμόζεται σε εκτελέσεις με θανατηφόρο ένεση.

Άνθρωποι καταδικάζονται καθημερινά σε θάνατο

Στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Αμνηστίας γίνεται εκτενής αναφορά στη θανατική ποινή και στους λόγους που θα πρέπει να καταργηθεί.

Καθημερινά, άνθρωποι καταδικάζονται σε θάνατο και εκτελούνται σε όλο τον κόσμο από το κράτος ως τιμωρία για διάφορα εγκλήματα. Μερικές φορές μάλιστα, ακόμα και για πράξεις που δεν θα έπρεπε να ποινικοποιούνται.

Η θανατική ποινή είναι η απόλυτα σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική τιμωρία

Ορισμένες χώρες εκτελούν άτομα τα οποία ήταν κάτω των 18 ετών όταν διαπράχθηκε το έγκλημα για το οποίο έχουν καταδικαστεί. Άλλες, καταδικάζουν σε θάνατο άτομα που είναι ψυχικά ασθενείς ή πάσχουν από νοητική υστέρηση. Τέλος, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο κατηγορούμενος οδηγείται στην εκτέλεση μετά από αμφιλεγόμενη δίκη και χωρίς επαρκή νομική εκπροσώπηση.

Οι καταδικασμένοι σε θάνατο μπορεί να περάσουν χρόνια στην πτέρυγα των θανατοποινιτών, χωρίς να γνωρίζουν την ακριβή ημερομηνία εκτέλεσής τους ή το αν θα δουν για τελευταία φορά τις οικογένειές τους.

Η θανατική ποινή, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως το δικαίωμα στη ζωή. Ταυτόχρονα, παραβιάζει το δικαίωμα στη ζωή χωρίς βασανιστήρια και χωρίς σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία.

Και τα δύο δικαιώματα προστατεύονται από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ το 1948.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Amnesty International UK (@amnestyuk)

Εκτελέσεις ανηλίκων

Η εφαρμογή της θανατικής ποινής για εγκλήματα που διαπράττονται από άτομα κάτω των 18 ετών απαγορεύεται από το Διεθνές Δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, ορισμένες χώρες εξακολουθούν να καταδικάζουν ανηλίκους σε θάνατο.

Οι εκτελέσεις αυτές είναι σαφώς λιγότερες σε σύγκριση με τον συνολικό αριθμό των εκτελέσεων που καταγράφεται κάθε χρόνο. Ωστόσο, η σημασία τους είναι τεράστια και θέτει υπό αμφισβήτηση τη δέσμευση των κρατών που τις εκτελούν να σέβονται το Διεθνές Δίκαιο.

Από το 1990, η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει τουλάχιστον 163 εκτελέσεις ατόμων που ήταν κάτω των 18 ετών, σε 10 χώρες: Κίνα, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Ιράν, Νιγηρία, Πακιστάν, Σαουδική Αραβία, Νότιο Σουδάν, Σουδάν, ΗΠΑ και Υεμένη.

Πού πραγματοποιούνται οι περισσότερες εκτελέσεις;

Το 2022, οι περισσότερες καταγεγραμένες εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν στην Κίνα, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ – με αυτή τη σειρά.

Παρόλο που είναι γνωστό ότι η Κίνα είναι η χώρα με τις περισσότερες εκτελέσεις παγκοσμίως, ο πραγματικός αριθμός τους είναι άγνωστος: Τα ακριβή στοιχεία συχνά αποκρύπτονται, καθώς θεωρούνται κρατικό μυστικό.

Εκτός από την Κίνα, το 90% όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων πραγματοποιήθηκε σε τρεις μόνο χώρες – το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο.

Πόσες θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν το 2022

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τουλάχιστον 2.016 θανατικές καταδίκες σε 52 χώρες το 2022. Υπήρξε μάλιστα μικρή μείωση από το σύνολο των 2.052 που καταγράφηκε το 2021. Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, πιστεύεται ότι τουλάχιστον 28.282 άνθρωποι καταδικάσθηκαν σε θάνατο μέχρι το τέλος του 2022.

Πολλοί κρατούμενοι περνούν χρόνια ή και δεκαετίες στην πτέρυγα των θανατοποινιτών περιμένοντας την εκτέλεσή τους.

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τουλάχιστον 883 εκτελέσεις σε 20 χώρες το 2022. Σε σχέση με το 2021, σημειώθηκε αύξηση 53% (τουλάχιστον 579 εκτελέσεις).

Το 2022, εκτελέστηκαν 325 άτομα για αδικήματα ναρκωτικών παγκοσμίως, μεταξύ των οποίων:

• 255 στο Ιράν
• 57 στη Σαουδική Αραβία
• 11 στη Σιγκαπούρη

Τον Ιούλιο του 2023 μάλιστα, η Σιγκαπούρη εκτέλεσε την πρώτη γυναίκα εδώ και σχεδόν 20 χρόνια. Η 45χρονη Saridewi Djaman καταδικάστηκε για διακίνηση 30 γραμμαρίων ηρωίνης το 2018.

Η χώρα έχει μερικούς από τους αυστηρότερους νόμους κατά των ναρκωτικών στον κόσμο, οι οποίοι, «είναι απαραίτητοι για την προστασία της κοινωνίας».

Ο νόμος στη Σιγκαπούρη ορίζει ότι η θανατική ποινή θα επιβάλλεται ανεξαιρέτως σε όποιον συλλαμβάνεται να διακινεί περισσότερα από 500 γραμμάρια κάνναβης ή 15 γραμμάρια ηρωίνης.

Πόσες χώρες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή;

Η θανατική ποινή δεν εφαρμόζεται σήμερα σε 112 χώρες, έναντι μόλις 48 χωρών το 1991.

Έξι χώρες κατήργησαν τη θανατική ποινή είτε πλήρως είτε μερικώς το 2022. Τέσσερις – το Καζακστάν, η Παπούα Νέα Γουινέα, η Σιέρα Λεόνε και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία – την κατήργησαν εντελώς.

Η Ισημερινή Γουινέα και η Ζάμπια δήλωσαν ότι θα χρησιμοποιείται μόνο για τα πιο σοβαρά εγκλήματα.

Τον Απρίλιο του 2023, το κοινοβούλιο της Μαλαισίας ψήφισε επίσης την κατάργηση της υποχρεωτικής θανατικής ποινής για 11 σοβαρά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων των φόνων και της τρομοκρατίας.

Το κοινοβούλιο της Γκάνα ψήφισε την πλήρη κατάργηση της θανατικής ποινής τον Ιούλιο του 2023.

Παγκόσμιος χάρτης εκτελέσεων για το 2022

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, το 2022:

• 112 χώρες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή
• 9 χώρες εφαρμόζουν τη θανατική ποινή για πολύ σοβαρά εγκλήματα, όπως αυτά που εκτελούνται εν καιρώ πολέμου
• 23 χώρες διατηρούν τη θανατική ποινή στον νομικό τους κώδικα, αλλά δεν έχουν προχωρήσει σε εκτέλεση για πάνω από δέκα χρόνια
• 55 χώρες εξακολουθούν να εφαρμόζουν τη θανατική ποινή

Πώς εφαρμόζεται η θανατική ποινή στις διάφορες χώρες;

Η Σαουδική Αραβία ήταν η μόνη χώρα που προχώρησε σε εκτέλεση με αποκεφαλισμό το 2022. Άλλες μέθοδοι εκτέλεσης είναι ο απαγχονισμός, η θανατηφόρα ένεση και ο θάνατος από πυροβολισμό.

Από τον Ιανουάριο του 2024, η εκτέλεση με εισπνοή αζώτου συμπεριλήφθηκε στις μεθόδους.

Γιατί πρέπει να καταργηθεί η θανατική ποινή

1. Είναι μη αναστρέψιμη

Η εκτέλεση είναι η έσχατη, αμετάκλητη τιμωρία: O κίνδυνος εκτέλεσης ενός αθώου ατόμου δεν μπορεί ποτέ να εξαλειφθεί. Από το 1973, για παράδειγμα, περισσότεροι από 191 κρατούμενοι που είχαν αρχικά καταδικασθεί σε θάνατο στις ΗΠΑ, αθωώθηκαν και αποφυλακίσθηκαν αργότερα λόγω νέων στοιχείων που προέκυψαν. Πολλοί ωστόσο, έχουν εκτελεστεί παρά τις σοβαρές αμφιβολίες για την ενοχή τους.

2. Δεν αποτρέπει το έγκλημα

Οι χώρες στις οποίες εξακολουθεί να ισχύει η θανατική ποινή, συνήθως υποστηρίζουν πως αποτρέπει τους ανθρώπους από τη διάπραξη εγκλημάτων. Ο ισχυρισμός αυτός έχει επανειλημμένα καταρριφθεί, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η θανατική ποινή είναι πιο αποτελεσματική στη μείωση του εγκλήματος από την ισόβια κάθειρξη.

3. Συχνά χρησιμοποιείται στο πλαίσιο στρεβλών συστημάτων δικαιοσύνης

Σε πολλές περιπτώσεις που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία, άνθρωποι καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν με βάση στοιχεία ή/και ομολογίες που προέκυψαν μετά από βασανιστήρια. Επιπλέον, αρκετοί δεν είχαν επαρκή νομική εκπροσώπηση στο δικαστήριο.

Σε ορισμένες χώρες, οι θανατικές ποινές επιβάλλονται ως υποχρεωτική ποινή για συγκεκριμένα αδικήματα, πράγμα που σημαίνει ότι οι δικαστές δεν έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν τις συνθήκες του εγκλήματος ή του κατηγορουμένου, πριν από την επιβολή της ποινής.

4. Αποτελεί διάκριση

Το βάρος της θανατικής ποινής φέρουν δυσανάλογα όσοι έχουν λιγότερο ευνοημένο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο ή ανήκουν σε φυλετική, εθνοτική ή θρησκευτική μειονότητα. Αυτό περιλαμβάνει και την περιορισμένη πρόσβαση σε νομική εκπροσώπηση.

5. Χρησιμοποιείται ως πολιτικό εργαλείο

Οι αρχές σε ορισμένες χώρες, όπως το Ιράν και το Σουδάν, χρησιμοποιούν τη θανατική ποινή για να τιμωρήσουν πολιτικούς τους αντιπάλους.

Η προστασία του δικαιώματος στη ζωή

Στις 26 Ιανουαρίου 2024, μία ημέρα μετά την εκτέλεση του θανατοποινίτη Kenneth Smith στην Αλαμπάμα μέσω εισπνοής αζώτου, ο Ύπατος Αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Φόλκερ Τουρκ, εξέδωσε ανακοίνωση όπου, ανάμεσα σε άλλα, ανέφερε:

«Η θανατική ποινή δεν συνάδει με το θεμελιώδες δικαίωμα στη ζωή. Προτρέπω όλα τα κράτη να θέσουν σε ισχύ μορατόριουμ στη χρήση της, ως ένα βήμα προς την καθολική κατάργηση».

Με πληροφορίες: Amnesty International, CNN, BBC