Για ολόκληρες δεκαετίες, οι επιλογές των κατοίκων στο Ελ Σαλβαδόρ ήταν ζοφερές: Μετανάστευση ή θάνατος. Το Ελ Σαλβαδόρ χαρακτηρίστηκε η «πρωτεύουσα των δολοφονιών του κόσμου», όπου στις αρχές του 2016 σημειωνόταν, κατά μέσο όρο, μια ανθρωποκτονία την ώρα σε αυτήν τη χώρα των μόλις 6 εκατομμυρίων κατοίκων.

Ο πόλεμος των συμμοριών ώθησε σε φυγή πολλούς Σαλβαδοριανούς, κυρίως βόρεια προς τις ΗΠΑ. Αλλά τώρα, η κατάσταση είναι τόσο διαφορετική που κάποιοι επιστρέφουν – ακόμα κι αν έζησαν επί δεκαετίες στις ΗΠΑ.

Η μεταμόρφωση της χώρας οφείλεται στον πρόεδρο Ναγίμπ Μπουκέλε και στην αυξανόμενη εξουσία που του επέτρεψε να φέρει την ειρήνη στους δρόμους – αν και όχι χωρίς κόστος. Ορισμένα συνταγματικά δικαιώματα έχουν ανασταλεί στο πλαίσιο των μέτρων έκτακτης ανάγκης, με αποτέλεσμα τη μαζική αύξηση των φυλακίσεων και την κατακραυγή από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το CNN ταξίδεψε στη χώρα για να δει και να ακούσει τι σκέφτονται οι Σαλβαδοριανοί.

Απελάθηκαν και τώρα είναι ευγνώμονες

Όταν ο Βίκτορ Μπολάνιος και η σύζυγός του, Μπλάνκα, έχασαν την υπόθεση ασύλου τους σε αμερικανικό δικαστήριο μετανάστευσης, το «αμερικανικό τους όνειρο» κατέρρευσε. Όταν συμφώνησαν να δεχτούν την εντολή οικειοθελούς αναχώρησης, το ζευγάρι ήξερε ότι έπρεπε να αφήσει πίσω του τη ζωή που είχε χτίσει για πάνω από 15 χρόνια στο Ντένβερ και να επιστρέψει στην πατρίδα του, το Ελ Σαλβαδόρ, και στις συνθήκες που τους είχαν αναγκάσει να φύγουν.

«Επιστρέψαμε πριν από 6 χρόνια και όλα ήταν μέσα στην ανασφάλεια» θυμάται ο Βίκτορ, καθισμένος στο ταπεινό σπίτι που μοιράζεται τώρα το ζευγάρι στην πρωτεύουσα, το Σαν Σαλβαδόρ. Στα 65 του χρόνια, η φωνή του φέρει το βάρος των όσων αντιμετώπισαν κατά την επιστροφή τους το 2018. «Όταν επιστρέψαμε η κατάσταση φαινόταν δύσκολη λόγω της ανασφάλειας, των πολλών ληστειών, των πολλών συμμοριών».

Αλλά μερικά χρόνια μετά την επιστροφή τους, συνέβη κάτι απροσδόκητο. Η αδυσώπητη καθημερινή βία υποχώρησε και οι δρόμοι άρχισαν να ηρεμούν. Ο ασφυκτικός φόβος που καθόριζε την καθημερινή ζωή άρχισε να εξασθενεί.

Η μείωση της εγκληματικότητας

Το Ελ Σαλβαδόρ, που κάποτε ήταν συνώνυμο της βίας και των μεταναστευτικών κυμάτων, είδε μια δραματική μείωση της εγκληματικότητας. Για πολλούς πολίτες, αυτή η αλλαγή προσέφερε κάτι περισσότερο από απλή ασφάλεια – προσέφερε την πολυπόθητη ελπίδα. Ο κόσμος, επίσης, το πρόσεξε.

Ξαφνικά, το μικρό έθνος της Κεντρικής Αμερικής έμοιαζε να επανεφευρίσκει τον εαυτό του υπό τον Μπουκέλε, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος το 2019 σε ηλικία 37 ετών. Ο Μπουκέλε κέρδισε την επανεκλογή του, παρόλο που το Σύνταγμα της χώρας απαγόρευε σε οποιονδήποτε να θέσει υποψηφιότητα για δεύτερη θητεία.

Μια «προσωρινή» κατάσταση έκτακτης ανάγκης που παραχωρεί αυταρχικές εξουσίες κράτησης είναι πάνω από δύο χρόνια σε ισχύ. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων λέει ότι ακόμη και τα παιδιά υπόκεινται σε «σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ωστόσο, στο Σαν Σαλβαδόρ, η Μπλάνκα κάθεται στο σαλόνι της και φτιάχνει προσεκτικά χειροποίητα κοσμήματα. «Τώρα, κανείς αισθάνεται ασφαλής, η ελευθερία είναι αισθητή στη χώρα μας», λέει.

Αυτή και ο σύζυγός της, Βίκτορ, λένε ότι η βελτίωση της ασφάλειας τους επέτρεψε να ξεκινήσουν μια μικρή επιχείρηση κοσμημάτων από το σπίτι τους, κάτι που κάποτε φαινόταν αδύνατο. «Τώρα μπορείς να έχεις μια επιχείρηση. Αν κοιτάξεις, υπάρχουν επιχειρηματίες παντού στη χώρα», λέει η Μπλάνκα, αναλογιζόμενη πώς, πριν από λίγο καιρό, οι εκβιασμοί των συμμοριών θα είχαν σακατέψει κάθε τέτοιο εγχείρημα.

Εδώ και δεκαετίες, άνθρωποι από την Κεντρική Αμερική, ιδίως από το Βόρειο Τρίγωνο του Ελ Σαλβαδόρ, της Ονδούρας και της Γουατεμάλας, φεύγουν εξαιτίας της βίας και της ανασφάλειας, αναζητώντας προστασία και ευκαιρίες στις ΗΠΑ. Όμως, νέα στοιχεία από την Υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας των Συνόρων των ΗΠΑ (CBP) αποκαλύπτουν μια εκπληκτική τάση: Πλέον, λιγότεροι Σαλβαδοριανοί κατευθύνονται προς το βορρά.

Το 2022, η CBP κατέγραψε περισσότερες από 97.000 προσελεύσεις Σαλβαδοριανών πολιτών στα νότια σύνορα. Μέχρι το 2023, ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 61.000, και το 2024 είναι σε τροχιά περαιτέρω μείωσης σε σύγκριση με το 2023.

Ενώ οι αριθμοί αυτοί μπορεί να φαίνονται ελπιδοφόροι, οι βαθύτερες αιτίες της μετανάστευσης παραμένουν πολύπλοκες.  Πολλοί Σαλβαδοριανοί εξακολουθούν να εγκαταλείπουν τη χώρα τους λόγω των οικονομικών δυσχερειών και της έλλειψης ευκαιριών. Παρόλο που η οικονομία του Ελ Σαλβαδόρ έχει παρουσιάσει μία αργή αλλά σταθερή ανάπτυξη από τότε που ανέλαβε ο Μπουκέλε, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το έθνος εξακολουθεί να αγωνίζεται να παρέχει επαρκείς ευκαιρίες στους πολίτες του.

Επέστρεψε για να φτιάξει ένα θέρετρο

Τα τελευταία 27 χρόνια, ο Ντιέγκο Μοράλες έχτισε μια ζωή μακριά από την πατρίδα του. Ο 48χρονος επενδυτής ακινήτων, σύζυγος και πατέρας τριών παιδιών εγκατέλειψε το Ελ Σαλβαδόρ το 1997, κυνηγώντας την ασφάλεια, τη σταθερότητα και τις ευκαιρίες που είχαν να προσφέρουν οι ΗΠΑ. Η ιδέα της επιστροφής δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό του – έως ότου οι ζοφερές ιστορίες βίας που είχαν στοιχειώσει την πατρίδα του για τόσα χρόνια αντικαταστάθηκαν με νέες αφηγήσεις για την επαναφορά της ασφάλειας στη χώρα.

Η παιδική ηλικία του Ντιέγκο στιγματίστηκε από μια συνεχή αίσθηση κινδύνου.  «Ξυπνούσα, πήγαινα στο σχολείο και έβρισκα νεκρούς ανθρώπους στο δρόμο», θυμάται, με τη φωνή του να φέρει το βάρος των οδυνηρών αναμνήσεων καθώς κάθεται μέσα στο καλοδιατηρημένο, προαστιακό σπίτι του στο Χιούστον.

Αλλά σήμερα, το Ελ Σαλβαδόρ δεν είναι πλέον η χώρα από την οποία έφυγε. «Τώρα είναι ασφαλής και πολλοί άνθρωποι επιστρέφουν», λέει ο Ντιέγκο, με τα λόγια του να αντικατοπτρίζουν την αισιοδοξία.

Διαβασε ακομα

Bitcoin: Πέτυχε το πείραμα του Ελ Σαλβαδόρ;

Η φήμη της χώρας έχει αλλάξει δραματικά. Κάποτε γνωστό για τη βία, το Ελ Σαλβαδόρ προσελκύει τώρα κύματα επενδυτών. «Πολλοί άνθρωποι, ακόμη και Αμερικανοί έρχονται, έχουμε φίλους από τη Φλόριντα, από το Όστιν, από τη Χαβάη, που ψάχνουν να αγοράσουν (ακίνητα)», λέει, ένα σημάδι του πόσο μακριά έχει φτάσει το έθνος.

Ο ίδιος ο Ντιέγκο προετοιμάζεται για μια επιστροφή στη γη που κάποτε άφησε πίσω του. Έχει ήδη επενδύσει στο Tamanique, τη γενέτειρά του, περίπου μια ώρα οδήγησης από την πρωτεύουσα, όπου έχτισε ένα παραλιακό θέρετρο το οποίο τώρα διαχειρίζεται εξ αποστάσεως.

Κατά μήκος της ακτογραμμής του Σαλβαδόρ, μπορείτε να βρείτε παραθαλάσσιες πόλεις όπως το El Tunco, το El Zonte και το La Libertad που σφύζουν από νέες κατασκευές, προσελκύοντας την προσοχή των τουριστών και των κατασκευαστών ακινήτων που επιθυμούν να επωφεληθούν από την αναγέννηση της χώρας. Οι γκρεμοί που κάποτε ήταν παρατηρητήρια συμμοριών θεωρούνται τώρα γραφικές τοποθεσίες για ξενοδοχεία.

«Μόλις ο πρόεδρος Μπουκέλε έφερε την ασφάλεια σε αυτή τη χώρα, τα πάντα ανέβηκαν σε αξία», λέει ο Ντιέγκο, προσθέτοντας ότι η γη που κόστιζε περίπου 100.000 δολάρια πριν από πέντε χρόνια πωλείται τώρα σε δεκαπλάσια τιμή. Το όνειρο αυτό δεν είναι μόνο δικό του: Ο 23χρονος γιος του, Χάιρο, γεννημένος στις ΗΠΑ, σχεδιάζει επίσης να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του και να επιστρέψει στις ρίζες του.

Η κυβέρνηση του Ελ Σαλβαδόρ επιχειρεί να προσελκύσει αυτούς που έφυγαν με ένα πρόγραμμα φοροαπαλλαγών σε αντικείμενα και οχήματα για όσους επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Από το 2022, σχεδόν 19.000 Σαλβαδοριανοί έχουν επιστρέψει στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία.

«Κανένα έλεος» για τις συμμορίες

Πριν από μια δεκαετία συμμορίες, όπως η MS-13 και η Barrio 18, τρομοκρατούσαν τις κοινότητες, εκβιάζοντας επιχειρήσεις και διεξάγοντας βίαιες μάχες για τον έλεγχο των γειτονιών – το Ελ Σαλβαδόρ ήταν το πιο βίαιο έθνος στο δυτικό ημισφαίριο, σύμφωνα με το InSight Crime.

Από τότε όμως συνέβη κάτι εξαιρετικό. Μέχρι το 2022, ο αριθμός των δολοφονιών άρχισε να μειώνεται δραματικά και το επόμενο έτος σημειώθηκαν 154 ανθρωποκτονίες – μια εκπληκτική μείωση 97,7% σε σύγκριση με το 2015, σύμφωνα με τα κυβερνητικά στοιχεία. Ο Μπουκέλε μάλιστα έγραψε στο Twitter ότι το ποσοστό ανθρωποκτονιών στη χώρα του ήταν το χαμηλότερο σε όλη την Αμερική.

Σε αυτό συνέβαλε η λήψη έκτακτων μέτρων από τον Μπουκέλε, τα οποία έδωσαν στην αστυνομία την εξουσία να κρατά υπόπτους χωρίς να τους απαγγέλλονται κατηγορίες έως και 15 ημέρες και να αναπτύσσει το στρατό σε όλη τη χώρα. Οι νέοι κανόνες, οι οποίοι εξακολουθούν να ισχύουν, επέτρεψαν μια άνευ προηγουμένου καταστολή της δραστηριότητας των συμμοριών, με περισσότερα από 80.000 άτομα να έχουν συλληφθεί από την έναρξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης τον Μάρτιο του 2022.

Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται το πρόσφατα κατασκευασμένο «Κέντρο Περιορισμού Τρομοκρατών», ή αλλιώς Cecot, ένα τεράστιο συγκρότημα φυλακών με δυνατότητα κράτησης έως και 40.000 κρατουμένων.

Στη φυλακή υψίστης ασφαλείας κρατούνται σήμερα 14.000 μέλη συμμοριών – όλοι κατηγορούμενοι ότι έχουν δολοφονήσει τουλάχιστον ένα άτομο. Εικόνες από το Cecot δείχνουν άνδρες με τατουάζ και ξυρισμένα κεφάλια σε μια τσιμεντένια αίθουσα μεγέθους αποθήκης γεμάτη με μεταλλικές κουκέτες, ή να κάθονται σε στενές σειρές στο έδαφος, φορώντας μόνο λευκά σορτς, με το κεφάλι σκυμμένο και τα χέρια πίσω από την πλάτη. Και, σύμφωνα με τις αρχές του Σαλβαδόρ, όσοι έχουν σταλεί στο Cecot δεν θα αφεθούν ποτέ ελεύθεροι.

«Δεν έχουμε κανένα έλεος σε εγκλήματα που σχετίζονται με τη ζωή», δήλωσε στο CNN ο υπουργός Ασφαλείας Γκουστάβο Βιγιατόρο. «Νομίζω ότι αυτός είναι ο τρόπος αντιμετώπισης ενός κατά συρροή δολοφόνου. Πρέπει να δουλέψεις, πρέπει να προετοιμάσεις τους νόμους σου, ώστε όταν τους βάλεις στη φυλακή να μην αποφυλακιστούν ποτέ, γιατί η κοινωνία δεν το αξίζει αυτό», είπε. «Κάποιος που κάθε μέρα σκοτώνει ανθρώπους, βιάζει τα κορίτσια μας. Πώς μπορείτε να του αλλάξετε γνώμη; Δεν είμαστε ηλίθιοι».

Τα λόγια του Βιγιατόρο απηχούν την ωμή πραγματικότητα που αντιμετωπίζει το Ελ Σαλβαδόρ εδώ και χρόνια. Ισχυρίζεται ότι τα μέλη των συμμοριών έπρεπε να σκοτώσουν τουλάχιστον ένα άτομο ως μέρος της μύησής τους σε ομάδες όπως η MS-13 ή η Barrio 18.

«Φανταστείτε έναν κατά συρροή δολοφόνο στην Πολιτεία σας, στην κοινότητά σας, να τον αφήνει ελεύθερο ένας δικαστής, πώς θα νιώθατε ως πολίτης;» ρωτάει. «Δεν έχουμε στοιχεία ότι κάποιος μπορεί να αλλάξει το μυαλό ενός κατά συρροή δολοφόνου, και έχουμε πάνω από 40.000 στο Ελ Σαλβαδόρ».

Η σκληρή προσέγγιση της κυβέρνησης δεν ήταν αυθόρμητη – ήταν σχολαστικά σχεδιασμένη. Ο Βιγιατόρο και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Μπουκέλε είχαν αρχίσει να μελετούν τις συμμορίες ήδη από το 2017. «Πριν ξεκινήσεις έναν πόλεμο, πρέπει να γνωρίζεις τον εχθρό σου», εξήγησε.

Ενώ η αδυσώπητη εκστρατεία της κυβέρνησης έχει επαινεθεί από πολλούς για την αποκατάσταση της ειρήνης, έχει επίσης προσελκύσει σημαντική κριτική. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν κατηγορήσει τη διοίκηση Μπουκέλε για εκτεταμένες καταχρήσεις στη μάχη της κατά των συμμοριών. Ο Βιγιατόρο ωστόσο, απορρίπτει αυτούς τους ισχυρισμούς, υποστηρίζοντας ότι η προσοχή πρέπει να εστιάζεται στα θύματα και όχι στους εγκληματίες.

«Τι γίνεται με την κοινωνία, τους καλούς πολίτες που έχετε στη χώρα. Πού ήταν (αυτές οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων) όταν χάναμε 30 Σαλβαδοριανούς στη χώρα μας την ημέρα;», ρωτάει με νόημα.

Ο ίδιος ο Μπουκέλε ήταν αμείλικτος στη ρητορική του. Το 2022, προκάλεσε ως γνωστόν τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λέγοντάς τους να «πάρουν» τα μέλη των συμμοριών, αν τους ενδιαφέρει τόσο πολύ. «Ελάτε να τους μαζέψετε – θα σας τους δώσουμε, δύο στην τιμή του ενός», δήλωσε.

Η προσέγγιση του προέδρου για την ασφάλεια έχει κερδίσει επαίνους από ορισμένους συντηρητικούς των ΗΠΑ, οι οποίοι επικροτούν ανοιχτά την τακτική του Μπουκέλε. Ωστόσο, στο φετινό Εθνικό Συνέδριο των Ρεπουμπλικανών, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έριξε μια απροσδόκητη αιχμή κατά του Μπουκέλε, όταν αναφέρθηκε στη νεοαποκτηθείσα ασφάλεια της χώρας.

«Στο Ελ Σαλβαδόρ, οι δολοφονίες έχουν μειωθεί κατά 70%. Γιατί μειώθηκαν; Έχουν μειωθεί επειδή στέλνουν τους δολοφόνους τους στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής», ισχυρίστηκε ο Τραμπ, χωρίς να προσφέρει κανένα στοιχείο για να στηρίξει τη δήλωσή του.

Το CNN ρώτησε τον υπουργό Ασφαλείας Βιγιατόρο αν ο ισχυρισμός του Τραμπ έχει κάποια αλήθεια. «Όχι», απάντησε. «Το πρόβλημα με αυτό, είναι ότι δεν έχετε γεγονότα, δεν έχετε αποδείξεις, αλλά αντίθετα, έχουμε αποδείξεις για το πού βάζουμε τους τρομοκράτες μας», είπε ο υπουργός, αναφερόμενος στο Cecot, την τεράστια φυλακή όπου κρατούνται χιλιάδες μέλη συμμοριών.

Εδώ και μήνες, το CNN έχει ζητήσει πρόσβαση στο Cecot, αλλά η κυβέρνηση του Σαλβαδόρ έχει επανειλημμένα αρνηθεί το αίτημα.

Σε άλλα κέντρα κράτησης, μέλη συμμοριών χαμηλότερης βαθμίδας και άλλοι εγκληματίες έχουν αναλάβει να επιδιορθώσουν ό,τι διέλυσαν οι συμμορίες. Ορισμένοι κρατούμενοι στέλνονται να ανοικοδομήσουν σπίτια, ενώ άλλοι σπάνε επιτύμβιες στήλες που μνημονεύουν ηγέτες του υποκόσμου.

Φυλακίστηκε «επειδή είχε μακριά μαλλιά και τατουάζ»

Στις αρχές του 2024, ο Χουάν Κάρλος Κορνέχο βρίσκονταν ανάμεσα στις μαζικές συλλήψεις, μετά από ένα ανώνυμο τηλεφώνημα στην αστυνομία που τον κατηγόρησε για «παράνομη συναναστροφή». Ώρες αργότερα, βρισκόταν στη φυλακή, μπερδεμένος και τρομοκρατημένος. Ο Χουάν Κάρλος πιστεύει ότι στοχοποιήθηκε απλώς και μόνο λόγω της εμφάνισής του.

«Κατηγορήθηκα για παράνομη συναναστροφή, αλλά δεν έχω καμία σχέση με αυτό. Μου αρέσει η μουσική, η ροκ, οπότε η εμφάνισή μου ήταν διαφορετική. Είχα μακριά μαλλιά», είπε από το αμυδρά φωτισμένο, γεμάτο κουνούπια σπίτι του στη Σάντα Άνα, μια πόλη περίπου 35 μίλια από την πρωτεύουσα. «Έχω τατουάζ, αλλά αυτά είναι καλλιτεχνικές εκφράσεις» είπε. «Δεν έγινε καμία έρευνα, τίποτα», ισχυρίζεται.

Ο Χουάν Κάρλος παρέμεινε στη φυλακή για πέντε ολόκληρους μήνες. Πριν από την κράτησή του, εργαζόταν ως βοηθός κτηνιάτρου, περιθάλποντας άρρωστα ή τραυματισμένα κατοικίδια ζώα, και επιμένει ότι δεν είχε συλληφθεί ποτέ στο παρελθόν.

Η απελευθέρωσή του ήρθε μόνο αφού η Socorro Jurídico Humanitario (SJH), μια ομάδα αφιερωμένη στην παροχή νομικών συμβουλών σε περιπτώσεις παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατέθεσε επιτυχώς ένταλμα habeas corpus για λογαριασμό του. Αλλά η ιστορία του Χουάν Κάρλος δεν είναι η μοναδική. Σύμφωνα με την SJH, περίπου 33.000 και 35.000 άνθρωποι έχουν «τεθεί υπό κράτηση με αυθαίρετο τρόπο χωρίς καμία αιτιολόγηση» από την έναρξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

«Το μόνο επιχείρημα που δόθηκε είναι ότι η σύλληψή του οφειλόταν σε ένα ‘ανώνυμο τηλεφώνημα’ που είχε λάβει, ωστόσο δεν παρουσιάστηκε ποτέ καμία απόδειξη για το υποτιθέμενο αυτό τηλεφώνημα», δήλωσε η οργάνωση στο CNN.

Παρά την ευρεία κριτική που δέχεται η τακτική αυτή, η κυβέρνηση Μπουκέλε παραμένει σταθερή. Οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι τα μέτρα αυτά -αν και σκληρά- γίνονται νόμιμα και είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση του μέλλοντος της χώρας. Και υπογραμμίζουν τις προσπάθειες για την επανένταξη δεκάδων χιλιάδων κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί για μικρότερα εγκλήματα.

Ένοπλοι στρατιώτες στους δρόμους

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι Σαλβαδοριανοί έχουν ανταλλάξει την ελευθερία με την ασφάλεια, αλλά οι άνθρωποι που συναντήσαμε λένε ότι δεν έχουν νιώσει ποτέ τόσο ελεύθεροι. Είναι η μητέρα που γελάει καθώς πηγαίνει το νήπιο της που χοροπηδάει στο πάρκο, χωρίς να φοβάται μήπως βρεθεί σε μια μάχη με όπλα ή σκοντάψει πάνω σε ένα πτώμα ή μήπως χρειαστεί να πληρώσει το εκβιαστικό «ενοίκιο» των συμμοριών για να μπει απλώς στη γειτονιά της. Είναι ο πατέρας, που δεν ανησυχεί πια ότι ο γιος του θα στρατολογηθεί από συμμορίες. Σε αντίθεση με μέρη όπως η Κούβα ή η Κίνα, όπου οι κάτοικοι μπορεί να φαίνονται νευρικοί όταν ασκούν κριτική στα καταπιεστικά καθεστώτα, στο Ελ Σαλβαδόρ η αισιοδοξία φαίνεται πραγματική.

Η εμπειρία της Τερέζα Λίλιαν Γκουτιέρεζ δείχνει πόσο πολύπλοκη είναι η ζωή στο Σαλβαδόρ σήμερα. «Τώρα είναι ασφαλές, είναι ήρεμο», μας είπε σε έναν δρόμο της La Campanera, που κάποτε ήταν από τις πιο επικίνδυνες γειτονιές του Σαν Σαλβαδόρ. «Πριν κανείς δεν την επισκεπτόταν, ούτε καν η οικογένειά της». Αλλά ο γιος της που τη βοηθούσε οικονομικά δεν μπορεί να την επισκεφθεί, είπε.

«Κρατείται εδώ και δύο χρόνια στη Μαριόνα (φυλακή). Δεν είναι μέλος συμμορίας, συνελήφθη στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης», είπε, δείχνοντας φωτογραφίες του γιου της που εργάζεται ως ταμίας σε εστιατόριο.

«Ζητώ από την κυβέρνηση να τον βγάλει έξω, σας παρακαλώ. Μίλησα με τη δικηγόρο πέρυσι επειδή επρόκειτο να τον απελευθερώσουν, αλλά μου είπε όχι, δεν πρόκειται να το κάνουν».

Ο πρόεδρος Μπουκέλε απολαμβάνει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αποδοχής στη Λατινική Αμερική, ενώ στους δρόμους κυκλοφορεί ο στρατός. Σε αντίθεση με τις συμμορίες, τα τεθωρακισμένα αυτοκίνητα και οι ένστολοι στρατιώτες δεν είναι πλέον τρομακτικοί λόγοι για να τρέξει κανείς, αλλά ευκαιρίες για τα περίεργα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις ή για τους υποστηρικτές να βγάλουν μια selfie.

«Μόνο ο Θεός ξέρει πώς τα βγάζαμε πέρα πριν» λέει μια γυναίκα στο CNN, με τη φωνή της να τρέμει καθώς τα μάτια της γέμιζαν δάκρυα. Τα συναισθήματά της αποκαλύπτουν τα βαθιά σημάδια που άφησε η βία που κάποτε καταλάμβανε την καθημερινότητά τους – και την ανακούφιση που ακολούθησε.

Αλλά το ερώτημα που πλανάται είναι: Τι θα συμβεί μετά το 2029, όταν λήξει η θητεία του Μπουκέλε; Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο πρόεδρος δήλωσε ότι δεν θα διεκδικήσει τρίτη θητεία, αφήνοντας πολλούς να αναρωτιούνται για το μέλλον.

Την ώρα που η χώρα παλεύει με τον μετασχηματισμό της, η κληρονομιά και η αμφιλεγόμενη τακτική του Μπουκέλε θα δοκιμαστούν. Το αν η νεοαποκτηθείσα σταθερότητα του Ελ Σαλβαδόρ θα αντέξει ή θα καταρρεύσει, θα το δείξει ο χρόνος. Αλλά προς το παρόν, μεταξύ εκείνων που λένε ότι οι ζωές τους έχουν αλλάξει, δεν υπάρχει αμφιβολία: Πιστεύουν στον Μπουκέλε και θα τον ακολουθούσαν ξανά.

Με πληροφορίες από CNN