Περισσότερο από έναν αιώνα, τα οστά των ναυτικών που συμμετείχαν στην ανεπιτυχή αποστολή -με επικεφαλής τον διοικητή του Βασιλικού Ναυτικού, Sir John Franklin- στο Βορειοδυτικό Πέρασμα βρέθηκαν διάσπαρτα στις βραχώδεις ακτές ενός νησιού της Αρκτικής. Σχεδόν το 1/4 των ανώνυμων λειψάνων έφεραν σημάδια κανιβαλισμού, αντανακλώντας τη ζοφερή κατάληξη της περιβόητης αποστολής.

Ο James Fitzjames, μέλος του Βασιλικού Ναυτικού, είχε ταξιδέψει προηγουμένως στη Συρία, την Αίγυπτο, την Κίνα και την Αμερική πριν υπηρετήσει ως καπετάνιος στο HMS Erebus, το οποίο, μαζί με το HMS Terror, αναχώρησε από την Αγγλία το 1845, με την ελπίδα να διασχίσει το Βορειοδυτικό Πέρασμα. Η φημισμένη αποστολή κατέληξε σε καταστροφή, με τα 129 μέλη του πληρώματος να υποκύπτουν στα εχθρικά στοιχεία της Αρκτικής.

Μεταξύ 1847 και 1859, τουλάχιστον 36 αποστολές ξεκίνησαν για την αναζήτηση των χαμένων πλοίων του John Franklin, αλλά όλες κατέληξαν σε παταγώδη αποτυχία. Μόνο όταν οι ερευνητές στράφηκαν στην προφορική ιστορία των Ινουίτ κατάφεραν να εντοπίσουν την τελευταία θέση ανάπαυσης του Erebus και του Terror την περασμένη δεκαετία.

Τώρα, ένας από αυτούς τους άνδρες έχει ταυτοποιηθεί ως ο καπετάνιος James Fitzjames από το Λονδίνο, μια ανακάλυψη που προήλθε από πολυετή μελέτη ερευνητών σε δύο καναδικά πανεπιστήμια, οι οποίοι απομόνωσαν το DNA του από έναν μόνο γομφίο και το εντόπισαν σε ζωντανούς συγγενείς. Τα λείψανα των μελών του πληρώματος εντοπίστηκαν πολύ νωρίτερα σε δύο τοποθεσίες στη νοτιοδυτική ακτή της νήσου King William, Nunavut. Οι ομάδες έρευνας εντόπισαν βάρκες προσδεδεμένες σε μεγάλα έλκηθρα, προφανώς με προορισμό τον ποταμό Back River.

«Ποιο ήταν το σχέδιο μετά την εγκατάλειψη των πλοίων; Ταξίδεψαν ως ενιαία ομάδα; Υπάρχουν τόσα πολλά ερωτήματα για να κατανοήσουμε τι συνέβη τότε» δήλωσε ο Douglas Stenton, επίκουρος καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Waterloo και επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας. «Είναι πρόκληση και συναρπαστικό- καμία άλλη βρετανική πολική εξερεύνηση δεν υπέστη τόσο καταστροφικές απώλειες όσο η αποστολή του Franklin».

Ήταν ο Fitzjames, καπετάνιος του Erebus, που βοήθησε στη συγγραφή του τελευταίου γνωστού μηνύματος από την αποστολή, ένα σημείωμα που ανακαλύφθηκε στο Victory Point στο King William Island και έγραφε: «Ο John Franklin πέθανε στις 11 Ιουνίου 1847 και οι συνολικές απώλειες είναι μέχρι σήμερα εννέα αξιωματικοί και 15 άνδρες. Ξεκινάμε αύριο 26 Ιουνίου για το ποτάμι Backs Fish».

Η τοποθεσία όπου χάθηκαν ο Fitzjames και τουλάχιστον δώδεκα άλλοι, εντοπίστηκε από ερευνητές τη δεκαετία του 1860, οι οποίοι άκουσαν ιστορίες των Ινουίτ ότι οι επιζώντες κατέφυγαν στον κανιβαλισμό – μια είδηση που συγκλόνισε τη βικτοριανή Αγγλία. Αυτή η μαρτυρία επιβεβαιώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 από την αείμνηστη ανθρωπολόγο Anne Keenleyside, η οποία βρήκε σημάδια που συνάδουν με κοψίματα που προκλήθηκαν από τον άνθρωπο στο 1/4 των οστών.

Αλλά μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε ιδέα για το ποια ήταν αυτά τα άτομα, πέρα από το γεγονός ότι ήταν μέλη της αποστολής. Το 2013, ο Stenton και η ομάδα του έλαβαν άδεια να αφαιρέσουν λείψανα από την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων οκτώ γνάθων που είχε ανακαλύψει η Keenleyside.

Διαβασε ακομα

Άγνωστες εικόνες από το θρυλικό ναυάγιο της Φαλκονέρας

Το 2017, μετά από μια μεγάλη έκθεση της αποστολής του Φράνκλιν στο Γκρίνουιτς, ο Στέντον και η ομάδα του ζήτησαν από πιθανούς συγγενείς να δωρίσουν δείγματα DNA για το βιοαρχαιολογικό τους πρόγραμμα και κατακλύστηκαν από προσφορές.

Ένας γομφίος από μια κάτω γνάθο, χαραγμένος με σημάδια από μαχαίρι, αποδείχθηκε ότι ταιριάζει με έναν από αυτούς τους 25 και η ομάδα σύντομα συνειδητοποίησε ότι κρατούσε τα λείψανα του λοχαγού Fitzjames. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο Journal of Archaeological Science.

Ο Fitzjames είναι μόλις ο δεύτερος από αυτούς τους 105 που ταυτοποιήθηκε. Ο John Gregory, ένας μηχανικός που επέβαινε στο πλοίο Erebus, ταυτοποιήθηκε από την ίδια ομάδα το 2021, αφού πήραν δείγμα DNA από το κρανίο του.

Πρόσφατες ανασκαφές δείχνουν ότι ένας συνδυασμός σκορβούτου, υποθερμίας και πιθανώς κανιβαλισμού αφάνισε το πλήρωμα που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα δύο ναυαγισμένα πλοία.

Με πληροφορίες από Guardian