Η πρόσφατη πτήση ενός πληρώματος που αποτελούνταν μόνο από γυναίκες στα όρια του διαστήματος από την Blue Origin, προβλήθηκε με ενθουσιασμό ως «φεμινιστικό γεγονός», ένα βήμα προς την ισότητα των φύλων, μια λαμπερή απόδειξη ότι οι γυναίκες μπορούν να φτάσουν – κυριολεκτικά – στα αστέρια. Αλλά αν το δούμε με ψυχραιμία, ήταν κάτι άλλο. Για την ακρίβεια το ακριβώς αντίθετο. Μια αντιφεμινιστική καρικατούρα, «ντυμένη» με ροζ γυαλιστερό περιτύλιγμα.

Μια σύντομη βόλτα 11 λεπτών, χωρίς επιστημονικό στόχο, χωρίς καμία προσφορά στην εξερεύνηση ή τη γνώση, προωθήθηκε σαν επίτευγμα. Όχι επειδή υπήρχε κάποιο περιεχόμενο, αλλά επειδή το πλήρωμα αποτελούνταν από γυναίκες. Πίσω όμως από αυτό το επιφανειακό αφήγημα, το πραγματικό μήνυμα ήταν σαφές: Για να ταξιδέψει μια γυναίκα στο διάστημα, πρέπει να είναι όμορφη, διάσημη, και να έχει σχέσεις με ισχυρούς άντρες. Όχι να είναι επιστήμονας. Όχι να είναι ερευνήτρια. Όχι να είναι αστροναύτης.

Προφανώς είναι πολύ στενόμυαλο να πιστεύουμε ότι μόνο οι ειδικοί πρέπει να επιτρέπεται να πηγαίνουν στο διάστημα – ωστόσο η απουσία τους υποδηλώνει ότι ο πρωταρχικός σκοπός του ταξιδιού είναι ο τουρισμός και όχι η έρευνα. Το οποίο με τη σειρά του υποδηλώνει ότι επρόκειτο για μια ανόητη σπατάλη χρημάτων. Το οποίο από μόνο του σε κάνει να αναρωτιέσαι πόσα από τα προβλήματα του κόσμου θα έπρεπε να έχουν επιλυθεί για να φανεί ότι ο διαστημικός τουρισμός θα ήταν μια αξιόλογη επιχείρηση – είναι δύσκολο να το αριθμήσει κανείς, αλλά είναι σημαντικά περισσότερα από όσα έχουν επιλυθεί σήμερα, σχολιάζει στον Guardian η Zoe Williams.

Η Λόρεν Σάντσεζ, σύντροφος του ιδιοκτήτη της Blue Origin, Τζεφ Μπέζος, η Κέιτι Πέρι, η Γκέιλ Κινγκ, η παραγωγός Κεριάν Φλιν, όλες ταξίδεψαν όχι ως αποτέλεσμα αξιοκρατικής επιλογής ή επιστημονικής διάκρισης, αλλά λόγω φήμης, θέσης και σχέσεων. Εξαιρέσεις όπως η Αΐσα Μπόου ή η Αμάντα Νγκουέν υπάρχουν, αλλά δεν ήταν αυτές στο επίκεντρο της προβολής. Αντίθετα, το αφήγημα εστίασε σε μακιγιάζ, extensions βλεφαρίδων, και γκλίτερ στο διάστημα. Σαν να μας λένε ότι αυτό είναι το μέλλον της γυναίκας: Όμορφη, χαμογελαστή, διακοσμητική. Όχι ισότιμη.

Η ίδια η επιλογή του πυραύλου – με το φαλλικό σχήμα – φωνάζει την αλήθεια πίσω από τη «γιορτή του φεμινισμού»: Δεν υπάρχει εδώ τίποτα που να προωθεί την ισότητα. Το αντίθετο. Πρόκειται για ένα θέαμα εξουσίας, ένα μανιφέστο του πλούτου, της επιδειξιομανίας και της εταιρικής οικειοποίησης των κοινωνικών αγώνων.

Η Σάντσεζ, η διοργανώτρια της πτήσης, διαφήμισε το πλήρωμα που αποτελείται μόνο από γυναίκες ως νίκη για τις γυναίκες. Αλλά η ίδια είναι μια γυναίκα σε ένα βαθιά αντιφεμινιστικό μοντέλο. Δεν είναι η δική της εταιρεία πυραύλων που πήγε την ίδια και τις φίλες της στην άκρη του διαστήματος- είναι του άνδρα αρραβωνιαστικού της.

Και δεν είναι καμία αρετή του χαρακτήρα της που την έβαλε μέσα στον πύραυλο – ούτε η ικανότητά της, ούτε η διάνοιά της, ούτε η σκληρή δουλειά της – αλλά απλώς η σχέση της με έναν άνδρα. (Το γεγονός ότι ο ίδιος ο πύραυλος μοιάζει με φαλλό δεν βοηθά να μειωθεί το μήνυμα της πτήσης ότι ο πιο σίγουρος τρόπος για να ανυψωθούν οι γυναίκες στον κόσμο είναι να προσκολληθούν σε έναν άνδρα).

Επιπλέον, η Blue Origin, δεν είναι επιστημονικός οργανισμός. Είναι το «παιδί» του ιδιωτικού καπιταλισμού που σφετερίστηκε τη διαστημική εξερεύνηση. Είναι το προϊόν της κρατικής υποχώρησης από την έρευνα. Και πίσω από τις ιλουστρασιόν φωτογραφίες, βρίσκεται η Amazon: Μια εταιρεία που μολύνει τον πλανήτη, πολεμά τη συνδικαλιστική οργάνωση, πιέζει κατά της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, και χρηματοδοτεί πολιτικούς που αμφισβητούν την ίδια την έννοια της κλιματικής κρίσης, βλέπε Ντόναλντ Τραμπ.

Το διάστημα ήταν κάποτε ένα σύνορο για την ανθρώπινη εξερεύνηση, μια πηγή καινοτομίας και ένα σύμβολο ενός λαμπρού, αβέβαιου και επεκτατικού μέλλοντος. Τώρα, είναι ένα σκηνικό για τις selfies του Instagram των πλούσιων και ναρκισσιστών. «Η πτήση της Blue Origin δεν με κάνει να αισθάνομαι ότι η ανθρωπότητα θα φτάσει σε νέα ύψη επιτευγμάτων. Με κάνει να αισθάνομαι ότι όλα όσα έρχονται είναι ζοφερά προβλέψιμα, προσαρμοσμένα στις παρορμήσεις των πλουσιότερων, λιγότερο υπεύθυνων και λιγότερο ηθικά ευφυών ανθρώπων στη Γη», γράφει στον Guardian η Moira Donegan.

Αν αυτή είναι η πρόοδος, τότε πρόκειται για μια παρωδία προόδου. Αν αυτό είναι το νέο φεμινιστικό ιδανικό, τότε δεν απέχουμε πολύ από μια κοινωνία που θεωρεί πως η γυναικεία χειραφέτηση τελειώνει στα… ψεύτικα νύχια και τις βλεφαρίδες.

Ο φεμινισμός δεν είναι γκλίτερ και διαστημικά stories στο Instagram. Είναι αγώνας για ισότητα, δικαιοσύνη, αξιοκρατία. Είναι δικαίωμα στην επιστήμη, στην εκπαίδευση, στην αυτονομία, όχι στον ρόλο της γκλάμουρ φιγούρας σε μια φανταχτερή, άδεια προώθηση ενός προϊόντος.

11 λεπτά πτήσης, μια… αιωνιότητα ρύπων

Η Κέιτι Πέρι ένιωσε «εξαιρετικά συνδεδεμένη με την αγάπη» μετά την επιστροφή της από τα όρια του διαστήματος. Η Λόρεν Σάντσεζ μίλησε για ενδυνάμωση. Η Blue Origin μίλησε για μια πτήση «προς όφελος της Γης».

Αλλά η Γη δεν ένιωσε τίποτα.

Για την ακρίβεια, η Γη -καθώς υπερθερμαίνεται, στραγγίζεται από πόρους και βλέπει το κλίμα να καταρρέει- μάλλον ένιωσε προσβεβλημένη. Διότι όταν ένα υποτροχιακό ταξίδι έντεκα λεπτών μετατρέπεται σε θεαματικό PR υπέρ της οικολογικής συνείδησης, τότε μιλάμε για τον απόλυτο παραλογισμό.

Η Blue Origin είναι θυγατρικό όραμα του Τζεφ Μπέζος, του ίδιου δισεκατομμυριούχου που με την Amazon συμβάλλει ετησίως στην εκπομπή εκατομμυρίων τόνων CO₂, επηρεάζοντας σοβαρά την κλιματική σταθερότητα του πλανήτη. Μια εταιρεία που χρησιμοποιεί ενεργοβόρες υποδομές, βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα, πιέζει πολιτικούς για να αποδυναμώσουν περιβαλλοντικούς νόμους και επιβραδύνει την αναγκαία μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον.

Η πτήση των έξι celebrities προβλήθηκε σαν ένα βήμα προς την πρόοδο. Αλλά για τι είδους πρόοδο μιλάμε; Ποιο είναι το επιστημονικό, περιβαλλοντικό ή κοινωνικό αποτύπωμα ενός διαφημιστικού stunt που φώτισε τα social media αλλά μαύρισε τον ήδη επιβαρυμένο ουρανό;

Ας το πούμε καθαρά:
Η καύση υγρών καυσίμων για μια σύντομη βόλτα έξω από την ατμόσφαιρα δεν είναι «προς όφελος της Γης». Είναι ένα είδος περιβαλλοντικής προκλητικότητας – μια κραυγαλέα σπατάλη ενέργειας που εξυπηρετεί μόνο το ανθρώπινο εγώ, ντυμένο με γκλίτερ και extensions βλεφαρίδων.

Η ίδια η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) έχει προειδοποιήσει ότι η αύξηση των εμπορικών πτήσεων στο διάστημα, ακόμα και σε υποτροχιακό επίπεδο, απειλεί το στρώμα του όζοντος. Κι ενώ οι πολίτες ανακυκλώνουν, μειώνουν τις μετακινήσεις και αλλάζουν διατροφικές συνήθειες για το κλίμα, οι πλούσιοι εκτοξεύονται στο διάστημα για ένα story στο Instagram.

Το περιβαλλοντικό μήνυμα δεν μετριέται σε συνθήματα. Μετριέται σε τόνους ρύπων. Και αυτή η πτήση είχε πολλούς.

Πολιτική υποκρισία στη στρατόσφαιρα

Πίσω από τη συγκεκριμένη διαστημική πτήση, κρύβεται μια πολύ πιο πεζή και ανησυχητική πολιτική πραγματικότητα. Η Blue Origin του Τζεφ Μπέζος, που διαφημίστηκε ως φορέας ενδυνάμωσης και προόδου, αποτελεί στην πραγματικότητα την επιτομή μιας παρασκηνιακής πολιτικής σύμπραξης μεταξύ ιδιωτικής ισχύος και κρατικής εξουσίας και δη μιας εξουσίας βαθιά συντηρητικής.

Ο Μπέζος, ιδρυτής της Amazon και ιδιοκτήτης της Blue Origin, δεν δίστασε να κάνει δωρεά ύψους 1 εκατομμυρίου δολαρίων για την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, του ίδιου Τραμπ που διέλυσε περιβαλλοντικές πολιτικές, αρνήθηκε την κλιματική κρίση και εξάντλησε κάθε έννοια επιστημονικής σοβαρότητας από την πολιτική σκηνή των ΗΠΑ. Κι όμως, αυτή η πολιτική φιγούρα ήταν εκείνη που, ως πρόεδρος, έδωσε στη Blue Origin σύμβαση άνω των 2 δισ. δολαρίων για διαστημικά έργα.

sto-katofli-tou-diastimatos-i-katy-perry-kai-akoma-pente-gynaikes-cover

Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα «κρατικού καπιταλισμού»: Μια φαινομενικά ιδιωτική επιχείρηση, που στην ουσία ευδοκιμεί χάρη σε κρατικές επιδοτήσεις, φορολογικά πλεονεκτήματα και πολιτικές σχέσεις.

Παράλληλα, η Amazon, η αυτοκρατορία του Μπέζος, έχει ασκήσει πιέσεις κατά της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, παρεμβαίνει σε εκλογικές διαδικασίες και σύμφωνα με καταγγελίες επηρεάζει ακόμα και την πολιτική στάση της Washington Post, εφημερίδας που επίσης του ανήκει. Η ίδια εφημερίδα φέρεται να εμποδίστηκε από την Amazon να υποστηρίξει την Κάμαλα Χάρις στις εκλογές του 2024, λειτουργώντας έτσι όχι ως ανεξάρτητος φορέας ενημέρωσης αλλά ως πολιτικό εργαλείο.

Η εκτόξευση της Blue Origin είναι λιγότερο ένα βήμα για τη γυναικεία ενδυνάμωση ή την επιστημονική πρόοδο, και περισσότερο ένα θεαματικό πολιτικό τέχνασμα που συγκαλύπτει τις σχέσεις εξουσίας, τα ιδιοτελή συμφέροντα και τη βαθιά ηθική παρακμή ενός συστήματος που επιβραβεύει τον πλούτο και την επιρροή αντί για την αλήθεια και την αρετή.

«Πάρτι» από memes στο διαδίκτυο

Η διαστημική βόλτα έγινε αντικείμενο χλευασμού στο διαδίκτυο, σύμφωνα με τον Guardian, ενώ αποτέλεσε κι έμπνευση για αμέτρητα memes, όπως φωτογραφίες με την Πέρι να κρατάει μια μαργαρίτα ως φόρο τιμής στην κόρη της Daisy Dove Bloom και να φιλάει το έδαφος κατά την επιστροφή της στη Γη, με λεζάντα «κατεβαίνοντας από μια εμπορική πτήση το 2025 #BlueOrigin», σε αναφορά σε μια σειρά αεροπορικών περιστατικών φέτος.

Η ηθοποιός και σκηνοθέτης Ολίβια Γουάιλντ έκανε reshare το meme στα stories του Instagram με την προσθήκη της λεζάντας «δισεκατομμύρια δολάρια αγόρασαν μερικά καλά memes υποθέτω».

Η Έιμι Σούμερ διακωμώδησε επίσης την πτήση στο Instagram, δημοσιεύοντας ένα σαρκαστικό βίντεο στο οποίο ανακοίνωσε ότι έλαβε πρόσκληση της τελευταίας στιγμής για να συμμετάσχει στην αποστολή. «Παιδιά, την τελευταία στιγμή με πρόσθεσαν στο διάστημα και θα πάω στο διάστημα», αστειεύτηκε η κωμικός κρατώντας ένα παιχνίδι Black Panther. «Θα φέρω αυτό το πράγμα. Δεν έχει καμία σημασία για μένα, αλλά ήταν στην τσάντα μου και ήμουν στο μετρό και πήρα το μήνυμα και μου είπαν: Θέλεις να πας στο διάστημα;, οπότε πάω στο διάστημα».

«Ευχαριστώ όλους όσοι με έφεραν εδώ και θα σας δω στο διάστημα», πρόσθεσε με τη λεζάντα «space».

Σε ένα άλλο βίντεο που ανέβασε στα stories της, η Σούμερ συνέχισε να ειρωνεύεται τον θόρυβο γύρω από την πτήση: «Θα πάω λοιπόν στο διάστημα και είμαι τόσο ενθουσιασμένη. Η Λόρεν Σάντσεζ, η Κέιτι Πέρι και η Αμάντα Νγκουέν ήταν οι φάροι μου σε όλο αυτό το ταξίδι, στο οποίο μόλις σήμερα το πρωί με κάλεσαν να γίνω μέλος αυτής της διαστημικής ομάδας. Και το λατρεύω. Πάντα ήθελα να πάω στο διάστημα, και επίσης πρέπει να πω, πόσο ψηλά ήταν οι άνθρωποι που σκέφτηκαν το όνομα για το διάστημα; Είπαν, Πώς να το ονομάσουμε; Έχει τόσο πολύ, διάστημα».

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η ηθοποιός Ολίβια Μαν έκανε αίσθηση όταν αμφισβήτησε το στόχο της πτήσης. «Ξέρω ότι αυτό ίσως δεν είναι το πιο cool πράγμα που πρέπει να πω, αλλά υπάρχουν τόσα άλλα πράγματα που είναι τόσο σημαντικά στον κόσμο αυτή τη στιγμή», είπε κατά τη διάρκεια μιας εμφάνισης στο Today With Jenna and Friends στις 3 Απριλίου. «Τι θα κάνετε εσείς στο διάστημα; Τι θα κάνετε εκεί πάνω;».

«Ξέρω ότι αυτό είναι πιθανώς ενοχλητικό», συνέχισε, «αλλά είναι τόσα πολλά τα λεφτά για να πας στο διάστημα, και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε τα αβγά».

Η Μαν χαρακτήρισε επίσης την πτήση «λίγο αδηφάγα», επειδή «η εξερεύνηση του διαστήματος έγινε για να προάγουμε τις γνώσεις μας και να βοηθήσουμε την ανθρωπότητα. Τι θα κάνουν εκεί πάνω που μας έχει κάνει καλύτερους εδώ κάτω;».

Tags