Αν ο νεοεκλεγείς πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, ήλπιζε σε έναν μήνα του μέλιτος μετά την ορκωμοσία του την περασμένη εβδομάδα, θα πρέπει να έχει απογοητευτεί θλιβερά. Λιγότερο από 12 ώρες μετά την ορκωμοσία του Πεζεσκιάν, μια έκρηξη, που φέρεται να προκλήθηκε από τηλεχειριζόμενη βόμβα, συγκλόνισε ένα συγκρότημα του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) στο κέντρο της Τεχεράνης. Στόχος: Ο Ισμαήλ Χανίγια, πολιτικός ηγέτης της Χαμάς, τιμώμενος καλεσμένος στην ορκωμοσία και ένας από τους πλέον καταζητούμενους της Μέσης Ανατολής. Η βόμβα κάτω από το κρεβάτι σκότωσε ακαριαία τον Χανίγια. Ο μήνας του μέλιτος τελείωσε.

Ο Πεζεσκιάν ήταν ο νικητής-έκπληξη των προεδρικών εκλογών του περασμένου μήνα. Επικράτησε έναντι ενός συντηρητικού σκληροπυρηνικού που προτιμούσε ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, και υποσχέθηκε να αποκαταστήσει τους κουρελιασμένους δεσμούς με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Πολλοί ήλπιζαν ότι η νίκη του θα σηματοδοτούσε μια πιο ανοιχτή, πιο προοδευτική εποχή και θα εκτόνωνε τις κοινωνικές εντάσεις, ιδίως για την υποχρεωτική χρήση του χιτζάμπ, η οποία προκάλεσε τεράστιες αναταραχές υπό τον προκάτοχό του, τον Εμπραχίμ Ραΐσι.

Η δολοφονία του Χανίγια, η οποία αποδίδεται στο Ισραήλ και δεν διαψεύδεται στην Ιερουσαλήμ, διέψευσε όλες αυτές τις ελπίδες. Ο Πεζεσκιάν βρίσκεται στο μάτι μιας διεθνούς καταιγίδας που οι αναλυτές προειδοποιούν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο, κατακλύζοντας τη Μέση Ανατολή.

Εξοργισμένος από μια τολμηρή επίθεση που εξευτέλισε τον ίδιο, τη χώρα του και τις επίλεκτες ένοπλες δυνάμεις της, ο Χαμενεΐ – η απόλυτη εξουσία του Ιράν – λέγεται ότι διέταξε προετοιμασίες για άμεσα στρατιωτικά αντίποινα κατά του Ισραήλ. Η εκδίκηση για τον θάνατο του Χανίγια ήταν «καθήκον μας», δήλωσε ο Χαμενεΐ. Ο Πεζεσκιάν δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμμορφωθεί πειθήνια. Τώρα ο κόσμος περιμένει να δει τι θα κάνει το Ιράν. Τόσα πολλά για μια νέα αρχή.

Η Μέση Ανατολή ταλαντεύεται συχνά στο χείλος της καταστροφής κατά τους δύσκολους μήνες μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, που εξαπολύθηκαν στο Ισραήλ από τη Γάζα και σκότωσαν περίπου 1.200 ανθρώπους. Τον Απρίλιο, αφού το Ισραήλ δολοφόνησε κορυφαίους διοικητές του IRGC στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό, το Ιράν εκτόξευσε εκατοντάδες πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην πρώτη του κατά μέτωπο επίθεση κατά του Ισραήλ από την επανάσταση του 1979. Ένας ad hoc διεθνής συνασπισμός αποτελούμενος από τις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας βοήθησε το Ισραήλ να αναχαιτίσει και να καταστρέψει τους περισσότερους από τους πυραύλους, αλλά ήταν μια δύσκολη υπόθεση.

Σύμφωνα με αναφορές στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, το Πεντάγωνο σπεύδει τώρα να οργανώσει μια παρόμοια πολυεθνική επιχείρηση, αλλά ορισμένες χώρες μπορεί να μην συμφωνήσουν να συμμετάσχουν ξανά. Αυτή η προφανής απροθυμία αντανακλά βαθιά οργή για την κυβέρνηση του Ισραήλ και τον πρωθυπουργό του, Μπενιαμίν Νετανιάχου, του οποίου η ανομολόγητη δολοφονία του Χανίγια, σε συνδυασμό με τη δολοφονία την περασμένη εβδομάδα ενός κορυφαίου διοικητή της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό, θεωρείται ευρέως ως απερίσκεπτα προκλητική και κλιμακούμενη. Οι δολοφονίες έχουν διαψεύσει και πάλι τις ελπίδες για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα – κάτι που φαίνεται να εξυπηρετεί τους κακόβουλους σκοπούς του Νετανιάχου.

Το επόμενο βήμα του Ιράν μπορεί να είναι καθοριστικό για το αν η Μέση Ανατολή θα βυθιστεί στο χάος. Η κομβική του θέση δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Η σταδιακή ανάδειξή του ως η κατεξοχήν δύναμη της περιοχής επιταχύνθηκε μετά την 7η Οκτωβρίου. Ο αντι-ισραηλινός, αντιαμερικανικός «άξονας αντίστασης» του Ιράν, που αγκαλιάζει μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη, και υποστηρίζεται όλο και πιο ανοιχτά από την Κίνα και τη Ρωσία, είναι πλέον μια μεγάλη δύναμη που αμφισβητεί την καθιερωμένη τάξη πραγμάτων υπό δυτική ηγεσία.

Δύο άλλες σχετικές εξελίξεις οδηγούν τη Μέση Ανατολή προς το χείλος του γκρεμού. Η μία είναι τα πρωτοφανή, αυτοκαταστροφικά καμώματα του επιθετικά σκληροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού του Ισραήλ, ο οποίος περιλαμβάνει φανατικούς υπερ-θρησκευόμενους Εβραίους και εθνικιστές εξτρεμιστές. Πολύ πριν αρχίσει ο πόλεμος, η ισραηλινή κοινωνία βρισκόταν σε αναταραχή, διχασμένη από τις αυταρχικές προσπάθειες του Νετανιάχου να περιορίσει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και άλλες ιδιοτελείς, αντιδημοκρατικές ενέργειες.

Οι μαξιμαλιστικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν από ακροδεξιούς υπουργούς για την προώθηση της επέκτασης των οικισμών της Δυτικής Όχθης, της de facto εδαφικής προσάρτησης και της ανεξέλεγκτης βίας κατά των Αράβων εποίκων στα κατεχόμενα εδάφη προχώρησαν παράλληλα με την ανελέητη σύγκρουση στη Γάζα. Η δολοφονία περισσότερων από 39.000 Παλαιστινίων, κυρίως αμάχων, έχει αποξενώσει τους παραδοσιακούς υποστηρικτές στη Δύση και έχει εξοργίσει τον μουσουλμανικό κόσμο. Στα διεθνή δικαστήρια, το Ισραήλ κατηγορείται για γενοκτονία και οι ηγέτες του για εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, αυτή η θλιβερή κάθοδος στον παγκόσμιο παρία φαίνεται να ωθεί τον Νετανιάχου και τους συμμάχους του σε όλο και μεγαλύτερες επιδείξεις προκλητικότητας.

Αυτή η προκλητικότητα φάνηκε στην Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα, όπου ο Νετανιάχου απηύθυνε μια αμετανόητα πολεμοχαρή ομιλία στο Κογκρέσο. Έβαλε επίσης σκοπό να συναντηθεί με τον υποψήφιο για την προεδρία Ντόναλντ Τραμπ, τον ομοϊδεάτη του δεξιού ρεπουμπλικανικού ρεπερτορίου. Η ανυποχώρητη συμπεριφορά του υπογράμμισε την τρίτη εξέλιξη που υπονομεύει τώρα τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή: Την παρακμή της ισχύος και της επιρροής των ΗΠΑ σε μια περιοχή που κάποτε κυριαρχούσαν.

Ο Τζο Μπάιντεν μπήκε στον Λευκό Οίκο το 2021 ελπίζοντας να αναβιώσει μια συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά κατά τα άλλα ήταν αποφασισμένος να παγώσει το παλαιστινιακό ζήτημα και να παρακάμψει τις εστίες προβλημάτων της Μέσης Ανατολής. Η Κίνα και η Ρωσία ήταν οι κορυφαίες υπερπόντιες προτεραιότητές του. Ωστόσο, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Ο Χαμενεΐ και ο Ραΐσι μπλόκαραν έναν ουσιαστικό διάλογο για τα πυρηνικά. Στη συνέχεια, οι φρικαλεότητες της Χαμάς ανάγκασαν τον Μπάιντεν να εμπλακεί προσωπικά στο Ισραήλ-Παλαιστίνη. Στην πραγματικότητα, έδωσε στον Νετανιάχου ελεύθερα χέρια στη Γάζα – ένα τρομερό λάθος, που δεν έχει διορθωθεί ακόμα. Ως αποτέλεσμα, το περιφερειακό κύρος των ΗΠΑ, το οποίο είχε ήδη πληγεί από τις πανωλεθρίες στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Συρία, τη Σομαλία και τη Λιβύη, έπεσε περαιτέρω.

Τώρα, τραυματισμένοι και φλεγόμενοι από τη Γάζα, εγκλωβισμένοι και παγιδευμένοι από την αντιπαράθεση Ιράν-Ισραήλ και χωρίς αποτελεσματική αμερικανική ηγεσία, η Μέση Ανατολή και οι πολλοί βαριά οπλισμένοι πρωταγωνιστές της κινούνται αδυσώπητα πιο κοντά στον πόλεμο πλήρους κλίμακας που όλοι ισχυρίζονται ότι δεν θέλουν.

Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο

Η Χεζμπολάχ στο Λίβανο, μια μαχητική σιιτική πολιτική και στρατιωτική οργάνωση που χρηματοδοτείται από το Ιράν, είναι ο πιο ισχυρός μη κρατικός παράγοντας στον κόσμο. Το Ισραήλ εκτιμά ότι διαθέτει περίπου 45.000 εκπαιδευμένους μαχητές και έως και 150.000 πυραύλους, καθώς και πολυάριθμα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Οι ειδικοί λένε ότι η Χεζμπολάχ θα μπορούσε να εκτοξεύει 2.500 έως 4.000 πυραύλους την ημέρα οπουδήποτε στο Ισραήλ επί τρεις εβδομάδες – και δυνητικά να εξουδετερώσει το σύστημα αεράμυνας Iron Dome του Ισραήλ.

Στρατός Ισραήλ Παλαιστίνη

Το Ιράν ήταν μέχρι τώρα απρόθυμο να δεσμεύσει τη Χεζμπολάχ σε μια πλήρους κλίμακας επίθεση, θεωρώντας την πρωτίστως ως προωθημένη άμυνα κατά του Ισραήλ. Παρόλο που έχουν υπάρξει τακτικές διασυνοριακές ανταλλαγές πυρών από τις 7 Οκτωβρίου, ο Χασάν Νασράλα, ο επικεφαλής της Χεζμπολάχ που λογοδοτεί στον Χαμενεΐ, δεν έχει προσφέρει στη Χαμάς πλήρη, ενεργή υποστήριξη. Αυτός ο υπολογισμός θα μπορούσε να αλλάξει μετά την επιβεβαιωμένη από το Ισραήλ δολοφονία την περασμένη εβδομάδα στη Βηρυτό του Φουάντ Σουκρ, του κορυφαίου στρατιωτικού διοικητή της Χεζμπολάχ.

Ιράκ

Το Ιράκ τήρησε από την αρχή μια ασυμβίβαστη στάση όσον αφορά τη σύγκρουση στη Γάζα, καταδικάζοντας την εισβολή του Ισραήλ και αρνούμενο να επικρίνει τη Χαμάς. Αυτό αντανακλά την ιστορική υποστήριξη της χώρας στον παλαιστινιακό αγώνα και όχι την πολιτική επιρροή του Ιράν, η οποία ωστόσο είναι σημαντική.

Το Ιράκ φιλοξενεί ισλαμιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις που πρόσκεινται στο Ιράν και οι οποίες έχουν επανειλημμένα στοχοποιήσει τις αμερικανικές δυνάμεις εκεί και στη Συρία. Μετά από τουλάχιστον 165 επιθέσεις παραστρατιωτικών μετά την 7η Οκτωβρίου, ο Μπάιντεν διέταξε αεροπορικές επιδρομές τον Φεβρουάριο για να εκδικηθεί τρεις Αμερικανούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν στην Ιορδανία.

Οι φόβοι ότι ένας πόλεμος σε ολόκληρη την περιοχή θα μπορούσε να προσελκύσει αυτούς τους ιρακινούς μαχητές, καθώς και παρόμοιες ομάδες στη Συρία, έχουν ενισχυθεί από τρεις επιθέσεις εναντίον αμερικανικών δυνάμεων τις τελευταίες ημέρες, σηματοδοτώντας μια νέα εντατικοποίηση των εχθροπραξιών. Σε απάντηση, οι ΗΠΑ εξαπέλυσαν αεροπορικές επιδρομές νότια της Βαγδάτης την περασμένη Τρίτη.

Περίπου 2.500 στρατιώτες των ΗΠΑ παραμένουν στο Ιράκ και περίπου 900 στη Συρία, οι οποίοι έχουν αναλάβει την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η κυβέρνηση της Βαγδάτης επιθυμεί την αποχώρησή τους. Σήμερα, μοιάζουν σαν εύκολος στόχος.

Χούθι στην Υεμένη

Οι Χούθι στην Υεμένη είναι μια φονταμενταλιστική σιιτική παραστρατιωτική οργάνωση που συμμαχεί με το Ιράν και οπλίζεται από αυτό, η οποία αντιτίθεται σθεναρά στην ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ και το σύνθημά της περιλαμβάνει τη φράση «Κατάρες στους Εβραίους».

Μετά την εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα, οι Χούθι άρχισαν να εκτοξεύουν πυραύλους εναντίον εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα που συνδέονται με το Ισραήλ και στενούς συμμάχους, όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία.

Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε μια δυτική στρατιωτική απάντηση, συμπεριλαμβανομένου του βομβαρδισμού των θέσεων εκτόξευσης των Χούθι. Η απειλή των Χούθι κλιμακώθηκε δραματικά τον περασμένο μήνα, όταν κατάφεραν να πλήξουν μια πολυκατοικία στο Τελ Αβίβ με ένα οπλισμένο μη επανδρωμένο αεροσκάφος, σκοτώνοντας έναν άνθρωπο και τραυματίζοντας άλλους. Το Ισραήλ εξαπέλυσε τιμωρητικές αεροπορικές επιδρομές αντιποίνων στο λιμάνι της Χοντέιντα στην Ερυθρά Θάλασσα.

Οι δυνάμεις των Χούθι έχουν επίσης συγκρουστεί με τη σύμμαχο των ΗΠΑ Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου στην Υεμένη και πρόσφατα έβαλαν στο στόχαστρο εργαζόμενους του ΟΗΕ. Θα ήταν σίγουρα έτοιμοι για μια αναμέτρηση με το Ισραήλ.

Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη

Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα μπορούσαν γρήγορα να εμπλακούν σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ διατηρούν μεγάλες αεροπορικές και ναυτικές βάσεις στον Κόλπο και τώρα αναμένεται να προβούν σε νέες «αμυντικές αναπτύξεις» στην περιοχή. Αμερικανοί αξιωματούχοι φέρονται να αναμένουν μεγαλύτερη ιρανική επίθεση από ό,τι τον Απρίλιο, συμπεριλαμβανομένης της ενεργοποίησης δυνάμεων στο Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο. Αλλά η επιρροή της Αμερικής έχει μειωθεί. Ο Νετανιάχου δεν προειδοποίησε την Ουάσινγκτον για την επιχείρηση δολοφονίας του Χανίγια. Ο Μπάιντεν παραπονέθηκε, σωστά αλλά αδύναμα, ότι ήταν μη βοηθητική για τις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα.

Ο Μπάιντεν δεν εγκατέλειψε το σχέδιό του για μια μεγάλη συμφωνία που θα συνέδεε την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τις ισραηλινές συζητήσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή για μια λύση δύο κρατών με πρόσθετες περιφερειακές εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ. Μια τέτοια συμφωνία θα είχε ως στόχο να εξουδετερώσει επιτέλους την ωρολογιακή βόμβα που είναι η Παλαιστίνη και να εξουδετερώσει το Ιράν. Αυτή τη στιγμή, μοιάζει με άπιαστο όνειρο.

Κατάρ και Αίγυπτος

Το Κατάρ και η Αίγυπτος διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες διαμεσολάβησης για τον τερματισμό της σφαγής στη Γάζα. Και οι δύο εξέφρασαν τον αποτροπιασμό και την ανησυχία τους για τις εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας.

Αναφερόμενος στη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια, ο πρωθυπουργός του Κατάρ, σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Θάνι, έγραψε στο Χ (πρώην Twitter): «Οι πολιτικές δολοφονίες και οι συνεχιζόμενες στοχοποιήσεις αμάχων στη Γάζα, ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονται, μας οδηγούν στο ερώτημα, πώς μπορεί να πετύχει η διαμεσολάβηση όταν το ένα μέρος δολοφονεί τον διαπραγματευτή της άλλης πλευράς;».

Η προειδοποίησή του ότι η ειρήνη χρειάζεται σοβαρούς εταίρους, μεταφράζεται και στο ότι είναι κοντά στο να παρατήσει την προσπάθεια.

Η Αίγυπτος κατηγόρησε ευθέως την ισραηλινή κυβέρνηση ότι σαμποτάρει την ειρήνη. «Η σύμπτωση αυτής της περιφερειακής κλιμάκωσης με την έλλειψη προόδου στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα αυξάνει την πολυπλοκότητα της κατάστασης και υποδηλώνει την απουσία ισραηλινής πολιτικής βούλησης να την ηρεμήσει», ανέφερε ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών του Καΐρου. Όπως και η γειτονική Ιορδανία, η Αίγυπτος έχει ιδιαίτερες ανησυχίες για πιθανή διασπορά από τη Γάζα και την επακόλουθη ριζοσπαστικοποίηση και εσωτερική αναταραχή.

Τουρκία

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εξέπληξε το Ισραήλ την περασμένη εβδομάδα με τη ρητή απειλή ότι θα εισβάλει στη χώρα για να υποστηρίξει τους Παλαιστίνιους. «Ακριβώς όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ [στο Αζερμπαϊτζάν], ακριβώς όπως μπήκαμε στη Λιβύη, θα κάνουμε [κάτι] παρόμοιο ακριβώς σε αυτούς [το Ισραήλ]», δήλωσε ο Ερντογάν, αναφερόμενος σε προηγούμενες τουρκικές στρατιωτικές επεμβάσεις. Εξοργισμένος, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ισραέλ Κατζ, συνέκρινε τον Ερντογάν με τον Σαντάμ Χουσεΐν. Η Τουρκία απάντησε ότι ο «γενοκτόνος Νετανιάχου» είναι ένας δεύτερος Αδόλφος Χίτλερ που θα έχει την ίδια μοίρα με τον ναζιστή Φύρερ.

Πέρα από αυτές τις όχι και τόσο ώριμες διπλωματικές ανταλλαγές, ο πόλεμος μεταξύ της Τουρκίας, μέλους του ΝΑΤΟ, και του Ισραήλ φαίνεται απίθανος προς το παρόν. Όμως η διαμάχη ενισχύει την αίσθηση της περιφερειακής αποδιάρθρωσης. Ο Ερντογάν είναι ειλικρινής υποστηρικτής της Χαμάς και αυτοσυστήνεται ως ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου. Επίσης, επί του παρόντος αποκαθιστά τους φράχτες με τον σύμμαχο του Ιράν πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Συρία έχει μείνει ως επί το πλείστον έξω από την κρίση στη Γάζα μέχρι στιγμής. Το Ισραήλ πρέπει να ελπίζει ότι θα παραμείνει έτσι.

Με πληροφορίες από Guardian

Tags