Καθώς οι διαμαρτυρίες κατά της απαγόρευσης κυκλοφορίας φούντωναν σε όλες τις πόλεις της Κίνας τον Νοέμβριο του 2022, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο παρακολουθούσαν μια απίθανη πηγή: Έναν μυστηριώδη λογαριασμό στο Χ (πρώην Twitter), με μπροστάρη μια γάτα cartoon.

Πλάνα από διαδηλώσεις, λεπτομέρειες για τις κινήσεις της αστυνομίας, ειδήσεις για συλλήψεις – το account Teacher Li Is Not Your Teacher δημοσίευσε έναν χείμαρρο από ενημερώσεις σε πραγματικό χρόνο που προέρχονταν από απλούς πολίτες.

Λίγα από αυτά θα μπορούσαν να βρεθούν στα αυστηρά ελεγχόμενα κρατικά μέσα ενημέρωσης ή στο διαδίκτυο της Κίνας, λόγω της λογοκρισίας. Όλες οι πληροφορίες διαδίδονταν από ένα άτομο, που βρισκόταν σε μια κρεβατοκάμαρα στην Ιταλία – έναν σπουδαστή της σχολής καλών τεχνών με το όνομα Li Ying.

Ο Li έχει γίνει έκτοτε ένας σημαντικός χρονικογράφος των πληροφοριών που θεωρούνται πολιτικά ευαίσθητες από το Πεκίνο. Ο λογαριασμός του Χ είναι ένα παράθυρο στην Κίνα του Σι Τζινπίνγκ, όπου η μέγγενη των Αρχών στην πληροφόρηση σφίγγει συνεχώς. Από τις μεγάλες διαμαρτυρίες μέχρι τις μικρές πράξεις διαφωνίας, από τη διαφθορά μέχρι το έγκλημα, όλα αυτά σβήνονται με ζήλο από το κινεζικό διαδίκτυο, μόνο και μόνο για να εμφανιστούν στον λογαριασμό του Li.

Λέει ότι αυτό τον έχει φέρει αντιμέτωπο με την οργή των Αρχών και, σε συνέντευξή του στο BBC, περιέγραψε μια σαφή εικόνα του τρόπου με τον οποίο το Πεκίνο ασκεί πίεση στους αντιφρονούντες στο εξωτερικό.

Υποστήριξε ότι η κινεζική κυβέρνηση δεν παρενοχλεί μόνο τον ίδιο, αλλά και τους φίλους, την οικογένεια και τους followers του στο Χ σε μια συντονισμένη εκστρατεία εκφοβισμού.

Η κινεζική κυβέρνηση δεν απάντησε στις ερωτήσεις του BBC κι έτσι δεν κατέστη δυνατό να επαληθευτούν ανεξάρτητα όλοι οι ισχυρισμοί του Li. Αλλά οι τακτικές που περιέγραψε λεπτομερώς, έχουν καταγραφεί από ακτιβιστές, ομάδες δικαιωμάτων και άλλες κυβερνήσεις.

Ακτιβιστής κατά… λάθος

Ο ακτιβισμός του ήταν ένα «ατύχημα», όπως είπε ο ίδιος μιλώντας στο BBC. «Είναι ο ανελέητος περιορισμός της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης από τις κινεζικές Αρχές που με οδήγησε στο να μετατραπώ σιγά σιγά από ένα συνηθισμένο άτομο σε αυτό που είμαι σήμερα».

Η διαδικτυακή ύπαρξη του Li ξεκίνησε με το να γράφει και να δημοσιεύει ερωτικές ιστορίες στο Weibo, την κινεζική πλατφόρμα microblogging. «Ήμουν κάποιος που είχε κάνει την αγάπη το κύριο δημιουργικό μου θέμα, δεν είχα καμία σχέση με την πολιτική», εξήγησε ο γιος δύο καθηγητών τέχνης.

Ακόμη και οι διαδηλώσεις υπέρ της Δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ το 2019, τις οποίες το Πεκίνο κατέστειλε, δεν τον επηρέασαν σχεδόν καθόλου: «Ήμουν όπως πολλοί απλοί άνθρωποι, δεν πίστευα ότι οι διαμαρτυρίες είχαν καμία σχέση με εμένα».

Στη συνέχεια, η πανδημία χτύπησε. Καθώς η Κίνα απομονώθηκε, ο Li -που πλέον σπούδαζε σε μια διάσημη σχολή τέχνης στην Ιταλία- ήθελε απεγνωσμένα να μάθει τι συνέβαινε στην πατρίδα του. Ψάχνοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σοκαρίστηκε όταν διάβασε για τα εξοντωτικά λουκέτα: «Υπήρχαν άνθρωποι που λιμοκτονούσαν, ακόμη και που πηδούσαν από τα κτίρια… η αίσθηση εκείνη την εποχή ήταν ότι υπέφεραν πολύ και είχαν μεγάλη πίεση».

Άρχισε να συζητά αυτές τις ιστορίες στο Weibo. Κάποιοι followers του έστειλαν ιδιωτικά τις ιστορίες τους ζητώντας του να τις δημοσιεύσει εκ μέρους τους, πράγμα που έκανε. Οι λογοκριτές το αντιλήφθηκαν και μπλόκαραν τον λογαριασμό του.

Απτόητος, άρχισε ένα παιχνίδι γάτας και ποντικιού, δημιουργώντας έναν νέο λογαριασμό Weibo κάθε φορά που τού έκλειναν έναν. Πενήντα τρεις λογαριασμούς αργότερα, βαρέθηκε: «Είπα εντάξει, πάω στο Twitter».

Στο X, το οποίο δεν ελέγχεται από την κινεζική λογοκρισία, οι ακόλουθοι του Li αυξήθηκαν. Όμως, το κοινό εκτοξεύτηκε πραγματικά, σε πάνω από ένα εκατομμύριο, στα τέλη του 2022, κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων με σύμβολο μια λευκή κόλλα χαρτί, κατά των τιμωρητικών μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας στην Κίνα.

Ο λογαριασμός του έγινε ένα σημαντικό κέντρο συγκέντρωσης πληροφοριών για τις διαμαρτυρίες- κάποια στιγμή, κατακλυζόταν από μηνύματα κάθε δευτερόλεπτο. Ο Li κοιμόταν ελάχιστα, κάνοντας έλεγχο των γεγονότων πριν τα αναρτήσει, με τις δημοσιεύσεις του να συγκεντρώνουν εκατοντάδες εκατομμύρια προβολές.

Πίεση και απειλές

Σύντομα ακολούθησαν διαδικτυακές απειλές θανάτου από ανώνυμους λογαριασμούς. Είπε ότι οι Αρχές έφτασαν στο σπίτι των γονιών του στην Κίνα για να τους ανακρίνουν. Ακόμα και τότε, ήταν σίγουρος ότι η ζωή του θα επέστρεφε στο φυσιολογικό μόλις οι διαμαρτυρίες καταλάγιαζαν.

«Αφού τελείωσα το ρεπορτάζ για το κίνημα της λευκής κόλλας, σκέφτηκα ότι το πιο σημαντικό πράγμα που θα μπορούσα ποτέ να κάνω σε αυτή τη ζωή είχε τελειώσει», είπε. «Δεν σκέφτηκα να συνεχίσω να λειτουργώ αυτόν τον λογαριασμό. Αλλά ακριβώς τη στιγμή που σκεφτόμουν τι θα έπρεπε να κάνω στη συνέχεια, ξαφνικά πάγωσαν όλοι οι τραπεζικοί μου λογαριασμοί στην Κίνα. Τότε ήταν που συνειδητοποίησα – δεν μπορούσα να επιστρέψω πια».

Οι φόβοι για την κινεζική κατασκοπεία αυξάνονται σταθερά στη Δύση καθώς οι δεσμοί με την Κίνα γίνονται όλο και πιο δυσάρεστοι. Αυτό που τους ανησυχεί είναι οι αναφορές ότι το Πεκίνο παρακολουθεί και πιέζει τους πολίτες του που ζουν σε ξένες χώρες. Η Κίνα απέρριψε τους ισχυρισμούς αυτούς ως «αβάσιμη και κακόβουλη δυσφήμιση» και δήλωσε ότι δεσμεύεται να προστατεύει τα δικαιώματα και την ασφάλεια των πολιτών της στο εξωτερικό.

Όμως οι κατηγορίες πληθαίνουν. Πέρυσι, οι αμερικανικές Αρχές ισχυρίστηκαν ότι μια ομάδα της κινεζικής αστυνομίας χρησιμοποιούσε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένου του X, για να παρενοχλεί κινεζικούς στόχους στο διαδίκτυο, και απήγγειλαν κατηγορίες σε δεκάδες άτομα για «διακρατικές απειλές».

Η Αυστραλία φέρεται να ερευνά μια κινεζική επιχείρηση κατασκοπείας με στόχο κατοίκους και ένας πρώην κατάσκοπος δήλωσε στα αυστραλιανά μέσα ενημέρωσης πώς στοχοποίησε έναν πολιτικό σκιτσογράφο στην Καμπότζη και έναν ακτιβιστή στην Ταϊλάνδη. Η ομάδα δικαιωμάτων της Διεθνούς Αμνηστίας διαπίστωσε ότι οι Κινέζοι που σπουδάζουν στο εξωτερικό και συμμετέχουν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις παρακολουθούνται.

Οι αναλυτές εντοπίζουν τη λεγόμενη διακρατική καταστολή της Κίνας στην προ δεκαετίας επιχείρηση Foxhunt για τη σύλληψη φυγάδων εγκληματιών. Πιστεύουν ότι αυτές οι τακτικές χρησιμοποιούνται τώρα για να στοχεύουν οποιονδήποτε στο εξωτερικό που το Πεκίνο θεωρεί απειλή.

Πώς το Πεκίνο αναζητά τα ίχνη του Li

Ο Li πιστεύει ότι υπάρχουν αρκετά σημάδια που υποδηλώνουν ότι είναι τώρα ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Είπε ότι η αστυνομία εμφανίστηκε σε μια εταιρεία στην Κίνα από την οποία είχε παραγγείλει στο παρελθόν είδη τέχνης, ζητώντας τα στοιχεία αποστολής του στην Ιταλία. Έλαβε τηλεφωνήματα από κάποιον που ισχυριζόταν ότι εκπροσωπούσε μια ευρωπαϊκή υπηρεσία διανομής και ζητούσε την τρέχουσα διεύθυνσή του, αν και δεν είχε κάνει ποτέ την παραγγελία.

Οι λεπτομέρειες της προηγούμενης διεύθυνσης και του αριθμού τηλεφώνου του δημοσιεύθηκαν στην πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων WeChat. Ένας άγνωστος εμφανίστηκε στο πρώην σπίτι του, ζητώντας να τον συναντήσει καθώς ήθελε να συζητήσει μια «επαγγελματική πρόταση».

Δεν είναι σαφές αν οι κινεζικές Αρχές βρίσκονταν απευθείας πίσω από αυτά τα περιστατικά. Αλλά αυτού του είδους η ασάφεια μπορεί να είναι σκόπιμη, καθώς υποδαυλίζει «έναν πανταχού παρόντα φόβο δίωξης και δυσπιστίας» στους στόχους, δήλωσε η Laura Harth, διευθύντρια εκστρατείας της ομάδας δικαιωμάτων Safeguard Defenders, η οποία ανέδειξε πρόσφατα την κατάσταση του Li.

Το Πεκίνο κατηγορείται ότι συνεργάζεται με μεσάζοντες, όπως Κινέζους επιχειρηματίες που εδρεύουν στο εξωτερικό, ώστε η κυβέρνηση να μπορεί αργότερα να αρνηθεί την άμεση εμπλοκή. Η Safeguard Defenders ισχυρίζεται ότι το πρόσωπο που εμφανίστηκε στο πρώην σπίτι του Li είναι ένας επιχειρηματίας που συνδέεται με ένα από τα αμφιλεγόμενα αστυνομικά τμήματα της Κίνας στο εξωτερικό.

«Συχνά υπάρχουν εθνικιστές και πατριώτες που συνεργάζονται με την κυβέρνηση σε μια παράλληλη, συμβιωτική σχέση», δήλωσε η Yaqiu Wang, διευθύντρια ερευνών για την Κίνα στο Freedom House. Το σκεπτικό, είπε, είναι «αν το κάνω αυτό για τις αρχές, τότε είναι καλό για την επιχείρησή μου».

Η πίεση έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες, δήλωσε ο Li.

Οι Αρχές άρχισαν να παρακολουθούν και να ανακρίνουν τους γονείς του περισσότερο – σε κάποιο σημείο οι επισκέψεις γίνονταν κάθε μέρα, είπε. Ακόμα και αξιωματούχοι από το σχολείο στο οποίο δούλευαν, τους ζήτησαν να πείσουν τον Li να σταματήσει.

«Ανακρίνονται όλοι στην Κίνα που συνδέονται μαζί μου, ακόμη και οι επαφές στο WeChat, προσπαθώντας να καταλάβουν τις συνήθειες της ζωής μου, να καταλάβουν σε τι είδους εστιατόρια μου αρέσει να πηγαίνω», είπε. Ένα άτομο φέρεται να πιέστηκε ακόμη και να ομολογήσει ότι ήταν ο Li.

Οι followers στο X λένε στον Li ότι τους ζητήθηκε να «πιουν τσάι» – ένας ευφημισμός για αστυνομικές ανακρίσεις – από τα τέλη του περασμένου έτους. Ο ίδιος εκτιμά ότι μερικές εκατοντάδες άνθρωποι έχουν ανακριθεί και τους έχουν πει να μην τον ακολουθούν. Σε ορισμένους ανθρώπους έχουν δείξει μεγάλες λίστες με ονόματα που υποτίθεται ότι είναι followers του, με μια λίστα να φτάνει τα 10.000 ονόματα, σύμφωνα με τον Li. Πιστεύει ότι οι Αρχές το έκαναν αυτό για να δείξουν την κλίμακα των ανακρίσεων και να εκφοβίσουν τον ίδιο και τους ακολούθους του.

«Φυσικά αισθάνομαι πολύ ένοχος. Το μόνο που ήθελαν ήταν να καταλάβουν τι συμβαίνει στην Κίνα και μετά κατέληξαν να τους ζητούν να “πιουν τσάι”», δήλωσε. Τον Φεβρουάριο, δημοσιοποίησε αυτές τις αναφορές με μια προειδοποίηση στο X – μέσα σε μια νύχτα, περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι τον έκαναν unfollow.

Δεν είναι σαφές πώς οι Αρχές εντόπισαν τους χρήστες του X στην Κίνα, όπου η εφαρμογή είναι αποκλεισμένη. Ενώ κάποιοι θα μπορούσαν να εντοπιστούν μέσω των tweets τους, πολλοί θα προσπαθούσαν να αποκρύψουν την ταυτότητά τους.

Είναι πιθανό η κινεζική κυβέρνηση να ζήτησε τα στοιχεία των χρηστών, δήλωσε η Wang. Αν είναι έτσι, το X «θα πρέπει να δείξει διαφάνεια» σχετικά με το αν συμφώνησε σε τέτοια αιτήματα.

Διαδικτυακός εκφοβισμός και ψυχολογικός πόλεμος

Λίγο μετά την ανάρτηση του Li σχετικά με τις ανακρίσεις, ανώνυμοι λογαριασμοί άρχισαν να κατακλύζουν τα εισερχόμενά του και τα threads σχολίων στο X με spam. Έστελναν χυδαία σκίτσα των γονιών του και πορνογραφικό περιεχόμενο– τις τελευταίες εβδομάδες, έλαβε φρικιαστικές εικόνες από ταινίες τρόμου, καθώς και φωτογραφίες και βίντεο με γάτες που βασανίζονται – είπε ότι αυτό συμβαίνει επειδή γνωρίζουν ότι αγαπάει τις γάτες. Το BBC έχει δει screenshots από αυτά.

Τα μηνύματα αυτά έχουν χτυπήσει κόκκινο τις τελευταίες ημέρες, με ένα να εμφανίζεται στα εισερχόμενά του κάθε λίγα λεπτά. Αυτό συνέπεσε με τις αναρτήσεις του Li που αφορούσαν τη σφαγή της Τιενανμέν το 1989 ενόψει της επετείου της στις 4 Ιουνίου, ένα θέμα ταμπού για το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Προσωπικές πληροφορίες για τον ίδιο και τους γονείς του, συμπεριλαμβανομένων των φωτογραφιών τους, έχουν αναρτηθεί σε έναν ιστότοπο που προωθείται από ανώνυμους λογαριασμούς Χ. Ο ιστότοπος ισχυρίζεται επίσης ότι εργάζεται για την κινεζική κυβέρνηση, σε μια φαινομενική προσπάθεια να σπείρει τη δυσπιστία μεταξύ των ακολούθων του.

Ένας έλεγχος του domain του ιστότοπου διαπίστωσε ότι δημιουργήθηκε τον Απρίλιο και ο κάτοχος της καταχώρησής του ανέφερε ως τοποθεσία του την Κίνα και την Τασμανία. Η διεύθυνση IP του φιλοξενείται από μια εταιρεία του Χονγκ Κονγκ. Δεν είναι σαφές ποιος κρύβεται πίσω από όλα αυτά, αλλά ο Li δήλωσε ότι πρόκειται για μια «ψυχολογική επίθεση» με στόχο να κλονίσει τα νεύρα του.

Η Κίνα δεν είναι η μόνη που κυνηγάει διαφωνούντες στο εξωτερικό, δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας Ho-fung Hung του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, επισημαίνοντας παρόμοιες κατηγορίες κατά της Ινδίας και της Τουρκίας. «Καθώς όλο και περισσότερες υπερπόντιες κοινότητες γίνονται πιο ενεργές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις συνδέουν με τους ανθρώπους στην πατρίδα, οι αυταρχικές κυβερνήσεις αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι οι κοινότητες της διασποράς μπορούν να αποτελέσουν απειλή γι’ αυτές», είπε.

Αλλά στην περίπτωση της Κίνας, πρόσθεσε, εντείνουν την τακτική τους εξαιτίας «της αυξανόμενης παράνοιας της κινεζικής κυβέρνησης» που πολιορκείται από την οικονομική επιβράδυνση και τις ροές χρημάτων και ταλέντων προς τα έξω.

Παρατηρητές λένε ότι αυτή η παράνοια φαίνεται να τροφοδοτεί μια μοναδικά έντονη καταστολή του Li. Η Wang είπε ότι αυτό που του συνέβαινε είχε τα σημάδια ενός «εθνικού, πραγματικά υψηλού επιπέδου σχεδίου». «Έχει γίνει ο συσσωρευτής στον οποίο οι άνθρωποι στέλνουν πληροφορίες, και αυτό είναι πολύ τρομακτικό για τις Αρχές… έχει ένα είδος εξουσίας που κανείς άλλος δεν είχε στο παρελθόν».

Η πιο επικίνδυνη γάτα της Κίνας

Με ειρωνεία, ο Li είπε ότι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η «πιο επικίνδυνη γάτα της Κίνας» – μια αναφορά στην εικόνα του προφίλ του Χ, την οποία ζωγράφισε ο ίδιος. Η κυβέρνηση της χώρας του τον στοχεύει επειδή εμποδίζει τις τεράστιες προσπάθειές της να λογοκρίνει αρνητικές ειδήσεις, αλλά και επειδή εκπροσωπεί μια νέα γενιά νέων Κινέζων με γνώση του διαδικτύου και πολιτική συνείδηση, είπε. «Αυτό που αντιπροσωπεύει αυτή η γενιά διαμαρτυρίας της Λευκής Κόλλας είναι ακριβώς το είδος της ιδεολογίας που δεν θέλουν να βλέπουν όλοι».

Το έργο του είχε τεράστιο προσωπικό κόστος. Μετακινείται συχνά εντός της Ιταλίας, μένοντας μόνο λίγους μήνες σε κάθε τόπο, και δεν βγαίνει σχεδόν καθόλου από το σπίτι. Δεν έχει βρει σταθερή δουλειά και επιβιώνει με διαδικτυακές δωρεές και κέρδη από το YouTube και το X.

Ζει μόνος του με τις δύο γάτες του, την Guolai και την Diandian. Σε προηγούμενες συνεντεύξεις του είχε αναφέρει μια σύντροφο, αλλά έκτοτε έχουν χωρίσει οι δρόμοι τους. «Τώρα είμαι μόνος μου», είπε με σοβαρότητα. «Υπήρχε υπερβολική πίεση. Αλλά δεν αισθάνομαι μοναξιά επειδή αλληλεπιδρώ με πολλούς ανθρώπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

Παραδέχτηκε, ωστόσο, ότι αισθάνεται την ψυχική πίεση της κατάστασής του και των πολλών ωρών που περνάει στο διαδίκτυο. «Αισθάνομαι ότι τον τελευταίο καιρό έχει μειωθεί η ικανότητά μου να εκφράζομαι και δεν είμαι πολύ συγκεντρωμένος».

Αν και πρόσφατα ανανέωσε το διαβατήριό του, πιστεύει ότι οι κινεζικές Αρχές το επέτρεψαν αυτό για να τον παρακολουθούν. Είναι ένα πικρό δώρο από την κυβέρνησή του – κάποτε ήταν ένας μανιώδης ταξιδιώτης, τώρα αισθάνεται παγιδευμένος. «Συχνά θρηνώ [για τη ζωή που θα μπορούσα να έχω]», πρόσθεσε. «Από την άλλη πλευρά, δεν μετανιώνω γι’ αυτό».

«Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ήρωα, έκανα μόνο αυτό που θεωρούσα σωστό εκείνη τη στιγμή. Αυτό που απέδειξα είναι ότι και ένας συνηθισμένος άνθρωπος μπορεί να κάνει αυτά τα πράγματα». Πιστεύει ότι αν κλείσει ο λογαριασμός του, «φυσικά θα εμφανιστεί ένας νέος δάσκαλος Li».

Η σκέψη ότι θα συλληφθεί τον φοβίζει, αλλά η εγκατάλειψη δεν αποτελεί επιλογή. «Αισθάνομαι ότι είμαι ένα άτομο χωρίς μέλλον… μέχρι να με βρουν και να με τραβήξουν πίσω στην Κίνα, ή ακόμα και να με απαγάγουν, θα συνεχίσω να κάνω αυτό που κάνω».

Δημοσιοποιώντας τους ισχυρισμούς του, ελπίζει να εκθέσει τις τακτικές της κινεζικής κυβέρνησης. Αλλά και επειδή πιστεύει ότι ξεπέρασαν τα όρια με την κλιμάκωση της καταστολής και θέλει να αντεπιτεθεί. «Ανεβάζω κάτι που δεν σας αρέσει, οπότε με συνθλίβετε, αυτή είναι η διαδικασία ενός αμοιβαίου αγώνα. Αλλά το να κάνεις όλα αυτά τα πράγματα στους γονείς μου, πραγματικά δεν το καταλαβαίνω».

Τώρα, κάνει προκλητικά σχέδια για να επεκτείνει τις δραστηριότητές του, ίσως στρατολογώντας άλλους να συμμετάσχουν στην αποστολή του ή δημοσιεύοντας στα αγγλικά για να διευρύνει την επιρροή του. Η κινεζική κυβέρνηση «φοβάται πραγματικά να μάθουν οι ξένοι πώς είναι πραγματικά η Κίνα… [Η ανάρτηση στα αγγλικά] είναι κάτι που φοβούνται ακόμη περισσότερο. «Μπορεί να αισθάνονται ότι έχουν πολλές τακτικές, αλλά στην πραγματικότητα έχω πολλά χαρτιά που μπορώ να παίξω».

Με πληροφορίες από BBC

Tags