Στις 7 Φεβρουαρίου 2023, η ζωή του Phillip Mehrtens πήρε μια απροσδόκητη τροπή. Ο έμπειρος Νεοζηλανδός πιλότος προσγείωσε το μικροσκοπικό εμπορικό αεροπλάνο του στο αεροδρόμιο Πάρο, έναν αεροδιάδρομο στα απομονωμένα υψίπεδα της περιοχής Δυτική Παπούα της Ινδονησίας.

Θα ήταν ένα σύντομο ταξίδι: Θα άφηνε τους πέντε επιβάτες του, θα παραλάμβανε μια ομάδα 15 οικοδόμων και θα επέστρεφε νότια.

Αλλά αμέσως μετά την προσγείωση, το αεροπλάνο της Susi Air δέχτηκε επίθεση. Μια ομάδα ανταρτών άρπαξε τον Mehrtens και τους επιβάτες του και στη συνέχεια έβαλε φωτιά στο αεροπλάνο. Και οι πέντε επιβάτες, συμπεριλαμβανομένου ενός μικρού παιδιού, αφέθηκαν ελεύθεροι επειδή ήταν αυτόχθονες Παπούα. Ο Mehrtens δεν ήταν τόσο τυχερός.

19 μήνες σε ομηρία

Ο πιλότος, ο οποίος ζούσε στο Μπαλί με την Ινδονήσια σύζυγο και το παιδί του, ήταν πιθανότατα ενήμερος για τους κινδύνους που εγκυμονούσε η πτήση προς την απρόσιτη περιοχή Nduga, το κέντρο της αυξανόμενης εξέγερσης των Παπούα. Αλλά δεν μπορούσε να προβλέψει ότι για τους επόμενους 19 μήνες, τα απομακρυσμένα υψίπεδα θα γίνονταν η φυλακή του και ότι ο ίδιος θα γινόταν διαπραγματευτικό χαρτί στην παρατεταμένη μάχη της Δυτικής Παπούα για ανεξαρτησία από την Ινδονησία.

Λίγο μετά την ενέδρα, ο εκπρόσωπος των ανταρτών Sebby Sambom εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι ο Απελευθερωτικός Στρατός της Δυτικής Παπούα (TPN-PB) – η στρατιωτική πτέρυγα της Οργάνωσης Ελεύθερη Παπούα (OPM) – είχε συλλάβει τον Mehrtens επειδή η Νέα Ζηλανδία, μαζί με την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεργάζεται στρατιωτικά με την Ινδονησία.

«Δεν πρόκειται ποτέ να απελευθερώσουμε τον πιλότο που κρατάμε όμηρο, εκτός αν η Ινδονησία αναγνωρίσει και απελευθερώσει την Παπούα από την ινδονησιακή αποικιοκρατία», δήλωσε ο Sambom.

Καθώς οι εβδομάδες γίνονταν μήνες, η ανησυχία για την ασφάλεια του Mehrtens αυξανόταν. Η τοποθεσία του κρατήθηκε μυστική και ελάχιστα πράγματα αποκαλύφθηκαν για τις συνθήκες στις οποίες ζούσε. Οι ενημερώσεις από τους απαγωγείς του ήταν λιγοστές, προσφέροντας μόνο ότι η ευημερία του ήταν «ύψιστη προτεραιότητα», ότι ήταν υγιής και καλά ταϊσμένος.

Στοιχεία για εκείνον προέρχονταν από περιοδικές φωτογραφίες και βίντεο που τον έδειχναν να στέκεται στα βουνά, περικυκλωμένος από μαχητές της Παπούα που κρατούσαν τουφέκια. Οι εικόνες κυκλοφόρησαν μαζί με τα αιτήματα του TPN-PB για την ανεξαρτησία της περιοχής.

Σκληρές συνθήκες

«Θα ήταν δύσκολα τα πράγματα», λέει ο Damien Kingsbury, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Deakin της Μελβούρνης και ειδικός στην πολιτική των Δυτικών Παπούα.

«Θα ζούσε όπως ζούσαν οι απαγωγείς του – ουσιαστικά εν κινήσει. Σε γενικές γραμμές, θα είχαν βρει δύσκολες συνθήκες στα βουνά», λέει. «Τον Μάιο του 2023, η κατάσταση κλιμακώθηκε όταν οι αντάρτες απείλησαν να σκοτώσουν τον Mehrtens αν δεν ικανοποιούνταν τα αιτήματά τους για συνομιλίες σχετικά με την ανεξαρτησία εντός δύο μηνών.

Ως απάντηση, οι αρχές της Νέας Ζηλανδίας δήλωσαν ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εξασφαλίσουν μια ειρηνική λύση και την ασφαλή απελευθέρωση του Mehrtens, αλλά οι λεπτομέρειες αυτών των λεπτών συνομιλιών κρατήθηκαν αυστηρά μυστικές.

Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο, ακριβώς ένα χρόνο μετά τη σύλληψή του, το TPN-PB δήλωσε ότι θα απελευθερώσει τον πιλότο για να προστατεύσει την ανθρωπότητα και να διασφαλίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επτά μήνες αργότερα, έθεσε τους όρους της για την απελευθέρωση αυτή – «που πρέπει να τηρηθούν» από την ινδονησιακή κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της παροχής «ανοικτής πρόσβασης» στα μέσα ενημέρωσης.

Η μεταστροφή των ανταρτών οφείλεται πιθανότατα σε διάφορους παράγοντες, λέει ο Kingsbury. «Χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να γίνει σαφές στο TPN-PB ότι δεν επρόκειτο να υπάρξει κανένα μακροπρόθεσμο όφελος από την κράτησή του – το καλύτερο που μπορούσαν να ελπίζουν ήταν να θεωρηθεί ότι είχαν μια ανθρώπινη πλευρά και να κερδίσουν κάποια δημοσιότητα για τον σκοπό τους».

Είναι επίσης πιθανό ο Mehrtens να «εξανθρωπίστηκε» με τους απαγωγείς του κατά τη διάρκεια της μακράς περιόδου, λέει, προσθέτοντας ότι δημιουργείται μία «κοινωνική δυναμική» σε καταστάσεις ομηρίας. «Στον Mehrtens δόθηκε η ευκαιρία να δημιουργήσει μια σχέση, τον κράτησαν ζωντανό, μιλάει ινδονησιακά, έγινε άνθρωπος γι’ αυτούς».

Το Σάββατο, μετά από 594 ημέρες αιχμαλωσίας, οι αντάρτες τήρησαν το σχέδιό τους και ο Mehrtens αφέθηκε ελεύθερος.

Μηνύματα ελπίδας

Μπροστά στις κάμερες εμφανίστηκε ένας αδύνατος, αξύριστος Mehrtens. Έκλαιγε με λυγμούς καθώς έπαιρνε μέσω βίντεο τηλέφωνο την οικογένειά του. Αργότερα, ντυμένος με ένα σκούρο γκρι μπουφάν, ευχαρίστησε όσους βοήθησαν στην απελευθέρωσή του.

«Σήμερα απελευθερώθηκα. Είμαι πολύ χαρούμενος που σύντομα θα μπορέσω να επιστρέψω στο σπίτι μου και να συναντήσω την οικογένειά μου», δήλωσε ο Mehrtens σε συνέντευξη Τύπου στην πόλη Timika, την πόλη των ορυχείων.

Σε δήλωσή της, η οικογένειά του ανέφερε ότι η περίοδος αιχμαλωσίας του Mehrtens ήταν «πολύ δύσκολη» και ότι είναι «εξαιρετικά ευγνώμονες και ανακουφισμένοι» που απελευθερώθηκε. Ευχαρίστησαν τις αρχές της Νέας Ζηλανδίας και της Ινδονησίας που έδωσαν προτεραιότητα στις ειρηνικές διαπραγματεύσεις προκειμένου να τον κρατήσουν ασφαλή. Ο Mehrtens είχε περάσει «μια μακρά και επίπονη δοκιμασία», δήλωσε η οικογένεια και ζήτησε να μείνει μόνος του, ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στη ζωή μετά την αιχμαλωσία.

Απελπισία στη Δυτική Παπούα

Η υπόθεση έχει τραβήξει εκ νέου την προσοχή στη μακροχρόνια και θανατηφόρα σύγκρουση στην πλούσια σε πόρους Παπούα, η οποία εκτυλίσσεται από τότε που τέθηκε υπό ινδονησιακή κυριαρχία τη δεκαετία του 1960, σε μια ψηφοφορία που θεωρήθηκε ευρέως ως απάτη και επιβλέφθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη.

Η περιοχή όπου κρατούνταν ο Mehrtens παραμένει ένα εξαιρετικά επικίνδυνο μέρος για τους κατοίκους της Δυτικής Παπούα. Το TPN-PB εξαπολύει τακτικά επιθέσεις και εμπλέκεται σε αψιμαχίες με τις ινδονησιακές δυνάμεις ασφαλείας, ενώ ο ινδονησιακός στρατός έχει κατηγορηθεί για βιαιότητα, συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων και δολοφονιών αμάχων.

Με πληροφορίες από Guardian