Στις 25 Απριλίου 1983, το έγκριτο γερμανικό περιοδικό Stern δημοσίευσε αυτό που πίστευε ότι ήταν ένα ιστορικό «ντοκουμέντο»: Τα μέχρι τότε άγνωστα προσωπικά ημερολόγια του Αδόλφου Χίτλερ. Για να επιδείξει την εξαιρετική του αποκλειστικότητα στον παγκόσμιο Τύπο, το εβδομαδιαίο περιοδικό ειδήσεων είχε οργανώσει μια συνέντευξη Τύπου στο Αμβούργο την ίδια ημέρα. Η ιστορία όντως κυριάρχησε στα παγκόσμια πρωτοσέλιδα – αλλά όχι με τον τρόπο που ήλπιζε το περιοδικό.

Τρεις ημέρες νωρίτερα, ο διευθυντής του Stern στο Λονδίνο, Πίτερ Γουίκμαν, είχε δηλώσει στο BBC News ότι ήταν «απόλυτα πεπεισμένοι» ότι είχαν στα χέρια τους τα αυθεντικά ημερολόγια του Χίτλερ. «Ήμασταν πολύ δύσπιστοι στην αρχή, αλλά είχαμε έναν γραφολόγο που τα εξέτασε, έναν ειδικό που συνέκρινε το χαρτί. Είχαμε ιστορικούς όπως ο καθηγητής Τρέβορ-Ρόπερ, και όλοι είναι πεπεισμένοι για την αυθεντικότητά τους».

Τα χειρόγραφα ημερολόγια κάλυπταν την περίοδο 1932 έως 1945, ολόκληρη την εποχή του Τρίτου Ράιχ του Χίτλερ. «Υπάρχουν 60 ημερολόγια, μοιάζουν λίγο με σχολικά τετράδια αλλά με σκληρό εξώφυλλο. Έχουν σφραγίδες εξωτερικά με τη σβάστικα και τον αετό και εσωτερικά, φυσικά, την πολύ λεπτή γοτθική γραφή του Χίτλερ», είχε πει ο Γουίκμαν στο BBC.

Το Stern πίστευε ότι το ντοκουμέντο του είχε τη δυνατότητα να ανατρέψει όσα ήταν προηγουμένως γνωστά για τον ναζιστή ηγέτη. Και το περιεχόμενο των ημερολογίων ήταν σίγουρα αποκαλυπτικό, φανερώνοντας μια λιγότερο γνωστή ευαίσθητη πλευρά του Φύρερ. Περιέγραφαν τα πάντα, από τις μάχες του Χίτλερ με τον μετεωρισμό και την κακοσμία του στόματος, και την πίεση από την ερωμένη του Εύα Μπράουν για να βρει εισιτήρια για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μέχρι σημειώσεις για την αποστολή τηλεγραφήματος γενεθλίων στον Στάλιν – «την παλιά αλεπού». Τα τετράδια φαινόταν επίσης να υποδεικνύουν, κάπως παράδοξα, ότι ο ναζιστής ηγέτης δεν γνώριζε για το Ολοκαύτωμα που διεξαγόταν στο όνομά του.

Τα ημερολόγια υποτίθεται ότι είχαν ανακαλυφθεί από τον δημοσιογράφο του Stern, Γκερντ Χάιντεμαν. Ο ρεπόρτερ θεωρούνταν ήδη στο Stern ως ένας εμμονικός συλλέκτης ναζιστικών αναμνηστικών. Το 1973, το περιοδικό του είχε αναθέσει να γράψει ένα άρθρο για ένα ερειπωμένο γιοτ που κάποτε ανήκε στον υπαρχηγό του Χίτλερ, Χέρμαν Γκέρινγκ. Ο Χάιντεμαν ξόδεψε μια περιουσία για να αγοράσει το γιοτ και να το αναστηλώσει. Ξεκίνησε επίσης μια σχέση με την κόρη του Γκέρινγκ, Έντα, η οποία τον σύστησε σε αρκετούς πρώην ναζί. Μέσω αυτών των επαφών, ισχυρίστηκε ο Χάιντεμαν, είχε βρει τα ημερολόγια του Χίτλερ.

Ο Χάιντεμαν ισχυρίστηκε ότι το αεροπλάνο μετέφερε τα ημερολόγια, τα οποία διασώθηκαν από τη συντριβή και αποθηκεύτηκαν σε έναν αχυρώνα. Στα χρόνια που ακολούθησαν, είχαν καταλήξει σε έναν συλλέκτη στην Ανατολική Γερμανία, ο οποίος τώρα προσφερόταν να τα πουλήσει. Ο ρεπόρτερ θα διαπραγματευόταν τη συμφωνία για την αγορά τους, ενεργώντας ως μεσάζων μεταξύ της πηγής του στην Ανατολική Γερμανία και του Stern.

Η υπόσχεση μιας συγκλονιστικής παγκόσμιας αποκλειστικότητας, που θα παρείχε άγνωστες μέχρι τότε πληροφορίες για το μυαλό του ναζιστή δικτάτορα, αποδείχθηκε ακαταμάχητη για το περιοδικό. Όμως το Stern ήταν αποφασισμένο να κρατήσει υπό έλεγχο το ποιος γνώριζε για το «ντοκουμέντο» του, οπότε όταν προσέλαβαν ειδικούς γραφολόγους για να πιστοποιήσουν την αυθεντικότητα των ημερολογίων – παρέχοντάς τους «αυθεντικά» έγγραφα του Χίτλερ για σύγκριση – τους έδωσαν μόνο λίγες επιλεγμένες σελίδες από τα τετράδια για να εξετάσουν. Το Stern τελικά πλήρωσε περίπου 9,3 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα (2.691.506 ευρώ) για τους τόμους και, έχοντας καταβάλει ένα τόσο εξωφρενικό ποσό, επέλεξε να τα αποθηκεύσει σε μία ελβετική θυρίδα για ασφάλεια.

Ο πρώτος ιστορικός που εξέτασε τα ημερολόγια ήταν ο καθηγητής Χιου Τρέβορ-Ρόπερ, επίσης γνωστός ως Λόρδος Ντέικρ του Γκλάντον. Το 1947, είχε γράψει ένα βιβλίο, «Οι Τελευταίες Ημέρες του Χίτλερ», το οποίο του είχε αποφέρει μεγάλη ακαδημαϊκή αναγνώριση, και θεωρούνταν κορυφαίος ειδικός για τον ναζιστή δικτάτορα. Ήταν επίσης ανεξάρτητος διευθυντής της εφημερίδας The Times, η οποία δύο χρόνια νωρίτερα είχε εξαγοραστεί μαζί με την «αδελφή» της εφημερίδα, The Sunday Times, από τον Ρούπερτ Μέρντοχ.

Ο Λόρδος Ντέικρ αρχικά ήταν σκεπτικός για τα ημερολόγια, αλλά ταξίδεψε στην Ελβετία για να τα δει. Η γνώμη του άρχισε να επηρεάζεται όταν άκουσε την ιστορία της προέλευσής τους και του είπαν, εσφαλμένα, ότι χημικές αναλύσεις είχαν δείξει ότι ήταν προπολεμικά. Όμως αυτό που πραγματικά έγειρε την πλάστιγγα για τον ιστορικό ήταν ο τεράστιος όγκος του υλικού.

«Αυτό που εντυπωσίασε περισσότερο τον Χιου Τρέβορ-Ρόπερ και σίγουρα εντυπωσίασε εμένα ως μη ειδικό όταν είδα το πρωτότυπο υλικό ήταν η τεράστια κλίμακά του», δήλωσε ο διευθυντής της The Times, Τσαρλς Ντάγκλας-Χόουμ, στο BBC στις 22 Απριλίου 1983. «Η τεράστια έκταση αυτού του αρχείου. Δεν είναι μόνο ότι υπάρχουν σχεδόν 60 τόμοι τετραδίων γεμάτοι με τη χειρόγραφη γραφή του Χίτλερ, υπάρχουν περίπου 300 από τα σχέδια και τις εικόνες του και προσωπικά έγγραφα όπως η κάρτα μέλους του κόμματός του. Θυμάμαι τα σχέδια που υπέβαλε στη σχολή καλών τεχνών όταν ήταν νέος και ήλπιζε να μπει, και υπάρχει ένας πίνακας, μία ελαιογραφία και ούτω καθεξής. Ένας πλαστογράφος θα έπρεπε να ήταν πολύ καλός για να πλαστογραφήσει σε όλο αυτό το εύρος».

Ο Λόρδος Ντέικρ πείστηκε ότι τα ημερολόγια ήταν αυθεντικά, γράφοντας μάλιστα ένα άρθρο για την The Times που εγγυόταν την αυθεντικότητά τους και δηλώνοντας ότι ιστορικά γεγονότα ίσως χρειαστεί να επαναξιολογηθούν υπό το φως τους. Καθώς άρχισε να διαδίδεται η είδηση για τα ημερολόγια του Χίτλερ, ξέσπασε ένας πόλεμος προσφορών για τα δικαιώματα της δημοσίευσής τους σε συνέχειες, με τον ιδιοκτήτη της The Sunday Times, Μέρντοχ, να ταξιδεύει στη Ζυρίχη για να διαπραγματευτεί μια συμφωνία αυτοπροσώπως.

Με τις συμφωνίες για τη δημοσίευση σε συνέχειες υπογεγραμμένες, το Stern σχεδίασε βιαστικά μια συνέντευξη Τύπου για να ανακοινώσει στον κόσμο τη δημοσίευση των ημερολογίων του Χίτλερ. Όμως, ακόμη και πριν από τη μεγάλη αποκάλυψη των τετραδίων, άρχισαν να εγείρονται αμφιβολίες για την εγκυρότητά τους – όχι μόνο από το προσωπικό της ίδιας της The Sunday Times, που είχε «καεί» στο παρελθόν. Το 1968, η εφημερίδα είχε καταβάλει προκαταβολή για ημερολόγια που υποτίθεται ότι είχε γράψει ο Ιταλός φασίστας ηγέτης Μπενίτο Μουσολίνι, για τα οποία είχε εγγυηθεί, όχι άλλος, αλλά ο γιος του. «Όμως αποδείχθηκαν πλαστά, κατασκευασμένα από δύο ηλικιωμένες κυρίες που ζούσαν στο Βερτσέλι έξω από το Μιλάνο», δήλωσε ο δημοσιογράφος Φίλιπ Νάιτλι, που εργαζόταν στην ερευνητική ομάδα της The Sunday Times, στο Witness History το 2011.

Η απάτη αποκαλύπτεται

Ωστόσο, ο Μέρντοχ ήταν σίγουρος για τα ημερολόγια και, παρά τις επιφυλάξεις του διευθυντή της, Φρανκ Τζάιλς, έσπευσε να δημοσιεύσει τη σειρά στην The Sunday Times με τον τίτλο «παγκόσμια αποκλειστικότητα» την ημέρα πριν από την ανακοίνωση του Stern.

Ο Τζάιλς τηλεφώνησε στον Λόρδο Ντέικρ ζητώντας διαβεβαιώσεις για την ιστορία, μόνο για να ακούσει τον ιστορικό να ομολογεί ότι δεν είχε απλώς αμφιβολίες, αλλά έκανε μια «στροφή 180 μοιρών» όσον αφορά την αυθεντικότητα των ημερολογίων. «Όλοι στην αίθουσα, όλα τα στελέχη της εφημερίδας έσκυψαν στις καρέκλες τους και έβαλαν τα χέρια στο κεφάλι τους, γιατί είχαμε χάσει τον κύριο πιστοποιητή μας», είπε ο Νάιτλι. «Ήταν σαφές ότι η ιστορία ήταν εντελώς λάθος».

Η The Sunday Times είχε το χρονικό περιθώριο να σταματήσει τα πιεστήρια και να αλλάξει το πρωτοσέλιδο. Όμως, όταν ο Τζάιλς τηλεφώνησε στον ιδιοκτήτη, «ο Μέρντοχ είπε: Αφού ο Ντέικρ ταλαντεύεται όλο αυτό το διάστημα, ας τον αγνοήσουμε, θα δημοσιεύσουμε», θυμάται ο Νάιτλι.

Για το Stern, τα πράγματα θα γίνονταν χειρότερα στη συνέντευξη Τύπου την επόμενη μέρα. Αφού ο αρχισυντάκτης Πέτερ Κοχ δήλωσε ότι ήταν «100% πεπεισμένος ότι ο Χίτλερ έγραψε κάθε λέξη σε αυτά τα τετράδια», ο Λόρδος Ντέικρ, ο ίδιος ιστορικός που είχε εγγυηθεί ότι ήταν αυθεντικά, παραδέχτηκε υπό την πίεση των ερωτήσεων ότι είχε δεύτερες σκέψεις.

Μπροστά την τρομοκρατημένη έκφραση των στελεχών του Stern, ο Λόρδος Ντέικρ είπε ότι δεν μπόρεσε να διαπιστώσει σύνδεση μεταξύ της αεροπορικής συντριβής και των φερόμενων ημερολογίων και ότι είχε βιαστεί να εκδώσει μια κρίση. «Πρέπει να πω ως ιστορικός ότι λυπάμαι που οι συνήθεις μέθοδοι ιστορικής επαλήθευσης έχουν, ίσως αναγκαστικά, θυσιαστεί σε κάποιο βαθμό στις απαιτήσεις της δημοσιογραφικής αποκλειστικότητας», είπε.

Την ημέρα μετά τη χαοτική συνέντευξη Τύπου, ο Τσαρλς Χάμιλτον, ένας Αμερικανός έμπορος αυτόγραφων, δήλωσε στο BBC Breakfast ότι μόλις είδε τις σελίδες των ημερολογίων «μύρισε τη ζωηρή οσμή των πλαστογραφιών». Ο Χάμιλτον είπε ότι γνώριζε ότι η υπογραφή δεν ήταν αυθεντική επειδή του προσφέρονταν συνεχώς πλαστά έγγραφα του Χίτλερ. «Σύντομα θα αποδειχθεί αναμφισβήτητα, και χωρίς καμία επιτροπή εμπειρογνωμόνων που θεωρώ περιττή προς το παρόν, όλη η υπόθεση θα καταλαγιάσει και θα είναι μια μεγάλη απάτη στην ιστορία της ανθρωπότητας», είπε.

Και δεν έκανε λάθος. Μέσα σε δύο εβδομάδες, αυστηρές εγκληματολογικές αναλύσεις είχαν εκθέσει τα ημερολόγια ως πλαστά. Όχι μόνο, όπως είχε επισημάνει ο Χάμιλτον στο BBC, η υποτιθέμενη υπογραφή του Χίτλερ δεν ήταν ακριβής, αλλά χημικές αναλύσεις αποκάλυψαν ότι το χαρτί, η κόλλα και το μελάνι τους δεν είχαν κατασκευαστεί πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα ημερολόγια ήταν γεμάτα λάθη, σύγχρονες φράσεις και ιστορικές ανακρίβειες, αναφέροντας μερικές φορές πληροφορίες που ο Χίτλερ δεν θα μπορούσε να γνώριζε.

Μετά τις αποκαλύψεις, η The Sunday Times εγκατέλειψε γρήγορα τη δημοσίευση σε συνέχειες και δημοσίευσε μια συγγνώμη. Το Stern επίσης απολογήθηκε δημόσια για την απάτη στην οποία είχε πέσει θύμα.

Καταρρέουν οι υπολήψεις, ανεβαίνουν οι κυκλοφορίες

Υπό πίεση, ο Χάιντεμαν αποκάλυψε ότι η πηγή από την Ανατολική Γερμανία που προμήθευσε τα ημερολόγια ήταν ο Κόνραντ Κουγιάου – ένας πλαστογράφος που αποδείχθηκε ο συγγραφέας των έργων. Ο Κουγιάου ήταν ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης, αλλά οι πλαστογραφίες του απείχαν πολύ από το να είναι εξελιγμένες. Αναζητώντας έμπνευση, είχε λογοκλέψει μεγάλα τμήματα του βιβλίου του Μαξ Ντομάρους «Χίτλερ: Ομιλίες και Διακηρύξεις 1932-1945» και, ως αποτέλεσμα, είχε αντιγράψει λέξη προς λέξη ορισμένα από τα χρονολογικά και πραγματικά λάθη της πρώτης έκδοσης αυτού του βιβλίου. Για να δώσει στα ημερολόγια μια πιο προσωπική αίσθηση, είχε φανταστεί μια πιο πεζή πλευρά της ζωής του Φύρερ, προσθέτοντας εγγραφές όπως «Δεν μπορώ καν να πάρω άδεια από τη δουλειά για να επισκεφτώ την Εύα», «Πρέπει να πάω στο ταχυδρομείο, να στείλω μερικά τηλεγραφήματα» και «Η Εύα λέει ότι μυρίζει η ανάσα μου». Ο Κουγιάου δυσκολεύτηκε ακόμη και με τα περίτεχνα γοτθικά αρχικά που χρησιμοποίησε στα εξώφυλλα των ημερολογίων, κολλώντας κατά λάθος τα αρχικά FH αντί για AH. Στη συνέχεια, προσπάθησε να κάνει τα τετράδια να φαίνονται παλιά, απλώς ρίχνοντας τους τσάι και χτυπώντας τα στο γραφείο του.

Αυτό που βοήθησε στην αρχική πιστοποίηση της αυθεντικότητας των ημερολογίων ήταν ότι ο Κουγιάου ήταν ένας τόσο παραγωγικός πλαστογράφος ναζιστικών αναμνηστικών που πολλά από τα «αυθεντικά» έγγραφα που το Stern είχε δώσει σε ειδικούς, για να μπορέσουν να συγκρίνουν τη γραφή του Χίτλερ, είχαν στην πραγματικότητα παραχθεί επίσης από τον ίδιο τον Κουγιάου. Συνελήφθη από την αστυνομία και παραδέχτηκε τον ρόλο του στην απάτη. Μάλιστα, έφτασε στο σημείο να αποδείξει την ενοχή του γράφοντας την ομολογία του στο στυλ της γραφής του Χίτλερ. Το 1985, κρίθηκε ένοχος για απάτη και πλαστογραφία και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια και έξι μήνες φυλάκιση.

Σε περαιτέρω έρευνα, η αστυνομία διαπίστωσε ότι ο Χάιντεμαν είχε επίσης διογκώσει τις τιμές που ισχυριζόταν ότι ζητούσε η πηγή του για τα ημερολόγια, και είχε υπεξαιρέσει χρήματα από τα ποσά που κατέβαλε το Stern. Φαίνεται ότι το έκανε για να χρηματοδοτήσει τον πολυτελή τρόπο ζωής του, τη συντήρηση του ναζιστικού του γιοτ και την τάση του να αγοράζει όλο και περισσότερα αναμνηστικά δικτατόρων (αργότερα θα ισχυριζόταν ότι κατείχε τα εσώρουχα του Ίντι Αμίν Νταντά). Και αυτός, όπως και ο Κουγιάου, κρίθηκε ένοχος το 1985 για απάτη και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια και οκτώ μήνες. Στη δίκη του, ο Χάιντεμαν υποστήριξε ότι και ο ίδιος είχε εξαπατηθεί, αλλά ο Κουγιάου επέμενε πάντα ότι ο ρεπόρτερ γνώριζε ότι τα ημερολόγια ήταν πλαστά.

Διαβασε ακομα

Η AI αποκαλύπτει τι έλεγε ο Χίτλερ όταν κανείς δεν τον άκουγε

Στις συνέπειες του σκανδάλου, η φήμη του Λόρδου Ντέικρ ως ιστορικού θα αμαυρωνόταν μόνιμα. Ο Κοχ και ένας άλλος συντάκτης του Stern θα έχαναν τη δουλειά τους, ενώ ο Τζάιλς θα απομακρυνόταν από τη θέση του ως διευθυντής της The Sunday Times. Ακόμη και ο Μέρντοχ αργότερα θα ισχυριζόταν στην Επιτροπή Λέβεσον για την ηθική των μέσων ενημέρωσης το 2012 ότι η απόφασή του να προχωρήσει με την δημοσίευση «ήταν ένα μεγάλο λάθος που έκανα, αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη. Θα πρέπει να ζήσω με αυτό για το υπόλοιπο της ζωής μου».

Ωστόσο, η κυκλοφορία της εφημερίδας του ενισχύθηκε από την απόφασή του να δημοσιεύσει την ψευδή ιστορία. Και δεδομένου ότι ο Μέρντοχ είχε επιμείνει σε μια ρήτρα ότι το Stern θα επέστρεφε όλα τα χρήματα που του είχαν καταβληθεί από την The Sunday Times εάν αποδεικνυόταν ότι τα ημερολόγια ήταν πλαστά, ο μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης μόνο θα κέρδιζε οικονομικά από την απάτη.

Με πληροφορίες από BBC