Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έφτασε στη Μογγολία στις 2 Σεπτεμβρίου, σε μια επίσκεψη που σηματοδοτεί την πρώτη φορά που ο Ρώσος πρόεδρος επισκέπτεται χώρα μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) από τότε που το σώμα εξέδωσε ένταλμα σύλληψής του το 2023.

Ενώ επισήμως τιμάται μια σοβιετο-μογγολική στρατιωτική νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η επίσκεψη του Πούτιν δοκιμάζει την πολιτική ουδετερότητας της μικρής χώρας της κεντρικής Ασίας και την εμβέλεια των διεθνών θεσμών.

Η Μογγολία, μια χώρα μόλις 3,3 εκατομμυρίων κατοίκων αλλά με τεράστια γεωγραφική έκταση, κινείται εδώ και καιρό στην εξωτερική της πολιτική στη σκιά της Ρωσίας και της Κίνας, με τις οποίες έχει εκτεταμένους ιστορικούς και οικονομικούς δεσμούς.

Η χώρα έχει προσπαθήσει να ενισχύσει την ανεξαρτησία της από τους ισχυρότερους γείτονές της αναπτύσσοντας εγκάρδιες σχέσεις με τις λεγόμενες τρίτες γειτονικές χώρες που περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.

Μέσω αυτής της προσέγγισης, η Μογγολία προσπάθησε να διαμορφώσει μια θέση στη διεθνή σκηνή, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως ουδέτερο διπλωματικό πεδίο συνάντησης. Για παράδειγμα, ο ετήσιος διάλογος του Ουλάν Μπατόρ αποτελεί μια ευκαιρία για τις χώρες της περιοχής και άλλα προσκεκλημένα έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και των κρατών μελών της ΕΕ, να συζητήσουν θέματα που κυμαίνονται από την κλιματική αλλαγή έως την περιφερειακή ασφάλεια και τα κρίσιμα ορυκτά.

Ως μελετητές της Μογγολίας και της Κίνας, ο Christopher K. Tong, αναπληρωτής καθηγητής Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη και ο Charles Krusekopf, καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Royal Roads παρακολούθησαν τον τελευταίο τέτοιο διάλογο τον Ιούνιο του 2024 και έγιναν από πρώτο χέρι μάρτυρες των διπλωματικών προσπαθειών της Μογγολίας. Πρόκειται για μια στρατηγική που έχει λειτουργήσει για τη χώρα, αλλά όπως υπογραμμίζουν γεγονότα όπως η επίσκεψη Πούτιν, μπορεί να είναι μια δύσκολη πράξη εξισορρόπησης.

Μια στενά παρακολουθούμενη επίσκεψη

Η χρονική στιγμή του ταξιδιού του Πούτιν συνδέεται επισήμως με την ιστορία. Σηματοδοτεί τόσο την 85η επέτειο της μάχης του Khalkhin Gol -στην οποία οι κοινές σοβιετικές-μογγολικές δυνάμεις νίκησαν τα ιαπωνικά στρατεύματα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- όσο και την ίδρυση του εθνικού σιδηροδρομικού φορέα της Μογγολίας από τις δύο χώρες πριν από 75 χρόνια.

Ωστόσο, είναι ένας τρίτος ιστορικός σταθμός, η πέμπτη επέτειος της συνολικής στρατηγικής εταιρικής σχέσης Ρωσίας-Μογγολίας, που αναδεικνύει τη σημασία της επίσκεψης από μια σύγχρονη γεωπολιτική προοπτική.

Παράλληλα με τις φιλικές της σχέσεις με τους «τρίτους γείτονες», η Μογγολία έχει διατηρήσει στενή σχέση με τη Μόσχα, παρά το καθεστώς παρία του Πούτιν σε μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας. Πιο πρόσφατα, τον Ιούλιο, ο πρόεδρος της Μογγολίας Ουχναγκίν Χουρελσούχ συναντήθηκε με τον Πούτιν στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης.

Ωστόσο, η επίσκεψη του Πούτιν τώρα -η πρώτη που πραγματοποιεί στη χώρα από το 2019- αποτελεί πρόκληση για τη Μογγολία, καθώς προσπαθεί να ισορροπήσει τις υποχρεώσεις και τις συμμαχίες της με τη διεθνή τάξη υπό δυτική ηγεσία, μέρος της οποίας είναι το ΔΠΔ, και την επιθυμία της να παραμείνει φιλική με τους ισχυρούς γείτονές της.

@skynews Vladimir #Putin visits #Mongolia in defiance of international #arrest warrant The trip is his first to a member country of the International Criminal #Court ♬ original sound – Sky News

Λίγα πράγματα καταδεικνύουν αυτή τη διπλωματική σχοινοβασία όπως η συμμετοχή της Μογγολίας στο ΔΠΔ, το οποίο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης για τον Πούτιν για τον φερόμενο ρόλο του στην παράνομη απέλαση και μεταφορά παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία. Η Ουκρανία προέτρεψε τη Μογγολία να συλλάβει τον Πούτιν, επικαλούμενη την ιδρυτική συνθήκη του ΔΠΔ, το Καταστατικό της Ρώμης, το οποίο δίνει εντολή στις χώρες μέλη να αναλάβουν δράση εάν τα υποκείμενα σε δικαστικό ένταλμα εισέλθουν στο έδαφός τους.

Ωστόσο, το ΔΠΔ δεν διαθέτει αποτελεσματικό μηχανισμό επιβολής, ενώ τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να εξαιρεθούν από τη διενέργεια συλλήψεων, εάν αυτό συγκρούεται με ορισμένες συμβατικές υποχρεώσεις ή με τη διπλωματική ασυλία που προσφέρεται σε άλλο μέρος.

Η επίσκεψη του Πούτιν καταδεικνύει πόσο λίγα μπορούν να γίνουν για να χαλιναγωγηθεί η Μόσχα. Δεδομένης της ανισορροπίας ισχύος μεταξύ των κρατών, η Μογγολία πιθανότατα θα δείξει πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει για να διευκολύνει τον ισχυρό γείτονά της.

Η πολιτική του «τρίτου γείτονα» της Μογγολίας

Για σχεδόν 70 χρόνια, η Μογγολία ήταν στενά συνδεδεμένη με τη Σοβιετική Ένωση. Όμως η πτώση του κομμουνισμού και ο επακόλουθος γεωπολιτικός αναπροσανατολισμός της μεταψυχροπολεμικής τάξης ανάγκασαν τη χώρα να αλλάξει τις οικονομικές και πολιτικές της σχέσεις.

Με τον τρόπο αυτό, η Μογγολία έγινε το μοναδικό πρώην κομμουνιστικό κράτος στην Ασία που υιοθέτησε ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα και μια ανοικτή οικονομία. Κέρδισε την εύνοια των ΗΠΑ και άλλων δυτικών χωρών που αγκάλιασαν τη χώρα ως πρότυπο για την περιοχή.

Το ταξίδι του Πούτιν δεν είναι παρά το τελευταίο σε μια σειρά πρόσφατων κρατικών επισκέψεων υψηλού προφίλ, καθώς η Μογγολία επιδιώκει να διατηρήσει στενές σχέσεις με τους γείτονές της, ενώ παράλληλα επεκτείνει τις συνεργασίες με άλλα έθνη.

Μέχρι στιγμής το 2024, η Μογγολία έχει δεχθεί αρχηγούς κρατών ή υπουργούς Εξωτερικών από τις ΗΠΑ, τη Σλοβενία, τις Φιλιππίνες, τη Λευκορωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία. Το 2023, ο πρωθυπουργός της Μογγολίας Λουβσανναμσρέιν Ογιούν-Ερντένε ταξίδεψε στις ΗΠΑ και συναντήθηκε με την αντιπρόεδρο Καμάλα Χάρις, καθώς και στην Κίνα για να δει τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και τον πρωθυπουργό Λι Τσιανγκ.

Τόσο ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν όσο και ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκαν πρόσφατα το Ουλάν Μπατόρ.

Η Μογγολία δεν μπορεί να δραπετεύσει από τη γεωγραφία

Ενώ οι προσπάθειες ήπιας ισχύος έχουν κερδίσει στο Ουλάν Μπατόρ καλή θέληση και φίλους σε όλο τον κόσμο, δεν μπορούν να υπερισχύσουν της γεωγραφίας. Κλειδωμένη ανάμεσα στη Ρωσία και την Κίνα, η Μογγολία παραμένει ευάλωτη στα καπρίτσια των δύο γιγάντιων γειτόνων της.

Η Μογγολία εξαρτάται από τη Ρωσία για το σύνολο σχεδόν των προμηθειών βενζίνης και ντίζελ και για σημαντικό μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας. Περαιτέρω, λόγω μιας παλαιάς συμφωνίας από τη σοβιετική εποχή, η Ρωσία διατηρεί το 50% της κυριότητας σε πολλά βασικά έργα υποδομής και εξόρυξης στη Μογγολία. Ειδικότερα, η Ρωσία είναι εταίρος στο σιδηροδρομικό σύστημα της Μογγολίας, το οποίο έχει αποκτήσει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία ως εμπορικός διάδρομος μεταξύ Κίνας και Ρωσίας και Κίνας και Ευρώπης.

Η Μογγολία φοβάται ότι οι προμήθειες καυσίμων και το δίκτυο μεταφορών της θα διαταραχθούν εάν η Ρωσία δώσει προτεραιότητα στις δικές της ενεργειακές ανάγκες εν μέσω πολέμου έναντι των συμφερόντων των γειτόνων της, όσο βαθιές και αν είναι αυτές οι σχέσεις.

Ομοίως, η Μογγολία εξαρτάται από την Κίνα για την πλειονότητα των μη ενεργειακών εισαγωγών της, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, των καταναλωτικών και βιομηχανικών προϊόντων. Και η Κίνα είναι ο προορισμός για το 90% των εξαγωγών της Μογγολίας, κυρίως άνθρακα και χαλκού.

Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα έχουν χρησιμοποιήσει την οικονομική και πολιτική τους δύναμη ως μοχλό πίεσης έναντι της Μογγολίας στο παρελθόν λόγω αντιληπτών προσβολών, όπως η διακοπή του εμπορίου και ενός βασικού δανείου από την Κίνα το 2016 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την επίσκεψη του Δαλάι Λάμα στη Μογγολία.

Η Μογγολία και η νέα ευθυγράμμιση Κίνας-Ρωσίας

Η Μογγολία και άλλα κράτη της Κεντρικής Ασίας αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις καθώς η Ρωσία και η Κίνα έρχονται πιο κοντά πολιτικά και οικονομικά.

Η Μογγολία διαδραμάτισε το ρόλο του κράτους-ασπίδα μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας για μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα και βασίστηκε στην αντιπαλότητα μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων για να αποκτήσει και να διατηρήσει το ανεξάρτητο καθεστώς της.

Όμως η αυξανόμενη φιλία μεταξύ Κίνας και Ρωσίας – που υπογραμμίστηκε από τη δήλωση του Πούτιν και του Σι για μια εταιρική σχέση «χωρίς όρια» τον Φεβρουάριο του 2022, λίγες ημέρες πριν από την εισβολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία – εγείρει το ερώτημα αν η Κίνα και η Ρωσία θα αρχίσουν να ενεργούν συντονισμένα για να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στη Μογγολία και σε άλλα μικρότερα κράτη της περιοχής.

Είναι αυτές οι γεωπολιτικές ανησυχίες στις οποίες μπορεί να επικεντρωθεί το Ουλάν Μπατόρ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Πούτιν. Ακόμη και όταν η Μογγολία έχει πληγεί από τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία, βλέποντας τις μεταφορές και τις επιχειρηματικές συνδέσεις να διακόπτονται, η χώρα έχει αποφύγει τις αντιπαραθέσεις με τη Μόσχα σε διεθνή πλαίσια.

Μαζί με την Κίνα, η Μογγολία απέχει συστηματικά από τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών που καταδικάζουν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όμως, σε μια ένδειξη ότι η Μογγολία παραμένει προσηλωμένη στην πολιτική της τρίτης γείτονος, έχει επίσης φροντίσει να μην παραβιάσει τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει στη Ρωσία οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους.

Ενώ η Μογγολία αναγνωρίζει τη σημασία της επίσκεψης Πούτιν για τη διατήρηση των καλών δεσμών και της ροής καυσίμων προς τη χώρα, θα ανησυχεί επίσης για το πώς η επίσκεψη και η αναμενόμενη μη επιβολή των κυρώσεων του ΔΠΔ θα πλήξουν το κύρος της χώρας με τους παγκόσμιους θεσμούς και τις δυνάμεις εκτός της περιοχής.

Σε μια μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η Μογγολία εργάζεται σκληρά για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της τονίζοντας τον ρόλο της ως ουδέτερο κράτος και φίλος όλων. Αλλά επισκέψεις όπως αυτή του Πούτιν δείχνουν πόσο δύσκολη μπορεί να είναι αυτή η προσπάθεια.

Με πληροφορίες από The Conversation

Tags