Έπειτα από 15 και πλέον μήνες ή 465 μέρες πολέμου, Ισραήλ και Χαμάς κατέληξαν την Τετάρτη (15/01) σε συμφωνία για εκεχειρία, μια συμφωνία που ελπίζουν όλοι ότι θα βάλει τέλος στην πιο θανατηφόρα σύρραξη στην πολυετή ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση.

Η διεθνής κοινότητα υποδέχθηκε με ανακούφιση και ικανοποίηση την συμφωνία για εκεχειρία, ωστόσο αν κάποιος δει τα πράγματα πιο ρεαλιστικά, θα αντιληφθεί πως δεν χρειάζεται βιασύνη για πανηγυρισμούς.

Ήδη, πριν καν «στεγνώσει» το μελάνι της συμφωνίας, το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού ανακοίνωσε πως δεν πρόκειται να συνεδριάσει το υπουργικό συμβούλιο για να εγκρίνει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, κατηγορώντας τη Χαμάς ότι προσπαθεί να επιτύχει «παραχωρήσεις της τελευταίας στιγμής» σε ορισμένες πτυχές της συμφωνίας.

Σύμφωνα με το Reuters το γραφείο του Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι «η Χαμάς αθετεί τμήματα της συμφωνίας που επιτεύχθηκε με τους μεσολαβητές και το Ισραήλ σε μια προσπάθεια να αποσπάσει παραχωρήσεις της τελευταίας στιγμής. Το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο δεν θα συνεδριάσει μέχρι οι διαμεσολαβητές να ενημερώσουν το Ισραήλ ότι η Χαμάς έχει αποδεχθεί όλα τα στοιχεία της συμφωνίας».

Ακόμη όμως κι αν ξεπεραστεί αυτός ο σκόπελος, στη θεωρία, οι μέρες που θα ακολουθήσουν τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός θα είναι καλύτερες. Άλλωστε εδώ και καιρό ότι ο πόλεμος στη Γάζα είναι μια καταστροφή, τόσο από ανθρωπιστική, όσο και από πολιτική άποψη. Είναι μια μαζική σφαγή, μια γενοκτονία των Παλαιστινίων, που έχει κάνει την προοπτική μιας πραγματικής ισραηλινο-παλαιστινιακής ειρήνης ακόμη πιο μακρινή.

Οι κάτοικοι της Γάζας θα προσπαθήσουν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους μετά την αδιανόητη καταστροφή και οι Ισραηλινοί θα μπορέσουν να καλωσορίσουν στην πατρίδα τους τουλάχιστον μερικούς από τους ομήρους που βρίσκονται στα χέρια της Χαμάς.

Η κατάπαυση του πυρός αποτελεί σημαντικό διπλωματικό επίτευγμα. Αλλά δεν υφίστανται εγγυήσεις για την τήρηση (και) αυτής της συμφωνίας, καθώς υπάρχουν σοβαροί λόγοι να φοβόμαστε ότι μπορεί να αποτύχει, επιτρέποντας στο μακελειό να ξεκινήσει και πάλι.

Ενδεικτικό είναι ότι καθώς Ισραήλ και Χαμάς κατέληγαν στη συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός και οι Παλαιστίνιοι είχαν βγει στους στους γεμάτους χαλάσματα δρόμους, μετατρέποντάς τους σε ένα σκηνικό γιορτής, οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν δεκάδες ανθρώπους, σύμφωνα με ιατρικές πηγές που επικαλείται το Al Jazeera.

Στην πόλη της Γάζας τουλάχιστον 18 άνθρωποι σκοτώθηκαν έπειτα από επίθεση σε σπίτι, άλλοι 12 ανασύρθηκαν νεκροί από τα συντρίμμια σε άλλη γειτονιά, ενώ σε επίθεση με drone στον καταυλισμό Μπουρέιτζ, έχασαν τη ζωή τους ακόμη πέντε άνθρωποι.

Η κατάπαυση του πυρός δεν αρχίζει πριν από την Κυριακή το μεσημέρι (19/01) και οι άνθρωποι στη Γάζα φοβούνται ότι θα έρθουν τα χειρότερα πριν σταματήσουν οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί.

Οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα, πέρα από την επιβίωσή τους από την συνεχιζόμενη γενοκτονία, δεν έχουν άλλους λόγους να γιορτάσουν. Το Ισραήλ έχει σκοτώσει 50.000 ανθρώπους τουλάχιστον. Και περισσότεροι από δύο εκατομμύρια έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους από την ισραηλινή στρατιωτική δράση.

Η απάντηση του Ισραήλ στις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, που στοίχισαν τη ζωή σε περίπου 1.200 ανθρώπους, κυρίως Ισραηλινούς πολίτες, έχει μετατρέψει τη Γάζα σε ερείπια.

Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας που διοικείται από τη Χαμάς, οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν σκοτώσει στην πλειοψηφία τους αμάχους. Μια πρόσφατη μελέτη στο ιατρικό περιοδικό Lancet αναφέρει ότι οι 50.000 νεκροί μπορεί να συνιστούν μια σημαντική υποεκτίμηση.

Στο Τελ Αβίβ, η είδηση της συμφωνίας για εκεχειρία ήταν επίσης μια γλυκόπικρη στιγμή για τις οικογένειες των Ισραηλινών ομήρων, ζωντανών και νεκρών.

Τι ξέρουμε (και τι δεν ξέρουμε) για τη συμφωνία

Το πλήρες κείμενο της συμφωνίας δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί, επομένως δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για κάθε λεπτομέρειά της. Αλλά οι αναφορές σχετικά με τους όρους της συμφωνίας, η οποία φαίνεται να ακολουθεί ως επί το πλείστον την πρόταση της κυβέρνησης Μπάιντεν για κατάπαυση του πυρός που κατατέθηκε τον Μάιο , έχουν συγκλίνει σε ορισμένα βασικά σημεία.

Αρχικά, η συμφωνία χωρίζεται σε πολλές φάσεις. Η πρώτη φάση καλύπτει την προσωρινή παύση των μαχών, η δεύτερη τον μόνιμο τερματισμό του πολέμου και η τρίτη μια συνολική συμφωνία για το πολιτικό μέλλον και την ασφάλεια της Γάζας.

Αυτές οι δύο τελευταίες φάσεις, επί του παρόντος, παραμένουν προσδοκίες. Το μόνο δεσμευτικό μέρος της συμφωνίας προς το παρόν είναι η πρώτη φάση, η οποία διαρκεί έξι εβδομάδες και αρχίζει την Κυριακή (19/01).

Πηγή: EPA/MOHAMMED SABER

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τόσο το Ισραήλ όσο και η Χαμάς θα σταματήσουν τις πολεμικές επιχειρήσεις. Τα ισραηλινά στρατεύματα θα αποσυρθούν από τα κύρια πληθυσμιακά κέντρα της Γάζας και θα υποχωρήσουν στο διάδρομο Philadelphi στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο και στη λεγόμενη νεκρή ζώνη στο έδαφος της Γάζας που συνορεύει με το Ισραήλ. Το ακριβές μέγεθος αυτής της νεκρής ζώνης δεν είναι ακόμη σαφές.

Θα υπάρξει, επίσης, ανταλλαγή αιχμαλώτων. Το CNN αναφέρει ότι η Χαμάς θα απελευθερώσει 33 από τους σχεδόν 100 εναπομείναντες ισραηλινούς ομήρους που δεν έχουν ακόμη απελευθερωθεί, διασωθεί ή επιβεβαιωθεί ότι είναι νεκροί. Οι New York Times αναφέρουν ότι οι όμηροι που θα απελευθερωθούν είναι πιθανότατα «γυναίκες, ηλικιωμένοι άνδρες και άρρωστοι». Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι η Χαμάς θα επιβεβαιώσει ποιοι όμηροι παραμένουν ζωντανοί – και ποιοι όχι.

Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ θα απελευθερώσει αρκετές εκατοντάδες Παλαιστίνιες γυναίκες και παιδιά από τα ισραηλινά κρατητήρια, πιθανότατα συμπεριλαμβανομένων κάποιων που έχουν καταδικαστεί για τρομοκρατία και δολοφονία. Αυτοί οι κρατούμενοι θα έχουν κάποιους περιορισμούς ως προς το πού θα μπορούν να πάνε μετά την απελευθέρωσή τους- ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι θα σταλούν στη Γάζα και θα αποκλείονται από τη Δυτική Όχθη, ενώ άλλες αναφέρουν ότι θα αποκλείονται εξ ολοκλήρου από τα παλαιστινιακά εδάφη.

Η συμφωνία θα περιλαμβάνει επίσης σημαντική αύξηση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας για τη Γάζα. Και πάλι, ο ακριβής αριθμός και η φύση αυτής της βοήθειας – ποιος θα την παρέχει, τι είδους ανάγκες θα καλύψει – δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί.

Είναι πιθανό ότι τόσες πολλές λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς επειδή δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί πλήρως. Σε δήλωση που έκανε το απόγευμα της Τετάρτης (15/01) μετά την είδηση της συμφωνίας, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι «αρκετά στοιχεία του πλαισίου δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί».

Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη φάση της συμφωνίας, για την απελευθέρωση των υπόλοιπων ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα φυλακισμένους Παλαιστίνιους και την ισραηλινή αποχώρηση από τη Γάζα, αναμένεται να ξεκινήσουν δεκαέξι ημέρες μετά τη συμφωνία.

Η πρώτη μεγάλη πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι η κατάπαυση του πυρός θα κρατήσει. Ανώτεροι δυτικοί διπλωμάτες φοβούνται ότι μετά την πρώτη φάση των 42 ημερών, ο πόλεμος θα μπορούσε να ξαναρχίσει.

Υπάρχει στον ορίζοντα οριστικό τέλος του πολέμου;

Εξετάζοντας τα συγκεκριμένα περιγράμματα της συμφωνίας, αυτό που έχουμε μέχρι στιγμής μοιάζει λιγότερο με συμφωνία για τη διακοπή των μαχών και περισσότερο με συμφωνία για την παύση των μαχών μέχρι να βρεθεί μια πιο μόνιμη λύση. Οι διαπραγματευτές που επιδιώκουν να καταλήξουν σε μια συμφωνία για τη δεύτερη φάση – μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός – θα κινηθούν με βάση ένα χρονοδιάγραμμα έξι εβδομάδων. Εάν δεν καταλήξουν σε συμφωνία μέχρι τότε ή δεν παρατείνουν την προσωρινή παύση, οι μάχες είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αρχίσουν και πάλι.

Είναι δύσκολο να προσδιοριστούν αυτή τη στιγμή οι πιθανότητες αυτών των διαφόρων εκβάσεων – κατάπαυση του πυρός, παρατεταμένες διαπραγματεύσεις ή επιστροφή στον πόλεμο. Υπάρχουν όμως μερικοί παράγοντες που αξίζει να εξεταστούν.

Ο πρώτος είναι η φύση του συνασπισμού του Νετανιάχου. Η κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού εξαρτάται από τη συνεχή υποστήριξη της ακροδεξιάς παράταξης του Θρησκευτικού Σιωνισμού, η οποία αντιτίθεται σθεναρά σε οποιοδήποτε μόνιμο τέλος του πολέμου.

Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ηγέτες της παράταξης – τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου Μπεζαλέλ Σμότριχ και Ιταμάρ Μπεν-Γβιρ – θα μπορέσουν να σταματήσουν την πρώτη φάση της συμφωνίας. Αλλά πιθανότατα θα δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στη μετάβαση σε μια μόνιμη κατάπαυση του πυρός.

Στην πραγματικότητα, μια αναφορά στον ισραηλινό Τύπο υποστηρίζει, ότι ο Νετανιάχου έχει ήδη υποσχεθεί στον Σμότριχ ότι δεν έχει καμία πρόθεση να εισέλθει στη δεύτερη φάση της συμφωνίας. Αν αυτό είναι αλήθεια ή όχι είναι δύσκολο να το γνωρίζουμε με σιγουριά, άλλωσε ο Νετανιάχου έχει τη συνήθεια να λέει στους ανθρώπους ακριβώς αυτό που θέλουν να ακούσουν και ένα αμφίβολο ιστορικό στο να το τηρεί.

Δεύτερον, η εσωτερική πολιτική της Χαμάς. Ενώ ο στρατός της μαχητικής οργάνωσης παραμένει επιχειρησιακός, με τις εκτιμήσεις των ΗΠΑ να υποδηλώνουν ότι έχει στρατολογήσει περίπου τόσους μαχητές κατά τη διάρκεια του τρέχοντος πολέμου όσους έχει χάσει, σχεδόν όλη η ανώτατη ηγεσία της έχει σκοτωθεί. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι σημερινοί ιθύνοντες της Χαμάς είναι νέοι και σχετικά άπειροι στις διαπραγματεύσεις- δεν είναι σαφές πώς ακριβώς σκέφτονται για τα συμφέροντά τους ή ακόμη και ο βαθμός στον οποίο συμφωνούν μεταξύ τους για το ποια είναι αυτά τα συμφέροντα.

Τρίτον, είναι ο παράγοντας Ντόναλντ Τραμπ. Πολλαπλές αναφορές δείχνουν ότι η προσωπική επιθυμία του εκλεγμένου προέδρου για μια συμφωνία έπαιξε θετικό ρόλο στις συνομιλίες, ασκώντας πίεση στον Νετανιάχου – ο οποίος φαινόταν ως το κύριο εμπόδιο – ώστε να συναινέσει στη συμφωνία της πρώτης φάσης. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε την ακριβή φύση του ενδιαφέροντος του Τραμπ, αν δηλαδή θέλει ο πόλεμος να τελειώσει μόνιμα ή απλώς ήθελε μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός για την οποία θα μπορούσε να καυχηθεί κατά την ανάληψη των καθηκόντων του. Η στάση του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ στο μέλλον θα διαδραματίσει πιθανότατα καθοριστικό ρόλο, δεδομένης της εξάρτησης του Ισραήλ από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τέταρτον είναι η πολεμική κόπωση και των δύο πληθυσμών. Οι κάτοικοι της Γάζας έχουν υποστεί τόση βαρβαρότητα – περίπου το 90 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού έχει εκτοπιστεί – που θέλουν απλώς να τελειώσει η σύγκρουση. Και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν εδώ και μήνες ότι οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν τον τερματισμό του πολέμου με διαπραγματεύσεις. Αυτή η δυναμική θα δημιουργήσει πολιτικό κόστος για τους ηγέτες και των δύο πλευρών στην επανέναρξη των μαχών, κάτι που μπορεί να βαρύνει τον Νετανιάχου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα δεδομένου ότι οι ισραηλινές εκλογές είναι προγραμματισμένες για το επόμενο έτος (και πιθανόν να έρθουν νωρίτερα από αυτό).

Είναι καλό, λοιπόν, ότι τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι κάτοικοι της Γάζας φαίνεται να παίρνουν τουλάχιστον μια προσωρινή ανάπαυλα από τον τελευταίο χρόνο και πλέον της φρίκης. Κι ας μην υπάρχει στον ορίζοντα η βεβαιότητα για μια διαρκή ειρήνη.

Ένας πόλεμος που άλλαξε τη Μέση Ανατολή

Ο πόλεμος στη Γάζα είχε τεράστιες συνέπειες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Δεν οδήγησε, όπως πολλοί φοβόντουσαν, σε γενικό πόλεμο στην περιοχή, αλλά οδήγησε σε γεωστρατηγική αναταραχή.

Η Χαμάς, αν και σκιά του εαυτού της πλέον μετά τις απώλειες που έχει υποστεί, είναι ακόμη σε θέση να πολεμήσει. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο πρώην υπουργός Άμυνας της χώρας έχουν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που διερευνά υπόθεση που έφερε στο τραπέζι η Νότια Αφρική, κατηγορώντας το Ισραήλ για γενοκτονία.

Αφού η Χεζμπολάχ στο Λίβανο παρενέβη στον πόλεμο, τελικά συνετρίβη από την ισραηλινή επίθεση. Αυτός ήταν ένας παράγοντας που οδήγησε στην κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία. Το Ιράν και το Ισραήλ αντάλλαξαν άμεσες επιθέσεις – αποδυναμώνοντας το Ιράν. Το δίκτυο συμμάχων και πληρεξουσίων του, που η Τεχεράνη ονόμασε Άξονα Αντίστασης, σακατεύτηκε.

Οι Χούτι στην Υεμένη έχουν σταματήσει μεγάλο μέρος της ναυσιπλοΐας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας που διέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα. Τώρα αναφορές λένε ότι ανακοίνωσαν τη δική τους κατάπαυση του πυρός. Από τότε που άρχισαν να επιτίθενται στη ναυτιλία στις αρχές του πολέμου, έλεγαν ότι μόνο μια κατάπαυση του πυρός στη Γάζα θα τους σταματούσε.

Με λίγη τύχη, πολιτική βούληση και σκληρή διπλωματική προσπάθεια η κατάπαυση του πυρός θα κρατήσει παρά τις αναπόφευκτες παραβιάσεις. Με λίγη τύχη, μπορεί να σταματήσουν οι σκοτωμοί και να επιστρέψουν οι Ισραηλινοί όμηροι και οι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι και φυλακισμένοι στις οικογένειές τους.

Αλλά μετά από 15 μήνες πολέμου στη Γάζα, η σύγκρουση που διαρκεί δεκάδες χρόνια είναι τόσο πικρή και δυσεπίλυτη όσο ποτέ.

Η κατάπαυση του πυρός δεν τερματίζει τη σύγκρουση. Οι συνέπειες τόσων καταστροφών και θανάτων θα είναι αισθητές για μια γενιά τουλάχιστον.

Με πληροφορίες από BBC, VOX, Al Jazeera, Washington Post, New York Times, CNN, Associated Press, Times of Israel, MSNBC, Guardian, Reuters

Tags