Μεγέθυνση κειμένου
Πώς ένα μνημείο ενός σημαίνοντος προσώπου της Τασμανίας αποτελεί ταυτόχρονα και υπενθύμιση του βίαιου αφανισμού των Αβορίγινων από την Αυστραλία
Εδώ και μήνες, ένα ασυνήθιστο μνημείο είχε κεντρική θέση σε μια πλατεία με βελανιδιές στην καρδιά της πρωτεύουσας της Τασμανίας: Ένα ζευγάρι χάλκινα πόδια τοποθετημένα στην κορυφή ενός βάθρου – μόνο που τα συγκεκριμένα πόδια δεν ήταν πάντα μόνα τους…
Ένα άγαλμα του διάσημου χειρουργού William Crowther, που έγινε πρωθυπουργός της Τασμανίας για λίγους μήνες, υπήρχε στο πάρκο του Hobart για περισσότερο από έναν αιώνα – αλλά ένα βράδυ του Μαΐου, κάποιοι το έκοψαν από τους αστραγάλους και έγραψαν με γκράφιτι στη βάση από ψαμμίτη την έκφραση “What goes around” – σε πολύ ελεύθερη μετάφραση «Ό,τι σπείρεις, θα θερίσεις».
Τα σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας
Πριν από 150 και πλέον χρόνια, ο Crowther φέρεται να εισέβαλε σε ένα νεκροτομείο και να έκλεψε το κρανίο του William Lanne, του τελευταίου Αβορίγινα της Τασμανίας. Το νησί είχε γίνει το επίκεντρο των προσπαθειών των αποικιοκρατών να τους εξαλείψουν σε όλη την Αυστραλία και – για κάποιο λόγο – τα λείψανα του Lanne αποτελούσαν κάτι σαν «διεστραμμένο τρόπαιο» για τους λευκούς επιστήμονες.
“William Lanne”, the last “full-blooded” Aboriginal Tasmanian man, 1866 pic.twitter.com/F9su7lhEST
— ₵ Ɇ ₦ ł ₦ (@ceninvoncatlien) December 30, 2017
Παρόλο που πολλοί θεωρούν τον Crowther ως έναν σημαντικό άνθρωπο της εποχής που έχει στοχοποιηθεί άδικα, για τους απογόνους του Lanne, ο χειρουργός και πολιτικός αντιπροσωπεύει την αποικιοκρατική βαρβαρότητα: «Περπατάς οπουδήποτε στην πόλη και δεν καταλαβαίνεις ότι υπήρχαν κάποτε Αβορίγινες εδώ», λέει η ακτιβίστρια Nala Mansell.
Πλέον, το διαμελισμένο άγαλμα έχει γίνει σύμβολο μιας πόλης – και ενός ολόκληρου έθνους – που παλεύει να αναμετρηθεί με τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας του.
Ο πόλεμος ενάντια στους Αβορίγινες
Ο όρμος Risdon Cove αποτελεί για τους Αβορίγινες της Τασμανίας το «σημείο μηδέν της εισβολής». «Είναι η πρώτη απόβαση και όχι τυχαία η πρώτη σφαγή [του λαού μας]», λέει η Nunami Sculthorpe-Green.
Στις 3 Μαΐου 1804, άνδρες, γυναίκες και παιδιά της φυλής Mumirimina κατέβαιναν την πλαγιά τραγουδώντας, καθώς κυνηγούσαν καγκουρό. Εκεί τους υποδέχτηκαν με κανόνια και πυροβόλα όπλα. Παρόλο που τα γεγονότα εκείνης της ημέρας – και ο αριθμός των νεκρών – αμφισβητούνται – το σίγουρο είναι πως αποτέλεσε την έναρξη μιας συντονισμένης προσπάθειας των Βρετανών εποίκων να απαλλαγούν από τους πρώτους κατοίκους της Τασμανίας – δηλαδή περίπου από15.000 άτομα από εννέα έθνη.
Οι Αβορίγινες κυνηγήθηκαν σε όλο το νησί, ενώ οι επιζώντες συγκεντρώθηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου. «Αν αυτό συνέβαινε οπουδήποτε στον κόσμο σήμερα, θα αναφερόταν ως εθνοκάθαρση», λέει ο Greg Lehman, καθηγητής ιστορίας της Palawa.
Τα κλεμμένα λείψανα
Ο Lanne ξεριζώθηκε από την πατρίδα του όταν ήταν παιδί, επέζησε σε δύο από αυτά τα στρατόπεδα και έζησε, τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ως ναυτικός και αγαπημένος υπερασπιστής του λαού του.
Ακόμη και πριν πεθάνει από ασθένεια το 1869, σε ηλικία μόλις 34 ετών, επιστολές δείχνουν ότι ισχυροί άνδρες στο Hobart είχαν αρχίσει να δολοπλοκούν: «Δεν υπήρχε περίπτωση να αφήσουν αυτόν τον νεαρό άνδρα να ξαπλώσει σε τάφο.», λέει στο BBC η ιστορικός Cassandra Pybus.
Το κρανίο του Lanne αναζητήθηκε για να αποδείξει τις θεωρίες – που έχουν από τότε διαψευστεί – σχετικά με τους Αβορίγινες της Τασμανίας, ότι ήταν ο χαμένος κρίκος μεταξύ των ανθρώπων και των Νεάντερταλ.
Πριν θαφτεί, τα χέρια και τα πόδια του κόπηκαν επίσης και λέγεται ότι τα πήραν οι γιατροί. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως ο τάφος του είχε επίσης λεηλατηθεί και ότι είχαν πάρει κάθε οστό του σώματός του.
Ο Crowther πάντα αρνιόταν οποιαδήποτε ανάμειξη στην κλοπή των λειψάνων του Lanne – οι υποστηρικτές του αποκάλεσαν τους ισχυρισμούς «κυνήγι μαγισσών» – αλλά η πόλη τρομοκρατήθηκε και τέθηκε σε διαθεσιμότητα από την τιμητική του θέση στο νοσοκομείο.
Η ορατότητα στο προσκήνιο
Για τους Αβορίγινες, οι οποίοι πιστεύουν ότι τα πνεύματα μπορούν να αναπαυθούν μόνο όταν επιστρέψουν στη γη τους, αυτό που συνέβη ήταν ιδιαίτερα οδυνηρό. Αλλά μέσα σε δύο εβδομάδες, ο Crowther εξελέγη στο πολιτειακό κοινοβούλιο και σύντομα ανέλαβε την πρωθυπουργία της Τασμανίας.
Το κρανίο του Lanne, από την άλλη, κατέληξε σε ένα βρετανικό πανεπιστήμιο, και ο λαός του σύντομα κηρύχθηκε εξαφανισμένος. Μόνο που δεν ήταν.
Οι σημερινοί Palawa ανάγουν την καταγωγή τους σε δώδεκα γυναίκες που επέζησαν, ενώ άλλες ομάδες – που κάποιοι δεν αναγνωρίζουν ως Αβορίγινες – λένε ότι κατάγονται από μια χούφτα ανθρώ πους που κατάφεραν να αποφύγουν τη σύλληψη το 1800.
Ωστόσο, τα τελευταία 150 χρόνια, οι Αβορίγινες της Τασμανίας αγωνίζονται για να είναι ορατοί, στις σελίδες της ιστορίας και στην καθημερινή ζωή. Το ψέμα γύρω από την εξαφάνισή τους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ξεπερασμένες απόψεις σχετικά με την εθνική ταυτότητα.
Άλλοι, ωστόσο, ισχυρίζονται πως ήταν επίσης μια στρατηγική απόφαση για να αρνηθούν τα δικαίωματα στους Αβορίγινες και να σβήσουν τον πολιτισμό τους. Ακόμα και τώρα, πολλοί αισθάνονται ότι υπάρχουν τεράστια κομμάτια της ιστορίας τους που λείπουν – ή αγνοούνται εσκεμμένα.
Η ακτιβίστρια Nala Mansell επισημαίνει ότι το μόνο που διδάχθηκε για τον πολιτισμό και την ιστορία των Αβοριγίνων της Τασμανίας στο σχολείο της στο Hobart ήταν ένα σύντομο μάθημα για τα μπούμερανγκ και τα πνευστά μουσικά όργανα ντιντζερίντου – αν και οι δικοί της δεν χρησιμοποιούσαν κανένα από τα δύο.
Μια αμφισβητούμενη κληρονομιά
Κατά τα αποκαλυπτήρια του ομοιώματος το 1889, ο τότε πρωθυπουργός είχε πει ότι ο Crowther δεν ήταν «ένας τέλειος άνθρωπος», αλλά περνούσε το χρόνο του κάνοντας καλό. Το σκάνδαλο του αγνοήθηκε, και μέχρι πρόσφατα τον θυμόντουσαν για την προσφορά δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης στους φτωχούς.
Η Nala, ωστόσο, ως εκπρόσωπος του Κέντρου Αβοριγίνων της Τασμανίας, ηγήθηκε μιας νέας εκστρατείας για την απομάκρυνση του μνημείου. «Για εμάς, δεν θα ήταν διαφορετικό από το να έχουμε ένα άγαλμα του Martin Bryant», αναφερόμενη στον ένοπλο που σφαγίασε 35 ανθρώπους στο κοντινό Port Arthur το 1996.
Η Αυστραλή ιστορικός και συγγραφέας, Cassandra Pybus, λέει ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Crowther ακρωτηρίασε τον Lanne, επικαλούμενη επιστολές που έγραψε ο πρώτος. Ωστόσο, θεωρούσε ότι η κατεδάφιση του αγάλματος θα δημιουργούσε επικίνδυνο προηγούμενο. Η ίδια, μάλιστα, επιθυμούσε να παραμείνει στη θέση του, έτσι ώστε να το χρησιμοποιούσαν για την ενημέρωση του κόσμου σχετικά με την ιστορία των ιθαγενών της Τασμανίας.
Μία εκκωφαντική απουσία
Η τύχη του αγάλματος δίχασε ακόμη και τους εν ζωή απογόνους του Crowther, με ορισμένους να υποστηρίζουν δημοσίως τις εκκλήσεις για την απομάκρυνση και άλλους να στεναχωριούνται από αυτές.
Η δήμαρχος του Hobart, Anna Raynolds, λέει ότι το δημοτικό συμβούλιο ψήφισε την απομάκρυνση του αγάλματος το 2022 «ως δέσμευση να ειπωθεί η αλήθεια για την ιστορία της πόλης μας και ως πράξη συμφιλίωσης με την κοινότητα των Αβοριγίνων» – η πρώτη απόφαση αυτού του είδους στην Αυστραλία.
Παρόλο που πολλοί ήθελαν τα κομμένα πόδια να παραμείνουν στην πλατεία – ως έχουν – υποστηρίζοντας ότι έκαναν μια «αστεία» και «ουσιαστική» δήλωση, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, το συμβούλιο απομάκρυνε τους αστραγάλους από το στήριγμά τους, για να τους επανενώσει με το υπόλοιπο ομοίωμα, επικαλούμενο τις απαιτήσεις του νόμου περί πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ωστόσο, για τη Nunami, ακόμη και το άδειο πλέον βάθρο απεικονίζει την ιστορία των Crowther και Lanne πολύ καλύτερα από ό,τι το άγαλμα: «Μπορούμε να πούμε ότι εμείς, ως κοινό, μάθαμε, μεγαλώσαμε και αλλάξαμε την αφήγηση αυτού του τόπου… Κοιτάξτε εδώ, το κόψαμε αυτό».
Με πληροφορίες από BBC
Νεοτερα
