Επιζώντες καταγγέλλουν ότι η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο σεξουαλικής βίας στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Οι άνδρες είναι συχνά τα θύματα
Ανατριχιαστικές μαρτυρίες για σεξουαλική βία στην κατεχόμενη Ουκρανία
Επιζώντες καταγγέλλουν ότι η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο σεξουαλικής βίας στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Οι άνδρες είναι συχνά τα θύματα
Επιζώντες καταγγέλλουν ότι η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο σεξουαλικής βίας στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Οι άνδρες είναι συχνά τα θύματα
Επιζώντες καταγγέλλουν ότι η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο σεξουαλικής βίας στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Οι άνδρες είναι συχνά τα θύματα
Μέσα σε μια ώρα από τη σύλληψή του από τις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας, ο Ρόμαν Σαποβαλένκο απειλήθηκε με βιασμό. Στις 25 Αυγούστου 2022, την επομένη της Ημέρας Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, είπε ότι τρεις ένοπλοι, μασκοφόροι αξιωματικοί της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας (FSB) εισέβαλαν στο σπίτι του στη νότια ουκρανική πόλη-λιμάνι Χερσώνα, η οποία εκείνη την εποχή βρισκόταν υπό την κατοχή των ρωσικών δυνάμεων.
Έκαναν το σπίτι του άνω-κάτω ψάχνοντας για ενοχοποιητικά στοιχεία. Ένα μήνυμα στο τηλέφωνο του Σαποβαλένκο που αποκαλούσε τους Ρώσους στρατιώτες «ορκ» – μια περιπαικτική αναφορά στις κακές δυνάμεις στα βιβλία του J. R. R. Tolkien για τη Μέση Γη και μια δημοφιλής ουκρανική προσβολή για τον ρωσικό στρατό – ήταν αρκετό γι’ αυτούς. Είπε ότι τον έδεσαν, του έκλεισαν τα μάτια και τον έβαλαν σε ένα αυτοκίνητο χωρίς διακριτικά.
Για μέρες μετά, ο Σαποβαλένκο είπε ότι του έκαναν επανειλημμένα ηλεκτροπληξία στην περιοχή των γεννητικών του οργάνων, τον απείλησαν ότι θα τον βιάσουν με ένα γυάλινο μπουκάλι και τον έκαναν ακόμη και να πιστέψει ότι θα μπορούσε να στειρωθεί.
«Φαινόταν ότι είχαν φετίχ με τα γεννητικά όργανα. Μερικές φορές η πόρτα άνοιγε και έλεγαν: «Θα βγάλουμε τα γκλομπ μας και θα βιάσουμε όλους εδώ μέσα», δήλωσε στο CNN ο 39χρονος διευθυντής φάρμας.
Περιγράφοντας με ακρίβεια τις λεπτομέρειες της εμπειρίας του, ο Σαποβαλένκο έκανε μερικές φορές παύσεις για να γελάσει νευρικά. Είπε ότι η αίσθηση του χιούμορ του βοηθάει σε αυτό που ξέρει ότι θα είναι μια μακρά ανάρρωση. Οι Ρώσοι, είπε, το μισούσαν. «Έκανα ένα μικρό αστείο και δεν τους άρεσε. Με χτύπησαν γι’ αυτό».
Η εμπειρία του Σαποβαλένκο από τη σεξουαλική βία στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων είναι συνηθισμένη μεταξύ των Ουκρανών – συμπεριλαμβανομένων πολιτών και στρατιωτών – που έχουν συλληφθεί από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή της στη χώρα πριν από περισσότερα από δύο χρόνια.
Παρατηρητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν εδώ και καιρό αναφέρει την ανεξέλεγκτη χρήση σεξουαλικής βίας από τη ρωσική αστυνομία και τις δυνάμεις ασφαλείας εναντίον αιχμαλώτων και κρατουμένων στη Ρωσία. Τώρα φαίνεται ότι η Ρωσία εξάγει την πρακτική αυτή στην κατεχόμενη Ουκρανία.
Λίγοι άνδρες έχουν μιλήσει δημοσίως για τη βασανιστική δοκιμασία τους, αλλά οι ουκρανοί εισαγγελείς και οι ομάδες δικαιωμάτων λένε ότι τα αρσενικά θύματα αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό των υποθέσεων.
Τα εγκλήματα συχνά δεν καταγγέλλονται λόγω του στίγματος και της ντροπής που συνδέονται με αυτά. Η τελευταία ετήσια έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τη σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις αναφέρει ότι 85 περιπτώσεις είχαν καταγραφεί στην Ουκρανία το 2023 – που αφορούσαν 52 άνδρες, 31 γυναίκες, ένα κορίτσι και ένα αγόρι.
Μια ξεχωριστή έκθεση από αξιωματούχους του ΟΗΕ για τα δικαιώματα, οι οποίοι πήραν συνεντεύξεις από 60 άνδρες Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου μετά την απελευθέρωσή τους, διαπίστωσε ότι 39 ήταν θύματα σεξουαλικής βίας ενώ βρίσκονταν υπό ρωσική κράτηση.
Το CNN πήρε συνέντευξη από τέσσερις άνδρες επιζώντες, δύο αυτοπροσώπως και δύο τηλεφωνικά, και έλαβε μαρτυρίες από άλλους δύο, οι οποίοι κρατούνταν από ρωσικές μονάδες σε πέντε ουκρανικές περιοχές που έχουν καταληφθεί ή προσαρτηθεί από τη Μόσχα: Χερσώνα, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια, Χάρκοβο και Κριμαία. Όλοι περιέγραψαν ότι υποβλήθηκαν σε εξαναγκαστική γύμνια, ηλεκτροσόκ στα γεννητικά όργανα – τις περισσότερες φορές με καλώδια από το στρατιωτικό τηλέφωνο πεδίου TA-57 της σοβιετικής εποχής, γνωστό ως «Tapik» – και απειλές βιασμού.
Οι αφηγήσεις τους ταυτίζονται με περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί από περιφερειακούς εισαγγελείς στο Κίεβο, τη Χερσώνα και το Χάρκοβο και επιβεβαιώθηκαν από μάρτυρες που κρατούνταν στα ίδια καταστήματα κράτησης στο Χάρκοβο και τη Χερσώνα.
Στο σύνολό τους, οι ιστορίες τους αποτυπώνουν αυτό που οι εισαγγελείς περιγράφουν ως συστηματική και συνεχιζόμενη χρήση σεξουαλικής βίας από τη Ρωσία στις κατεχόμενες περιοχές στο πλαίσιο των προσπαθειών της να εξαναγκάσει τον ουκρανικό λαό σε υποταγή.
«Το βλέπουμε ξανά και ξανά σε διάφορες περιοχές υπό κατοχή. Χρησιμοποιούν την ίδια μέθοδο διάπραξης σεξουαλικής βίας, την ίδια μέθοδο ταπείνωσης, την ίδια μέθοδο για το πώς το εξηγούν στα θύματά τους», δήλωσε η Άννα Σοσόνσκα, Ουκρανή εισαγγελέας και εκτελούσα χρέη επικεφαλής του τμήματος σεξουαλικής βίας που σχετίζεται με τις συγκρούσεις στο Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα της Ουκρανίας.
Μιλώντας στο CNN από το γραφείο της στο Κίεβο, η Σοσόνσκα δήλωσε ότι ένας σημαντικός αριθμός καταγεγραμμένων εγκλημάτων σεξουαλικής βίας από τα ρωσικά στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων της αναγκαστικής γύμνιας, του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων, του βιασμού και της αναγκαστικής έκθεσης σε σεξουαλική βία κατά άλλων, διενεργείται σε βάρος ανδρών. «Ειδικά με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος στα γεννητικά όργανα – αυτό είναι το κορυφαίο στη λίστα», είπε.
«Όλοι γελούσαν»
Ο Ρόμαν Τσερνένκο δήλωσε ότι πέρασε επτά μήνες σε ένα «κελί τιμωρίας» σε μια φυλακή στην κατεχόμενη πόλη Ολενέβκα, στην ανατολική περιοχή του Ντονέτσκ, αφού συνελήφθη από τα ρωσικά στρατεύματα στην περιοχή της Μαριούπολης. Ο 29χρονος αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών του ουκρανικού στρατού -που χρησιμοποιεί το διακριτικό «Omen»- περιέγραψε ότι βασανιζόταν έως και τρεις φορές την ημέρα, κάθε μέρα, επί τέσσερις μήνες.
«Το Tapik είναι ένα στρατιωτικό τηλέφωνο με δύο καλώδια. Το ένα είναι συνδεδεμένο με τα γεννητικά σας όργανα, το άλλο με το δάχτυλό σας, και απλά συνεχίζουν να ανεβάζουν το ρεύμα», δήλωσε στο CNN. «Απλά συνεχίζουν να το στρίβουν μέχρι το άτομο να τους πει αυτό που χρειάζεται».
Είπε ότι πιστεύει ότι αξιωματικοί της ρωσικής GRU, της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Σωφρονιστικής Υπηρεσίας (FSIN) και της FSB, της κύριας υπηρεσίας πληροφοριών της Ρωσίας, έλαβαν μέρος στα βασανιστήρια.
Ο Τσερνένκο απελευθερώθηκε στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων τον Ιανουάριο του 2024 και εξακολουθεί να αναρρώνει από τη δοκιμασία. Μιλώντας στο CNN λίγες εβδομάδες μετά την απελευθέρωσή του, την ημέρα που έκανε πρόταση γάμου στη φίλη του, είπε ότι οι σκέψεις του για εκείνη και τη μητέρα του ήταν αυτές που του έδιναν δύναμη να επιβιώσει από την αιχμαλωσία.
«Γελούσαν όταν με βασάνιζαν … μου έλεγαν ότι η μητέρα μου είχε γ@@@θεί από Τσετσένους. Πήγαν να με πυροβολήσουν δύο φορές, με απείλησαν με βιασμό», είπε.
Το CNN ζήτησε από το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, το υπουργείο Εσωτερικών, την FSB, την Εθνική Φρουρά (Rosgvardia) και τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, γνωστή ως GRU, να σχολιάσουν τις καταγγελίες για σεξουαλική βία σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις κράτησης, αλλά δεν έλαβε κάποια απάντηση.
Ο βιασμός και η σεξουαλική βία απαγορεύονται ρητά από τις Συμβάσεις της Γενεύης – το σύνολο των διεθνών νόμων που ρυθμίζουν τη διεξαγωγή ένοπλων συγκρούσεων – και μπορούν να αποτελέσουν έγκλημα πολέμου. Η εικονική εκτέλεση θεωρείται μορφή βασανιστηρίων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), η διάπραξη βιασμού και σεξουαλικής βίας με συστηματικό ή εκτεταμένο τρόπο θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Σύμφωνα με τους Ουκρανούς εισαγγελείς που ερευνούν τη σεξουαλική βία και κακοποίηση λόγω συγκρούσεων, όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για σκόπιμη τακτική, μέρος του τρόπου δράσης της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Είναι σε κάθε περιοχή που βρισκόταν υπό κατοχή. Παντού όπου βρίσκονταν ρωσικά στρατεύματα, βλέπουμε περιπτώσεις σεξουαλικής βίας και βίας με βάση το φύλο. Το συμπέρασμα είναι ότι φαίνεται πως πρόκειται για ρωσική πολιτική», δήλωσε η Σοσόνσκα.
Μέχρι τις αρχές Μαΐου, η Ουκρανία έχει καταγράψει επίσημα 293 περιπτώσεις σεξουαλικής βίας, αν και η Σοσόνσκα δήλωσε ότι είναι αδύνατο να εκτιμηθεί ο πραγματικός αριθμός των εγκλημάτων που διαπράττονται, ιδίως στα κατεχόμενα εδάφη που παραμένουν απρόσιτα στους ερευνητές και τους εισαγγελείς.
Περίπου 37.000 Ουκρανοί πολίτες αγνοούνται, σύμφωνα με το γραφείο του ουκρανικού διαμεσολαβητή, ενώ χιλιάδες πιστεύεται ότι κρατούνται σε ρωσικά κρατητήρια και κινδυνεύουν από βασανιστήρια και σεξουαλική βία.
Αλλά η πραγματική κλίμακα της σεξουαλικής βίας που διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου μπορεί να μην έρθει ποτέ στο φως. Μόνο ένα κλάσμα των θυμάτων τείνει να εμφανίζεται και, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους άνδρες, ορισμένοι από τους οποίους μπορεί αρχικά να μην συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που τους συνέβη ήταν έγκλημα σεξουαλικής βίας.
Ορισμένα αρσενικά θύματα σεξουαλικής βίας μπορεί να περιγράψουν αυτό που τους συνέβη περισσότερο ως «βασανιστήρια». Η διάκριση αυτή, εξήγησε η Σοσόνσκα, είναι σημαντική για τυχόν μελλοντικές δικαστικές υποθέσεις και πολεμικά δικαστήρια. Το γραφείο της προσπαθεί επίσης να εκπαιδεύσει το κοινό σχετικά με το γεγονός ότι οι άνδρες μπορούν να είναι θύματα σεξουαλικής βίας – κάτι που, όπως είπε η Σοσόνσκα, μπορεί ακόμη να μην έχει γίνει πλήρως κατανοητό.
Η Άννα Μικιτένκο, επικεφαλής της ομάδας για την Ουκρανία στην Global Rights Compliance (GRC), μια διεθνή νομική μη κερδοσκοπική οργάνωση, δήλωσε ότι Ουκρανοί μάρτυρες και επιζώντες σεξουαλικής βίας έχουν καταθέσει ότι τα ρωσικά στρατεύματα τους είπαν ότι επρόκειτο για «τιμωρία».
«Σε πολλά χωριά στα νότια ακούσαμε μάρτυρες και επιζώντες να λένε ότι οι Ρώσοι στρατιώτες ήρθαν, κατέλαβαν το χωριό και στη συνέχεια έψαχναν ειδικά για τις συζύγους των Ουκρανών στρατιωτών, τις μητέρες ή τις αδελφές τους», δήλωσε η Μικιτένκο στο CNN. Η GRC ενεργεί ως συν-επικεφαλής της Συμβουλευτικής Ομάδας για τα Εγκλήματα Φρικαλεότητας, μιας πρωτοβουλίας που ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο για την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία για τη διερεύνηση και τη δίωξη εγκλημάτων φρικαλεότητας.
Η Μικιτένκο δήλωσε ότι, ενώ οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικών εγκλημάτων που σχετίζονται με συγκρούσεις, οι οποίες αναφέρθηκαν και διερευνήθηκαν νωρίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου, αφορούσαν γυναίκες θύματα, πολλές από τις περιπτώσεις που καταγράφηκαν πρόσφατα ήταν κατά ανδρών θυμάτων, ιδίως κατά ανδρών που βρίσκονταν σε αιχμαλωσία.
«Τα σεξουαλικά εγκλήματα είναι αρκετά συνηθισμένα στα κέντρα κράτησης και είναι πολύ συνηθισμένο οι αιχμάλωτοι πολέμου ή οι άμαχοι να απειλούνται με βιασμό ή με σεξουαλική κακοποίηση διαφόρων τύπων, αυτό είναι κάτι που είναι σχεδόν φυσιολογικό για τις ρωσικές και τις σχετικές με τη Ρωσία ένοπλες δυνάμεις», είπε.
«Μια συστηματική προσέγγιση»
Το γραφείο του Ουκρανού διαμεσολαβητή δήλωσε στο CNN ότι πιστεύει ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και το υπουργείο Άμυνας, καθώς και η ρωσική Ομοσπονδιακή Σωφρονιστική Υπηρεσία, είναι οι ρωσικοί κυβερνητικοί φορείς που είναι επίσημα υπεύθυνοι για το τι συμβαίνει εντός των καταστημάτων κράτησης.
Ωστόσο, είναι η Rosgvardia -μια παραστρατιωτική αστυνομική δύναμη που έχει αναπτυχθεί για να διατηρεί την τάξη στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας- και η FSB που φαίνεται να καθοδηγούν την εκστρατεία βασανιστηρίων και σεξουαλικής βίας κατά του ουκρανικού λαού, σύμφωνα με τον διαμεσολαβητή και την υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών της Ουκρανίας.
Από την έναρξη της εισβολής πλήρους κλίμακας το 2022, η FSB έχει ανοίξει πολλά περιφερειακά γραφεία στην κατεχόμενη Ουκρανία για να στρατολογήσει πράκτορες και να συλλέξει πληροφορίες. Σύμφωνα με ένα επίσημο οργανόγραμμα που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της, η FSB έχει διευθύνσεις στις αυτοανακηρυχθείσες Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, στην Κριμαία και στα κατεχόμενα τμήματα των περιοχών Χερσώνα και Ζαπορίζια.
Αρκετοί επιζώντες σε αυτές τις τοποθεσίες δήλωσαν στο CNN ότι οι Ρώσοι που τους υπέβαλαν σε σεξουαλική βία είτε αυτοπροσδιορίζονταν είτε αναφέρονταν από άλλους ως αξιωματικοί της FSB.
Εν τω μεταξύ, τα μέλη της Rosgvardia, μέρος του ρωσικού μηχανισμού ασφαλείας που υπάγεται απευθείας στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, εργάζονται μαζί με τον ρωσικό στρατό για τη σύλληψη ακτιβιστών, την καταστολή διαδηλώσεων και τη διάδοση του τρόμου στον άμαχο πληθυσμό στις κατεχόμενες περιοχές.
Η SBU, η υπηρεσία ασφαλείας της Ουκρανίας, κατάφερε να εντοπίσει αρκετούς αξιωματούχους της Rosgvardia και της FSB, οι οποίοι, όπως είπε, ήταν είτε οι άμεσοι δράστες είτε οι υποκινητές της σεξουαλικής βίας κατά των κρατουμένων.
Η SBU και η ουκρανική περιφερειακή εισαγγελία της Χερσώνας έχουν ταυτοποιήσει τον Αλεξάντρ Ναουμένκο, αναπληρωτή επικεφαλής της Rosgvardia στην περιοχή Ροστόφ της Ρωσίας, ως ύποπτο σε περισσότερες από δώδεκα υποθέσεις. Οι ουκρανικές αρχές δήλωσαν τον περασμένο Μάιο ότι ήταν υπεύθυνος για την επίβλεψη ενός καταστήματος κράτησης στη Χερσώνα κατά τη διάρκεια της κατοχής και ότι διέταξε προσωπικά τα σεξουαλικά βασανιστήρια πολλών θυμάτων που υπέστησαν ηλεκτροπληξία στις περιοχές των γεννητικών τους οργάνων.
Η ανακοίνωση υποψίας κατά του Ναουμένκο, ένα νομικό έγγραφο που είδε το CNN, ισχυρίζεται ότι οι υφιστάμενοί του και άλλα μέλη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων ενήργησαν απευθείας με τις εντολές του όταν κακοποίησαν σεξουαλικά τουλάχιστον 17 θύματα.
Δύο άλλοι αξιωματικοί της Rosgvardia – ο Ολεξάντρ Τσιλένγκιροφ και ο Γιεχόρ Μπονταρένκοφ – κατηγορούνται επίσης για βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων η ηλεκτροπληξία τουλάχιστον 24 θυμάτων στα γεννητικά τους όργανα σε διαφορετικό κατάστημα κράτησης στη Χερσώνα.
Ο Ντμίτρι Λαΐκοφ, αξιωματικός του Τμήματος Υπεράσπισης της Συνταγματικής Τάξης και Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας της FSB, κατηγορείται ότι επέβλεψε την ηλεκτροπληξία στα γεννητικά όργανα ενός κρατούμενου Ουκρανού πολίτη σε αστυνομικό τμήμα στην κατεχόμενη πόλη Νόβα Καχόβκα.
Και στους τέσσερις άνδρες έχουν απαγγελθεί κατηγορίες και οι υποθέσεις τους εκδικάζονται επί του παρόντος στο δικαστήριο, σύμφωνα με τους εισαγγελείς της Χερσώνας. Η τύχη τους είναι άγνωστη.
Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο, να εντοπιστούν οι μεμονωμένοι δράστες εγκλημάτων σεξουαλικής βίας. Μέχρι τις αρχές Μαΐου, οι ουκρανοί εισαγγελείς είχαν εκδώσει επίσημες ανακοινώσεις υποψίας κατά 42 Ρώσων αξιωματικών, είχαν υποβάλει 19 κατηγορίες κατά 28 ατόμων και είχαν καταδικάσει πέντε άτομα. Όλες οι δίκες διεξήχθησαν ερήμην, σύμφωνα με το γραφείο του εισαγγελέα.
Η Σοσόνσκα δήλωσε στο CNN ότι κάθε μήνα προστίθενται στο αρχείο της κάποιες υποθέσεις και ότι οι έρευνες προχωρούν. Ωστόσο, κανένας από τους φερόμενους ως δράστες δεν βρίσκεται υπό ουκρανική κράτηση.
Ο Ολέξι Μπουτένκο, εισαγγελέας στην περιφερειακή εισαγγελία της Χερσώνας, δήλωσε ότι δεν έχει καμία αμφιβολία ότι η σεξουαλική βία ήταν μέρος της στρατηγικής της Ρωσίας για την υποταγή του ουκρανικού λαού στη Χερσώνα και την «καταστροφή της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας».
«Μπορούμε να μιλήσουμε για μια συστηματική προσέγγιση – 17 άνδρες ταυτοποιήθηκαν ως σεξουαλικά κακοποιημένοι μέσα σε έναν μόνο θάλαμο βασανιστηρίων», δήλωσε στο CNN. «Μπορούμε να πούμε ότι η ηγεσία, όχι μόνο οι δράστες αλλά και η διεύθυνση, είναι υπεύθυνη – έδωσαν άδεια ή εντολές για τη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων».
«Διασκέδαζαν»
Ο Αντρίι, ένας κάτοικος της Χερσώνας που κρατούνταν σε ένα από τα ρωσικά κέντρα κράτησης, θυμάται ακόμη τις κραυγές των συγκρατουμένων του περισσότερο από ενάμιση χρόνο μετά την απελευθέρωσή του. «Μας κρατούσαν στο υπόγειο ενός κτιρίου γραφείων. Ήταν ένα μικρό δωμάτιο χωρίς έπιπλα, κοιμόμασταν σε χαρτόνια και χρησιμοποιούσαμε έναν κουβά για να πάμε στην τουαλέτα», είπε ο Αντρίι.
Μιλώντας στο CNN στο Κίεβο, ο Αντρίι έσφιγγε νευρικά τα χέρια του και κοίταζε αλλού όταν περιέγραφε τι συνέβη κατά τη διάρκεια της κράτησής του. Ζήτησε να αλλάξει το όνομά του και να μη δημοσιευτούν στοιχεία που τον αφορούν.
«Ήμουν ο τελευταίος που με πήγαν για ανάκριση, οπότε μπορούσα να τους ακούσω όλους να βασανίζονται στο διπλανό δωμάτιο. Δεν μπορούσα να ακούσω τις συζητήσεις, μόνο τις κραυγές και τα βογγητά. Ήταν αδύνατο να κοιμηθώ εξαιτίας αυτών των κραυγών», είπε, ανακαλώντας ένα ιδιαίτερα φρικιαστικό περιστατικό. «Δεν ξέρω ποιος ήταν αυτός ο άνδρας και τι του συνέβη… τον έβγαλαν στον διάδρομο, όπου τον βίασαν με ένα γκλομπ, ώστε να τον ακούνε και να τον βλέπουν όλοι».
Σύμφωνα με τον Αντρίι, οι απειλές βιασμού και ηλεκτροπληξίας των γεννητικών οργάνων ήταν ο κανόνας μεταξύ των ρωσικών δυνάμεων. «Το απολάμβαναν. Διασκέδαζαν», είπε.
Οι Ουκρανοί εισαγγελείς έχουν καταγράψει περιστατικά όπου Ρώσοι αξιωματούχοι βίαζαν ή προσπαθούσαν να βιάσουν θύματα χρησιμοποιώντας αντικείμενα όπως γκλομπ, σωλήνα, μπουκάλι, λαβή φτυαριού, ξύλο και στυλό.
Η Σοσόνσκα δήλωσε ότι το γραφείο της είναι αποφασισμένο να προσαγάγει στη δικαιοσύνη όχι μόνο τους άμεσους δράστες, αλλά και εκείνους που ήταν υπεύθυνοι – είτε τους διέταξαν είτε απέτυχαν να τους αποτρέψουν.
Το γραφείο της επικεντρώνεται στη δίωξη ατόμων, αλλά συλλέγει επίσης στοιχεία που θα κοινοποιηθούν σε διεθνή δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένου του ΔΠΔ, το οποίο διώκει άτομα για σοβαρά αδικήματα όπως η γενοκτονία και τα εγκλήματα πολέμου, και του Διεθνούς Δικαστηρίου (ΔΔΔ), το οποίο εκδικάζει υποθέσεις που στρέφονται κατά κρατών.
Το ΔΠΔ έχει ήδη εκδώσει ένταλμα σύλληψης για τον Πούτιν και την Επίτροπο της Ρωσίας για τα παιδιά, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, για ένα φερόμενο σχέδιο απέλασης ουκρανικών παιδιών στη Ρωσία. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε τους ισχυρισμούς και χαρακτήρισε τις ενέργειες του ΔΠΔ «εξωφρενικές».
Η Σοσόνσκα δήλωσε ότι πιστεύει ότι, όπως και οι απελάσεις παιδιών, η σεξουαλική βία αποτελεί μέρος αυτού που αποκάλεσε «εκστρατεία γενοκτονίας της Ρωσίας» κατά της Ουκρανίας.
«Συμβαίνει τώρα»
Ο Ολέξι Σίβακ ήξερε ότι οι Ρώσοι έρχονταν γι’ αυτόν μετά την αρπαγή του γείτονά του Σαποβαλένκο, του διευθυντή του αγροκτήματος. Ο 39χρονος ναυτικός από τη Χερσώνα τον είχε βοηθήσει να τοποθετήσει ουκρανικές σημαίες στη γειτονιά τους την Ημέρα της Ουκρανικής Ανεξαρτησίας.
Και οι δύο άνδρες ήταν εθελοντές πολίτες. Ο Σαποβαλένκο μοίραζε προμήθειες, βοηθούσε τους ανθρώπους να εκκενωθούν και μοιραζόταν πληροφορίες σχετικά με τη θέση των ρωσικών στρατευμάτων με Ουκρανούς στρατιωτικούς γνωστούς, ενώ ο Σίβακ διατηρούσε ένα συσσίτιο, οργάνωνε βοήθεια, μοίραζε φυλλάδια και αναρτούσε αφίσες και σημαίες.
«Γνωρίζαμε ήδη για αυτά τα δωμάτια βασανιστηρίων- γνωρίζαμε ότι οι άνθρωποι δεν επιστρέφουν από εκεί. Πήγα να παραδώσω σούπα, προειδοποίησα τους ανθρώπους που βοηθούσα, διέκοψα όλες τις επαφές και γύρισα σπίτι για να τους περιμένω», είπε. Το να κρυφτεί ή να προσπαθήσει να διαφύγει δεν ήταν επιλογή, πρόσθεσε, λέγοντας ότι γνώριζε ότι οι ρωσικές δυνάμεις στόχευαν τους συγγενείς των ανθρώπων που τους ενδιέφεραν.
Είπε ότι οκτώ άνδρες ήρθαν να τον συλλάβουν – τέσσερις με στρατιωτικές στολές και τέσσερις με πολιτικά ρούχα, όλοι με καλυμμένα τα πρόσωπά τους. Τον πήγαν σε ένα τοπικό αστυνομικό τμήμα και στη συνέχεια τον παρέδωσαν σε αυτό που είπαν ότι ήταν η FSB.
Θυμήθηκε ότι τον χτυπούσαν και τον βασάνιζαν με ηλεκτρικό ρεύμα από το ίδιο είδος τηλεφώνου πεδίου που περιγράφεται ότι χρησιμοποιείται και σε άλλα κέντρα κράτησης. «Το αποκαλούσαν “ανιχνευτή ψεύδους” και προφανώς διασκέδαζαν όταν γύριζαν το δυναμό, ρωτώντας με “θέλεις να τηλεφωνήσεις στον Ζελένσκι;”», δήλωσε στο CNN σε συνέντευξή του στο Κίεβο.
«Πρώτα, μου έβαλαν τους σφιγκτήρες στα αφτιά μου και ενώ με σόκαραν, με χτυπούσαν επίσης με ένα ραβδί, με κλοτσούσαν και με χτυπούσαν με τα χέρια τους … μετά μετέφεραν αυτά τα καλώδια από τα αφτιά μου στα γεννητικά μου όργανα. Είπαν, ‘θα σε στειρώσουμε τώρα’ και τέτοια πράγματα, ενώ μου έκαναν ηλεκτροσόκ στα γεννητικά μου όργανα». Ο Σίβακ πιστεύει ότι έχει μια αρκετά καλή ιδέα γιατί τα ρωσικά στρατεύματα επέλεξαν να τον βασανίσουν με τον τρόπο που το έκαναν και τον απείλησαν με βιασμό. «Ήθελαν να με ταπεινώσουν. Είναι προφανές. Τι κάνεις για να προκαλέσεις τον μεγαλύτερο πόνο σε έναν άνδρα; Πληγώνεις τη γυναίκα του ή τα γεννητικά του όργανα», είπε.
Από τους δεκάδες άνδρες με τους οποίους κρατήθηκε μαζί, ο Σίβακ είπε ότι περίπου οι μισοί υπέστησαν σεξουαλική βία. «Πρόκειται για ένα ολόκληρο σύστημα. Τέσσερα άτομα (με βασάνισαν), αλλά ήταν απλώς οι εκτελεστές. Ναι, δεν έχουν μυαλό, ναι, είναι ζώα, αλλά ακόμη και αν φυλακιστούν, τι γίνεται με τα αφεντικά τους; Κάποιος τους διοικούσε, κάποιος τους έδινε εντολές».
Ο Σίβακ δήλωσε ότι ο ίδιος και αρκετοί άλλοι επιζώντες έχουν σχηματίσει μια άτυπη ομάδα υποστήριξης και προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν το κοινό για το γεγονός ότι και οι άνδρες μπορούν να πέσουν θύματα σεξουαλικής βίας. Ο Σίβακ έχει συμμετάσχει σε συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους και σε συνέδρια όπου μοιράστηκε τις εμπειρίες του.
Η Ουκρανία είναι προετοιμασμένη για μια χρονοβόρα διαδικασία για να προσαχθούν οι δράστες στη δικαιοσύνη – προστατεύοντας παράλληλα τα θύματα. Από την αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής, οι εισαγγελείς της Σοσόνσκα, καθώς και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι και τοπικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, έλαβαν εξειδικευμένη εκπαίδευση σχετικά με προσεγγίσεις προσανατολισμένες στα θύματα, μαθαίνοντας πώς να αναγνωρίζουν τη σεξουαλική βία που σχετίζεται με τις συγκρούσεις, να διεξάγουν έρευνες και να επικοινωνούν με τα θύματα.
Ορισμένα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα έχουν παρασχεθεί από τον ΟΗΕ ως άμεση απάντηση στον μεγάλο αριθμό σεξουαλικών εγκλημάτων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της κατοχής. Άλλα διεξάγονται σε συνεργασία με τοπικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ομάδες υποστήριξης θυμάτων. Ο ΟΗΕ έχει επίσης συνδιοργανώσει μια γραμμή ψυχολογικής βοήθειας που απευθύνεται ειδικά σε άνδρες επιζώντες.
Μπορεί να χρειαστούν χρόνια ή και περισσότερο για να αποφανθούν τα δικαστήρια και να μιλήσουν τα θύματα. Ορισμένοι επιζώντες σεξουαλικής βίας που διαπράχθηκε από τον σερβικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μόλις τώρα έρχονται στο προσκήνιο.
«Κάποιοι επιζώντες μπορεί να είναι πρόθυμοι να καταθέσουν μέσα σε λίγους μήνες, για κάποιους άλλους μπορεί να μην συμβεί ποτέ, μπορεί να μην είναι ποτέ έτοιμοι», δήλωσε η Σοσόνσκα.
Όσο για τον Σαποβαλένκκο, είπε ότι ήθελε να μάθουν όλοι τι του συνέβη – και τι εξακολουθεί να συμβαίνει σε άλλους. «Θέλω να πω σε όλους, να πω στη διεθνή κοινότητα ότι δεν είναι σαν να ήρθαν, να μας κατέλαβαν, να στάθηκαν εκεί με πολυβόλα και να έφυγαν. Όχι, δεν ήταν έτσι», είπε. «Και το πιο τρομερό πράγμα δεν είναι αυτό που σας λέω τώρα. Το πιο τρομερό είναι ότι αυτό συμβαίνει τώρα στα κατεχόμενα εδάφη».
Με πληροφορίες από CNN
