Για όποιον τον λάτρευε, ανεξάρτητα από το αν μπορούσε να κατανοήσει απόλυτα ή όχι τις ταινίες του – ήταν και αυτό, άλλωστε μέρος της ευφυΐας του, ο David Lynch (Nτέιβιντ Λιντς) δεν ήταν απλώς άλλος ένας μεγάλος Αμερικανός σκηνοθέτης με δεκάδες βραβεία και υποψηφιότητες για Όσκαρ, αλλά ένας βαθιά ευαίσθητος τύπος που, με τη φιλμογραφία του, μας επέτρεψε να ταξιδέψουμε στους πιο λαμπρούς και όμορφους εφιάλτες.

Ο Lynch, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στα 78 του χρόνια την Πέμπτη (16/01), ήταν ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης, συγγραφέας, ζωγράφος, μάστερ των «ψυχολογικών θρίλερ», που ήξερε να υπερβαίνει την περιοριστική ταξινομία των κινηματογραφικών θεμάτων και να δημιουργεί τους δικούς του κόσμους, ενώ φρόντισε να αλλάξει για πάντα [και] την παγκόσμια τηλεόραση με τη σειρά-φαινόμενο “Twin Peaks”.

Ήταν εκείνος που κατάφερε να βάλει σε μία οθόνη τα όνειρα, το παράλογο και το υποσυνείδητο. Το λήμμα “Lynchian”, εξάλλου, το οποίο εντάχθηκε στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης το 2018, περιγράφει ακριβώς αυτό: την κατασκευή αλλόκοτων συμπάντων που διανθίζονται με έναν ατμοσφαιρικό τρόμο.

Με καλτ κλασικά έργα όπως το Eraserhead (1977), ο Άνθρωπος Ελέφαντας (1980) το Blue Velvet (1986), η Χαμένη Λεωφόρος (1997) και το Mulholland Drive (2001), ο Lynch υπήρξε ένα από τα πιο αλλόκοτα παιδιά του Hollywood των τελευταίων 50 ετών που, με τη γενναιοδωρία του, μας έκανε συνταξιδιώτες στα πραγματικά παράλογα ταξίδια του.

Δεδομένης της ευρείας γκάμας του στο είδος, κάνουμε αναφορά στις πέντε πιο ενοχλητικές-σοκαριστικές σκηνές της εκτεταμένης φιλμογραφίας του Lynch, οι οποίες όμως αποτελούν διάσπαρτα θραύσματα του ασύλληπτου “Lynchian ethos”.

1. Ο Άνθρωπος Ελέφαντας (1980) – Το ξεκίνημα της ταινίας

Στο ιστορικό δράμα του David Lynch “The Elephant Man” του 1980, το οποίο κέρδισε οκτώ υποψηφιότητες για Όσκαρ, ο John Merrick (τον υποδύεται ο John Hurt) είναι ένα άτομο με σοβαρές παραμορφώσεις στο πρόσωπο και το σώμα.

Η ταινία ξεκινά με μια σεκάνς που έχει μια ονειρική ποιότητα: δείχνει τη μητέρα του Merrick να ποδοπατείται από ένα κοπάδι ελεφάντων, ενώ οι κραυγές της είναι υπόκωφες. Υπονοώντας κτηνοβασία και βίαιη υστερία, μόνο ένας σκηνοθέτης όπως ο David Lynch θα μπορούσε να μετατρέψει τα πλάνα των αθώων ελεφάντων να φαίνονται τόσο σκοτεινά και ενοχλητικά.

Παρά τις οκτώ υποψηφιότητες για Όσκαρ, ο Άνθρωπος Ελέφαντας δεν κατάφερε να κερδίσει κανένα. Από την άλλη, ο David Lynch δεν χρειάστηκε ποτέ «διακοσμητικά εύσημα», αφού οι ταινίες του μιλούν από μόνες τους.

2. Mulholland Drive (2001) – Η αυτοκτονία της Diane Selwyn

Η χολιγουντιανή ταινία τρόμου του 2001 δεν χρειάζεται και πολλές συστάσεις. Σε ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδιά του, ο Lynch διεξάγει αριστοτεχνικά μια ψυχοσεξουαλική εξερεύνηση του κατακερματισμού των ταυτοτήτων των χαρακτήρων του.

Το Mulholland Drive τελειώνει με την αυτοκτονία της Diane Selwyn (την υποδύεται η Naomi Watts), μιας αποτυχημένης ηθοποιού, καθώς όλα γύρω της γκρεμίζονται. Οι παραισθήσεις επιτίθενται στον εύθραυστο ψυχισμό της, καθώς την βασανίζει το ηλικιωμένο ζευγάρι από την αρχή της ταινίας.

Στη συγκεκριμένη στιγμή που είναι περισσότερο τραγική παρά τρομακτική, η Diane τραβάει τη σκανδάλη, ενώ η ανάμνηση των βίαιων κραυγών της παραμένει χαραγμένη στο μυαλό των θεατών.

Και μετά… silencio

3. Eraserhead (1977) – «Στον παράδεισο, όλα είναι μια χαρά».

Η πιο εμβληματική ταινία του David Lynch, το Eraserhead, είναι γεμάτη από ανησυχητικούς συμβολισμούς και ανατριχιαστικές σκηνές που μοιάζουν σαν να είναι βγαλμένες κατευθείαν από έναν ανισόρροπο εφιάλτη.

Παρόλο που η Lady in the Radiator που τραγουδάει σε μια σκηνή με μια ψευδο-ανακουφιστική φωνή πως «στον παράδεισο, όλα είναι μια χαρά», οι παραμορφώσεις στο πρόσωπό της, όπως και στον πρωταγωνιστή, μας θυμίζουν συνεχώς τον τρομακτικό, σουρεαλιστικό κόσμο του σκηνοθέτη.

4. Blue Velvet (1986) – Όταν εμφανίζεται ο Frank Booth

Η συγκεκριμένη ταινία του 1986 θα αποτελεί πάντα ένα ξεχωριστό κομμάτι της εξαιρετικής φιλμογραφίας του David Lynch, καθώς καταδεικνύει την εκπληκτική του προσπάθεια να δημιουργήσει ένα παραισθησιογόνο αστυνομικό θρίλερ που διαδραματίζεται στα προάστια της Αμερικής.

Όταν εμφανίζεται για πρώτη φορά ο χαρακτήρας του Frank Booth, τον οποίο υποδύεται ο Dennis Hopper, η παρουσία του ενοχλεί τον θεατή, αλλά και τον νεαρό Kyle MacLachlan, ο οποίος κρύβεται στην ντουλάπα και παρακολουθεί.

Σε μια παράξενα σεξουαλική και βίαιη σκηνή, ο Booth κάνει απροκάλυπτα χρηση ναρκωτικών και επιτίθεται σεξουαλικά στην Dorothy Vallens (την οποία υποδύεται η Isabella Rossellini). Η σκηνή πραγματεύεται μια σειρά από ενοχλητικά θέματα, από την ηδονοβλεψία μέχρι τον διεστραμμένο παιδισμό.

5. Χαμένη Λεωφόρος (1997) – Ο μυστηριώδης άνδρας στο πάρτι

Το νεο-νουάρ του 1997 του Lynch έχει πολλά στοιχεία τρόμου, αλλά αυτό που ξεχωρίζει είναι η δημιουργία ενός από τους πιο αξιομνημόνευτους χαρακτήρες του Lynch, του Mystery Man (μυστηριώδης άνδρας) τον οποίο υποδύεται ο Robert Blake.

Ο πρωταγωνιστής Fred Madison (Bill Pullman) τραβιέται στην άκρη σε ένα πάρτι από έναν άντρα με ένα πραγματικά ανατριχιαστικό βλέμμα και παγωμένο χαμόγελο. Ωστόσο, κανείς δεν φαίνεται να τρομάζει από αυτόν.

Δίνει στον Fred το κινητό του τηλέφωνο και του ζητάει να καλέσει τον αριθμό του σπιτιού του. Παρόλο που υποτίθεται ότι δεν υπάρχει κανείς στο σπίτι, στην κλήση απαντά μια φωνή που είναι ακριβώς ίδια με αυτή του μυστηριώδους άνδρα. Η ταυτότητά του παραμένει μυστική και ο μοναδικός σκοπός της ύπαρξής του φαίνεται να είναι η παραμόρφωση του οικείου στο παράλογο.