Για κάποιους, ο Godzilla είναι ο υπερήρωας που ενώνει τις δυνάμεις του με τον King Kong στο φετινό Godzilla x Kong: The New Empire. Άλλοι μπορεί να τον θυμούνται ως έναν ευγενικό φύλακα άγγελο και έναν χαριτωμένο ανιψιό που τον έλεγαν Godzooky στη σειρά κινουμένων σχεδίων της Hanna-Barbera τη δεκαετία του 1970.

Αλλά ξεκίνησε τη ζωή του ως ένα πολύ διαφορετικό τέρας. Όταν ο Godzilla αναδύθηκε για πρώτη φορά από τον ωκεανό που έβραζε το 1954, ήταν η αδυσώπητη ενσάρκωση της πυρηνικής καταστροφής σε μια ιαπωνική ταινία που εξακολουθεί να θεωρείται, 70 χρόνια μετά, η πιο σκοτεινή και ζοφερή ταινία τεράτων που γυρίστηκε ποτέ.

Με αφορμή την επέτειο, ο Alex Davidson επιμελήθηκε μια σεζόν με ταινίες kaiju (ιαπωνικές ταινίες με γιγάντια τέρατα) στο Barbican Centre του Λονδίνου νωρίτερα φέτος. «Η πρώτη ταινία που είδα ήταν το Ebirah, Horror of the Deep, από το 1966, όπου ο Godzilla μάχεται με μια γιγαντιαία γαρίδα», λέει ο Davidson στο BBC.

«Μου άρεσε απόλυτα – αλλά η εκδοχή που είδα στο Channel 4 τη δεκαετία του 1990 είχε μια απαίσια [αγγλική] μεταγλώττιση και ο Godzilla παρουσιάζεται ως αυτό το καλοπροαίρετο, ήδη υπάρχον πλάσμα. Είναι πολύ διασκεδαστικό, αλλά δεν είναι απαραίτητα η πιο σοβαρή ταινία στον κόσμο. Την επόμενη χρονιά, το Channel 4 έδειξε τον πρώτο Godzilla στο πρωτότυπο ιαπωνικό και ήταν ένα μεγάλο σοκ να βλέπεις μια ταινία τόσο όμορφη, στοιχειωμένη και ζοφερή».

Σύμφωνα με την παράδοση των kaiju, ο Godzilla είναι ένα προϊστορικό τέρας, αλλά οι περισσότεροι fans θα συμφωνούσαν ότι γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1945, όταν οι αμερικανικές ατομικές βόμβες εξερράγησαν πάνω από τις ιαπωνικές πόλεις της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, σκοτώνοντας περισσότερους από 150.000 ανθρώπους.

«Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Ιαπωνία είναι το μόνο έθνος στη Γη που έχει υποστεί άμεσα ατομικό βομβαρδισμό», λέει στο BBC ο Steven Sloss, κορυφαίος μελετητής των kaiju. «Γι’ αυτό, με όσα διερευνά, ο Godzilla είναι μια ταινία που μόνο η Ιαπωνία θα μπορούσε να έχει γυρίσει».

Οι βόμβες είχαν «μεγάλο αντίκτυπο στην εθνική ψυχοσύνθεση της Ιαπωνίας», προσθέτει ο Sloss – αλλά οι κάτοικοι της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι δεν ήταν οι τελευταίοι Ιάπωνες πολίτες που σκοτώθηκαν από ατομική έκρηξη. Τον Μάρτιο του 1954, ένα αλιευτικό σκάφος τόνου με το όνομα Daigo Fukuryū Maru, ή Lucky Dragon Five, μολύνθηκε από το νέφος μιας αμερικανικής θερμοπυρηνικής δοκιμής στην ατόλη Μπικίνι στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Ο ασυρματιστής του πληρώματος πέθανε λόγω ραδιενέργειας και η ιαπωνική κυβέρνηση ανακάλυψε ότι ο μολυσμένος με ραδιενέργεια τόνος πωλούνταν σε όλη τη χώρα.

Η ιδέα πίσω από το Godzilla

Ήταν ο Tomoyuki Tanaka, παραγωγός στα στούντιο Toho, που είχε την ιδέα να συνδυάσει αυτόν τον πραγματικό τρόμο με ένα τεράστιο τέρας, έχοντας εμπνευστεί από δύο πρόσφατες κινηματογραφικές επιτυχίες. Το King Kong (1933) είχε επανακυκλοφορήσει το 1952 και μια νέα ταινία για έναν άγριο δεινόσαυρο στη σύγχρονη Νέα Υόρκη, το The Beast From 20.000 Fathoms, βγήκε το 1953. Ο Tanaka προσέλαβε έναν συγγραφέα μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας, τον Shigeru Kayama, για να γράψει για το λεγόμενο «Σχέδιο G». «Πραγματικά το αντιλαμβανόταν [αυτό] ως ένα αντιπυρηνικό έργο», λέει ο Angles, ο οποίος μετέφρασε τη μυθιστορηματική μεταφορά της ιστορίας από τον Kayama στα αγγλικά.

Το υπόλοιπο συνεργείο πήρε την παραγωγή εξίσου σοβαρά, όπως ο Ishirō Honda, ο σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος της, και ο Eiji Tsuburaya, ο οποίος επέβλεψε τον σχεδιασμό και τα οπτικά εφέ. Σχεδόν απίστευτο, ο Godzilla βγήκε στους κινηματογράφους μόλις οκτώ μήνες μετά το περιστατικό με το Lucky Dragon Five – και, για να αποδείξει ότι η ταινία θα ήταν πιο βαριά από το μέσο όρο των ταινιών με τέρατα, ξεκινά με μια σκηνή που αναπαριστά εκείνο το τραυματικό γεγονός.

Η δημιουργία ενός τέρατος

Η ιστορία είναι ότι ο Godzilla είναι ένας δεινόσαυρος που μοιάζει με Τυραννόσαυρο, μέλος ενός είδους που παρέμεινε κρυμμένο στον ωκεανό τις τελευταίες χιλιετίες – τον περισσότερο καιρό, τουλάχιστον. «Όταν δεν μπορεί να βρει ψάρια στη θάλασσα, έρχεται στη στεριά για να κυνηγήσει τους ανθρώπους», λέει ένας γέροντας του χωριού στο νησί όπου μερικές φορές τον βλέπει κανείς. Αλλά τώρα έχει διαταραχθεί από τις δοκιμές ατομικών βομβών που το έχουν μεταλλάξει σε έναν σχεδόν άφθαρτο Λεβιάθαν και του έχουν δώσει «ραδιενεργή αναπνοή».

Όπως είναι κατανοητό, του έχουν δώσει επίσης πολύ κακή διάθεση. Σύντομα ο Godzilla καταστρέφει το Τόκιο, γκρεμίζοντας κτήρια με την ουρά του και βάζοντας φωτιά στην πόλη. Οι σκηνοθέτες ήθελαν να μιμηθούν το εξαιρετικό stop-motion animation που είχε δημιουργήσει ο Willis H O’Brien για το King Kong, αλλά ο Tsuburaya δεν είχε τον απαιτούμενο χρόνο ή προϋπολογισμό, γι’ αυτό τον Godzilla υποδύεται ο Haruo Nakajima με λαστιχένια στολή με παχιά πόδια και κουνιστό ραχιαίο πτερύγιο.

Περνάει μέσα από μια μινιατούρα μιας πόλης-μοντέλου, ενώ υπάρχουν μόνο μερικά αποσπάσματα κινούμενων σχεδίων και κουκλοθέατρου, αλλά οι σκηνές με το τέρας να καταπατά την ιαπωνική πρωτεύουσα εξακολουθούν να είναι τρομακτικά αποτελεσματικές – και πολύ πιο ανατρεπτικές από τις αντίστοιχες σκηνές της Νέας Υόρκης στο King Kong.

Διαβασε ακομα

Η απειλή ενός κρυφού δικτύου που κάνει τον κόσμο να κινείται

Ο Honda είχε κρατηθεί ως αιχμάλωτος πολέμου στην Κίνα το 1945 και είχε δει από κοντά τα ερείπια της Χιροσίμα στον δρόμο για την πατρίδα του. Ήταν αποφασισμένος να αναπαραστήσει το αποκαλυπτικό μακελειό και την επακόλουθη ερημιά που τόσοι πολλοί Ιάπωνες θυμόντουσαν από το 1945, όχι μόνο στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, αλλά και στο Τόκιο, το οποίο είχε ισοπεδωθεί από τις επιδρομές των αμερικανικών βομβαρδισμών. «Πολλοί άνθρωποι που πήγαν στο θέατρο για να δουν [τον Godzilla] ως ενήλικες ξέσπασαν σε δάκρυα», λέει ο Angles. «Η ταινία παρείχε στους ανθρώπους μια μέθοδο για να έρθουν σε επαφή και να ξαναζήσουν κάποια από τα παλιά τραύματα που τους συνόδευαν ακόμη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Ένας βασικός παράγοντας είναι η εστίαση της ταινίας στα αθώα θύματα. Στην πιο οδυνηρή σεκάνς μια μητέρα αγκαλιάζει τα παιδιά της καθώς αυτά κουλουριάζονται στο δρόμο. «Σύντομα θα δείτε τον πατέρα σας», λέει. «Θα τον συναντήσουμε στον παράδεισο». Λίγο αργότερα, υπάρχει ένας νατουραλισμός που μοιάζει με ντοκιμαντέρ στις ζοφερές σκηνές ενός υπερπλήρους νοσοκομείου, με τους διαδρόμους του να είναι γεμάτοι φορεία, αιματοβαμμένα πτώματα και βρέφη. Ένας γιατρός κρατάει έναν μετρητή Geiger σε ένα μικρό κορίτσι και κουνάει το κεφάλι του καθώς η συσκευή τρίζει: καμία ελπίδα.

Η ταινία έχει και άλλο βάθος που ξεπερνά τις περισσότερες ταινίες με τέρατα. Ένας από τους κύριους χαρακτήρες της είναι ο Dr Yamane (Takashi Shimura, συμπρωταγωνιστής σε κλασικά έργα του Kurosawa όπως το Rashomon και το Seven Samurai), ένας παλαιοντολόγος που εμφανίζεται να κάθεται στο σκοτάδι, απογοητευμένος από την προοπτική ένα τόσο θαυμαστό «βιοφυσικό δείγμα» να σκοτωθεί αντί να μελετηθεί.

Ένας άλλος χαρακτήρας είναι ένας επιστήμονας, ο Serizawa (Akihiko Hirata), ο οποίος έχει συνθέσει μια ουσία που ονομάζει «καταστροφέας οξυγόνου», η οποία μπορεί να μετατρέψει τη θαλάσσια ζωή σε σκελετό μέσα σε δευτερόλεπτα όταν εισαχθεί στο νερό. Ο Serizawa γνωρίζει ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει στον Godzilla, αλλά φοβάται ότι αν η κυβέρνηση πάρει στα χέρια της τη φόρμουλα, η ουσία θα γίνει όπλο και θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη ζημιά.

Μια πύρρειος νίκη

Ο Godzilla λοιπόν δεν είναι απλώς ένα θεαματικό μπλοκμπάστερ -αν και σίγουρα είναι αυτό- αλλά μια παραβολή για ένα τρομερό δίλημμα: πρέπει να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να αναπτύσσουμε όλο και πιο ισχυρά όπλα, γνωρίζοντας ότι αυτή η κλιμάκωση θα οδηγήσει σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων; Τελικά, ο Serizawa πείθεται να χρησιμοποιήσει τον καταστροφέα οξυγόνου, αλλά προηγουμένως καίει τις σημειώσεις του και μετά αυτοκτονεί.

«Δεν καλούμαστε να πούμε, ‘Ζήτω, αυτό θα σώσει την κατάσταση’», λέει ο Davidson. «Ο καταστροφέας οξυγόνου είναι μικρότερο κακό από τον Godzilla, αλλά εξακολουθεί να είναι η έσχατη λύση». Οι κινηματογραφιστές προσθέτουν κάποια πικρή ειρωνεία, καθώς ένας δημοσιογράφος κράζει για «μια μεγάλη νίκη για τον Serizawa». Αλλά αν σκεφτεί κανείς ότι η υπόθεση βασίζεται σε μια ζοφερή θυσία, η ήττα του Godzilla απέχει πολύ από το είδος της νίκης που θα μπορούσαμε να δούμε σε μια χολιγουντιανή ταινία.

Διαβασε ακομα

Το γράμμα του Αϊνστάιν που άλλαξε την ιστορία

«Δεν είναι καθόλου νίκη», λέει ο Sloss. «Υπάρχει η παρατεταμένη απειλή ότι έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Κατά κάποιον τρόπο, το τέλος του Godzilla είναι παρόμοιο με το τέλος του Oppenheimer του Christopher Nolan , όταν ο Oppenheimer λέει στον Einstein: «Ανησυχούσαμε ότι θα ξεκινούσαμε μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα κατέστρεφε ολόκληρο τον κόσμο… Πιστεύω ότι το κάναμε».

Το μήνυμα είναι ότι η κούρσα των εξοπλισμών δεν τελειώνει ποτέ, πάντα θα υπάρχει μια μεγαλύτερη απειλή στη γωνία, πάντα είμαστε αντιμέτωποι με τον δικό μας αφανισμό, και θα είναι στα χέρια μας». Ο Dr Yamane διατυπώνει αυτή την προειδοποίηση στα τελευταία λόγια της ταινίας: «Δεν νομίζω ότι αυτός ήταν ο μοναδικός Godzilla. Αν συνεχίσουν να πειραματίζονται με θανατηφόρα όπλα, ένας άλλος Godzilla μπορεί να εμφανιστεί, κάπου στον κόσμο».