Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ τα κατάφερε πολύ καλά με την πρώτη του αγγλόφωνη ταινία “The Room Next Door”, για την οποία κατέκτησε τον Χρυσό Λέοντα στο φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Η ταινία πραγματεύεται ένα θέμα που ακόμα χαρακτηρίζεται ως ταμπού για πολλούς, αυτό της ευθανασίας.

Ο δημιουργός δεν φοβάται τις αντιπαραθέσεις και με την τελευταία του ταινία απέδειξε πως είναι ένας αφοσιωμένος σκηνοθέτης που δεν ντρέπεται όταν πρόκειται να εκθέσει την ανθρώπινη φύση.

Διασκευασμένη από το μυθιστόρημα της Sigrid Nunez “What Are You Going Through” του 2020, η ταινία ακολουθεί δύο φίλες, τη Μάρθα (Tilda Swinton) και την Ίνγκριντ (Julianne Moore), οι οποίες αναζωπυρώνουν τη φιλία τους. Αποδεικνύεται ότι η Μάρθα έχει διαγνωστεί με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας σε τελικό στάδιο και ζητάει από την Ίνγκριντ μια χάρη: να είναι στο δωμάτιο όταν θα πάρει ένα χάπι ευθανασίας και θα δώσει τέλος στη ζωή της με αξιοπρέπεια.

Το “The Room Next Door” παραμένει μια συγκινητική ιστορία γυναικείας φιλίας. Περισσότερο από αυτό, γίνεται μια συναρπαστική εξερεύνηση των ελλείψεων του δυτικού κόσμου όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει τον θάνατο.

Όπως το θέτει η ίδια η ταινία, οι άνθρωποι τείνουν να βρίσκουν «πολλούς τρόπους να ζουν τη ζωή μέσα σε μια τραγωδία». Επιλέγοντας να παρουσιάσει τις τελευταίες εβδομάδες μιας γυναίκας που επιθυμεί να τελειώσει τη ζωή της με τους δικούς της όρους, ο Αλμοδόβαρ δημιουργία μια ουμανιστική ταινία που αφορά λιγότερο τον θάνατο και περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουμε τη ζωή.

Παρόλο που πολλοί επιλέγουν να την χαρακτηρίσουν ως «την ταινία για την ευθανασία», μάλλον πρόκειται για μια ταινία που γιορτάζει τη ζωή. Αυτό φαίνεται μέσα από τον χαρακτήρα της Julianne Moore, η οποία παλεύει με το τίμημα της υποστήριξης της απόφασης της φίλης της και το πώς επιλέγει να αντιμετωπίσει τους φόβους της γνωρίζοντας ότι θα είναι αυτή που θα μείνει πίσω. Παρόλα αυτά, ο σκηνοθέτης δήλωσε ειλικρινά την ημέρα της πρεμιέρας της ταινίας ότι το έργο του «τάσσεται υπέρ της ευθανασίας».

«Είναι κάτι που θαυμάζουμε στον χαρακτήρα της Τίλντα, που αποφασίζει ότι η απαλλαγή από τον καρκίνο μπορεί να γίνει μόνο με την απόφαση που παίρνει στην πραγματικότητα», δήλωσε ο σκηνοθέτης. «Αν το πετύχω νωρίτερα, ο καρκίνος δεν θα με νικήσει», λέει. Και έτσι βρίσκει έναν τρόπο να φτάσει στον στόχο της με τη βοήθεια της φίλης της, αλλά πρέπει να συμπεριφέρονται σαν να είναι εγκληματίες».

«Θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα ευθανασίας σε όλο τον κόσμο», πρόσθεσε, υπό το χειροκρότημα των δημοσιογράφων στη συνέντευξη Τύπου. «Θα πρέπει να ρυθμίζεται και να επιτρέπεται σε έναν γιατρό να βοηθήσει τον ασθενή του».

Τα σχόλια του σκηνοθέτη μας θύμισαν ότι η πατρίδα του, η Ισπανία, νομιμοποίησε την ευθανασία το 2021 και ότι επί του παρόντος η ευθανασία είναι νόμιμη μόνο σε τρεις άλλες χώρες στην Ευρώπη: το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και τις Κάτω Χώρες – με τον νόμο στην Πορτογαλία να είναι ακόμη σε ισχύ και να περιμένει ρύθμιση.

Μπορεί μια ταινία να φέρει αλλαγές;

Οι συζητήσεις γύρω από τη νομιμοποίηση της ευθανασίας παραμένουν αμφιλεγόμενες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και το ερώτημα είναι: Μπορεί μια ταινία όπως το “The Room Next Door” να συνεχίσει να δημιουργεί αρκετά ουσιαστικές συζητήσεις σχετικά με την ευθανασία – είτε πρόκειται για την ηθική της προσωπικής επιλογής είτε για τη συναισθηματική επιβάρυνση των οικογενειών – οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά τους νόμους;

Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλού προφίλ καστ και τον σκηνοθέτη της, το γεγονός ότι κέρδισε το κορυφαίο βραβείο της Βενετίας και είναι η πρώτη ταινία του Αλμοδόβαρ στην αγγλική γλώσσα, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι που απορρίπτουν μια κινηματογραφική εμπειρία λόγω των υποτίτλων δεν θα αντιμετωπίσουν αυτό το «πρόβλημα», ένας αισιόδοξος θα έμπαινε στον πειρασμό να πει «ναι».

Το “The Room Next Door” θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τη δυνατότητα να υποκινήσει ουσιαστικές αλλαγές, όπως κάθε έργο μυθοπλασίας μπορεί να έχει αντίκτυπο στην πραγματική ζωή.

Βέβαια, η ταινία δεν πρέπει να αναχθεί σε πολιτικό πιόνι και οι φιλοσοφικές συζητήσεις γύρω από την υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν χρειάζεται να επισκιάζουν την καλλιτεχνική της παρουσία. Ωστόσο, κουκουλώνοντας αυτές τις προκλητικές ιδέες μέσα στην οικειότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων σχετικά με τον φόβο, τη λύπη και τη φιλία, ο Αλμοδόβαρ μας υπενθυμίζει όχι μόνο τη δύναμη του κινηματογράφου ως «μηχανή που παράγει ενσυναίσθηση», όπως την περιέγραψε κάποτε ο κριτικός Ρότζερ Έμπερτ, αλλά και το πώς ο κινηματογράφος μπορεί να έχει αντίκτυπο στη νομοθεσία και τον πολιτισμό.

Η ταινία “Rosetta” του 1999, η οποία κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, άλλαξε τον νόμο στο Βέλγιο και εισήχθη νέα νομοθεσία που καθιστούσε παράνομη την αμοιβή εφήβων εργαζομένων κάτω από τον νόμιμο κατώτατο μισθό- το “An Inconvenient Truth” του Al Gore οδήγησε την Καλιφόρνια στην ψήφιση σαρωτικής νομοθεσίας για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου- τα ντοκιμαντέρ “Handful of Ash” και “A Girl in the River” άλλαξαν με σεβασμό τους κουρδικούς νόμους για τη χειραγώγηση των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τους μακροχρόνιους νόμους σχετικά με τις δολοφονίες τιμής στο Πακιστάν- το “A Fantastic Woman” του 2018 έγραψε εκ νέου τους νόμους για την ταυτότητα φύλου στη Χιλή.

Αυτές οι ταινίες άλλαξαν τις πολιτικές. Και ακόμη και αν δεν είχαν τόσο άμεση συμβολή σε νομικές αλλαγές, θα ήταν αρκετό για να πυροδοτήσουν μια νέα συζήτηση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει στην εξέλιξη συμπεριφορών και προοπτικών.

«Δεν είναι πολιτικό, αλλά ανθρώπινο ζήτημα»

Κατά την παραλαβή του Χρυσού Λέοντα, ο Almodóvar δήλωσε στο κοινό: «Πιστεύω ότι το να αποχαιρετάς αυτόν τον κόσμο καθαρά και με αξιοπρέπεια είναι θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ανθρώπου».

«Δεν είναι πολιτικό ζήτημα, αλλά ανθρώπινο ζήτημα», πρόσθεσε, επαναλαμβάνοντας τα σχόλιά του στην πρεμιέρα της Βενετίας: «Όλοι έχουμε ένα δωμάτιο δίπλα μας, ένα μέρος όπου τελικά θα αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας και τη ζωή μας. Η ελπίδα μου είναι ότι αυτή η ταινία δίνει στους ανθρώπους την άδεια να μιλήσουν για αυτό το δωμάτιο, ακόμη και αν είναι λίγο άβολο».

Ο κινηματογράφος μπορεί και πρέπει να είναι η απόδραση, αλλά το να υποτιμά κανείς τις δυνατότητές του να είναι ένας πιθανός καταλύτης για αλλαγή είναι σαν να απορρίπτει απερίσκεπτα την εμβέλειά του. Και όταν μια ταινία τολμά να αντιμετωπίσει ακανθώδη ζητήματα, να αμφισβητήσει κοινωνικούς κανόνες και να προκαλέσει ζωτικές συζητήσεις -στην προκειμένη περίπτωση, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και το τι σημαίνει να επιλέγεις τη ζωή ή τον θάνατο- το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακολουθήσουμε, να ακούσουμε και να μιλήσουμε για αυτό το δωμάτιο.

Με πληροφορίες από Euronews