Μπορεί να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχει ένα κινηματογραφικό μιούζικαλ με περισσότερο hype για τα βραβεία από το Wicked. Η Emilia Pérez προσγειώθηκε αθόρυβα στο Netflix τον περασμένο Νοέμβριο, αφού έκανε τεράστια αίσθηση στο Φεστιβάλ Καννών του 2024, όπου κέρδισε το βραβείο της κριτικής επιτροπής και το πρώτο βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας.

Η ταινία του Ζακ Οντιάρ (Jacques Audiard) έλαβε 10 υποψηφιότητες για Χρυσές Σφαίρες, τις περισσότερες για ταινία φέτος, συμπεριλαμβανομένης της Καλύτερης Ταινίας – Μιούζικαλ ή Κωμωδία, ενώ έφυγε με τέσσερα βραβεία.

Το φιλμ προκάλεσε χαμό και στα Όσκαρ, με 13 υποψηφιότητες – τις δεύτερες περισσότερες για οποιαδήποτε ταινία στην ιστορία – ισοβαθμώντας με το «Όσα παίρνει ο άνεμος», το “Forrest Gump” και τον «Άρχοντα των δαχτυλιδιών: The Fellowship of the Ring».

Οι υποψηφιότητές της περιλαμβάνουν την Καλύτερη Ταινία, την Καλύτερη Σκηνοθεσία για τον Audiard, την Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία για την Karla Sofía Gascón, την Καλύτερη Β’ Γυναικεία Ερμηνεία για τη Zoe Saldaña και το Καλύτερο Πρωτότυπο Τραγούδι για δύο από τα μουσικά της κομμάτια.

Αλλά είναι η Emilia Pérez – μια ταινία για μια αρχηγό καρτέλ που κάνει επέμβαση επιβεβαίωσης φύλου και δραπετεύει από μια ζωή εγκλήματος – πραγματικά καλή;

Καλές και λιγότερο ενθουσιώδεις κριτικές

Όπως συμβαίνει με πολλές ιστορίες που διηγούνται τη ζοφερή πραγματικότητα των καταπιεσμένων κοινοτήτων, οι κριτικοί και οι φορείς απονομής βραβείων έσπευσαν να επαινέσουν την πρωτοποριακή ταινία για τη διερεύνηση της τρανς ταυτότητας και του πολέμου κατά των ναρκωτικών στο Μεξικό.

Ορισμένες θετικές κριτικές έχουν επαινέσει τη «γενναιότητα» και την «πρωτοτυπία» του Γάλλου σκηνοθέτη που επικεντρώνεται σε υποεκπροσωπούμενους χαρακτήρες, παρουσιάζοντας ένα «προκλητικό» θέμα μέσα από ένα τρικυμιώδες, ισπανόφωνο μιούζικαλ.

Εν τω μεταξύ, το ευρύ κοινό, τουλάχιστον σύμφωνα με το Letterboxd, δείχνει λιγότερο ενθουσιασμένο.

Η συγγραφέας Harron Walker, σύμφωνα με το Vox, επέκρινε τη χρήση της τρανς ταυτότητας από την Emilia Pérez ως ένα «εγγενώς λυτρωτικό» εργαλείο για τον εγκληματία πρωταγωνιστή της.

Ένα άρθρο στο Autostraddle, επίσης, αποκάλεσε την ταινία την πιο «μοναδική cis ανοησία που θα δείτε ποτέ». Ακόμη και η ΛΟΑΤΚΙ οργάνωση GLAAD καταδίκασε την ταινία ως «κακή αναπαράσταση των τρανς».

Από την πλευρά τους, οι κριτικοί και οι κινηματογραφιστές στο Μεξικό ήταν εξίσου αρνητικοί: ο Μεξικανός σεναριογράφος Héctor Guillén αποκάλεσε την ταινία «ρατσιστική ευρωκεντρική κοροϊδία». Ο ίδιος, μαζί με τη Μεξικανή τρανς σκηνοθέτιδα Camila Aurora, δημιούργησαν επίσης μια viral ταινία παρωδία εμπνευσμένη από την Emilia Pérez, γεμάτη από στερεότυπα με τίτλο Johanne Sacreblu.

Υπάρχει beef με Gascón και Fernanda Torres;

Εκτός από την ταινία, η τρανς πρωταγωνίστρια Karla Sofía Gascón, έχει γίνει μια όλο και πιο αμφιλεγόμενη φιγούρα στην κούρσα των βραβείων. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, οι χρήστες του X διαφώνησαν με μια συνέντευξη στην οποία η Gascón επέκρινε τις ομάδες κοινωνικής δικτύωσης των αντιπάλων της, και συγκεκριμένα την επίσης υποψήφια για το βραβείο καλύτερης ηθοποιού για την ταινία “I’m Still Here”, Fernanda Torres.

«Δεν θα με δείτε ποτέ να μιλάω αρνητικά για την Fernanda Torres ή την ταινία της, αλλά αντίθετα, βλέπω πολλούς ανθρώπους που εργάζονται γύρω από την Fernanda Torres και μιλούν άσχημα για μένα», δήλωσε στην εφημερίδα Folha de São Paulo της Βραζιλίας.

Στις 26 Ιανουαρίου, η Gascón διευκρίνισε τις δηλώσεις της στο Deadline, λέγοντας ότι αναφερόταν μόνο στην «τοξικότητα και τη βίαιη ρητορική μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» και όχι στην ίδια την Torres. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι χρήστες του X ανέσυραν γρήγορα πολλαπλά tweets, μόλις το 2020, της Ισπανίδας ηθοποιού που υποτιμούσαν το Ισλάμ και τον Τζορτζ Φλόιντ.

Από την άλλη μεριά, η παρουσία της Emilia Pérez στην κούρσα για τα Όσκαρ, για πολλούς, δεν αποτελεί ακριβώς σοκ, δεδομένου ότι εντάσσεται καθαρά σε μια κατηγορία ταινιών που το «λευκό κατεστημένο του Χόλιγουντ λατρεύει να γιορτάζει»: γλυκανάλατες ιστορίες για ανθρώπους στο περιθώριο της κοινωνίας που επιτρέπουν στους θεατές να αισθάνονται κοινωνικά ευαισθητοποιημένοι μέσα από την κατανάλωσή τους, χωρίς να αμφισβητούν κανένα από τα στερεότυπα και τα πολιτικά μηνύματα που παρουσιάζονται σε αυτές.

Διαβασε ακομα

Η 72χρονη τρανς που αγωνίστηκε 45 χρόνια για να αναγνωριστεί ως γυναίκα

Η υπόθεση της Emilia Pérez;

Προσαρμοσμένο από το ομώνυμο λιμπρέτο της όπερας του Audiard και βασισμένο στο μυθιστόρημα Écoute του Boris Razon του 2019, το Emilia Pérez είναι ουσιαστικά ένα ροκ μιούζικαλ για τρεις Μεξικανές γυναίκες, των οποίων οι ζωές ανατρέπονται όταν μία από αυτές, η Emilia (Gascón), αποφασίζει να προχωρήσει σε επέμβαση επιβεβαίωσης φύλου.

Η ταινία ξεκινά με τη Rita (Saldaña), μια Δομινικανή δικηγόρο υπεράσπισης που έχει εξαντληθεί από το διεφθαρμένο, μισογυνικό νομικό σύστημα του Μεξικού. Αφού καταφέρνει να απαλλάξει από την κατηγορία της δολοφονίας της συζύγου του μια εξέχουσα προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης, πέφτει θύμα απαγωγής από την Emilia (τότε γνωστή ως “Manitas”), η οποία στρατολογεί τη Rita για να τη βοηθήσει να ξεφύγει από το καρτέλ με αντάλλαγμα ένα μεγάλο χρηματικό ποσό.

Με τη στρατηγική εξόδου να αφορά, κυρίως, τη φυλομετάβαση. Είναι μια επιθυμία που η Emilia είχε από παιδί, αλλά περιέργως χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος για να τη βοηθήσει να αποφύγει την απόδοση ευθυνών για τα εγκλήματά της.

Η Rita συμφωνεί απρόθυμα, κανονίζοντας για την Emilia να κάνει πολυάριθμες επεμβάσεις επιβεβαίωσης φύλου, οι οποίες κατά κάποιο τρόπο γίνονται όλες μαζί – αν και συνήθως, τέτοιες επεμβάσεις γίνονται σε βάθος χρόνου.

Μεταφέρει επίσης τη σύζυγο της Emilia, Jessi (Selena Gomez), και τους δύο γιους τους. Χρόνια αργότερα, όταν η Emilia αποφασίζει ότι θέλει να ξανασμίξει με την Jessi και τα παιδιά της, βάζει τη Rita να τα φέρει πίσω στην Πόλη του Μεξικού για να μοιραστούν ένα σπίτι μαζί της με το πρόσχημα ότι είναι η θεία των παιδιών της που έχει επιλεγεί για να τα φροντίζει.

Νιώθοντας ενοχές για την προηγούμενη εγκληματική της ζωή, στρατολογεί τη Rita για ένα άλλο εγχείρημα, μια μη κερδοσκοπική εταιρεία που ταυτοποιεί τα πτώματα των θυμάτων του καρτέλ και ειδοποιεί τις οικογένειές τους.

Και σαν όλα αυτά να μην είναι αρκετά, οι ζωές αυτών των χαρακτήρων γίνονται ακόμη πιο χαοτικές, βίαιες και τελικά τραγικές χάρη στις ανεξέλεγκτες και εγωιστικές παρορμήσεις της Emilia.

Διαβασε ακομα

Γιατί ένα από τα φαβορί των Oscars έχει εξοργίσει μια ολόκληρη χώρα

Μια «προοδευτική» ταινία με οπισθοδρομικές αντιλήψεις

Παρά τις προσπάθειες της Gascón να προσθέσει λίγη γοητεία στον ρόλο, η Emilia είναι γραμμένη ως ένας «γελοίος αν όχι εντελώς απεχθής χαρακτήρας», σύμφωνα με το Vox, με τον Audiard να χρησιμοποιεί την τρανς ταυτότητά της ως αφηγηματική ασπίδα για τη συμπεριφορά της.

Οι επιπόλαιες προσπάθειες να παρουσιαστεί η Emilia με ενσυναίσθηση δεν ισορροπούν πραγματικά με την αναστάτωση που προκαλεί ο χαρακτήρας της σε όλη την ταινία.

«Πολλά από αυτά τα ζητήματα προέρχονται από τη διασκευή ενός κεφαλαίου που αφορά ρητά έναν αρχηγό καρτέλ που χρησιμοποιεί τη φυλομετάβαση ως μέσο διαφυγής», λέει ο κριτικός Juan Barquin, ο οποίος έκανε κριτική στην Emilia Pérez για το Little White Lies.

«Αντιλαμβάνεσαι ότι μπορεί να κατηγορηθείς για τρανσφοβία, οπότε προσπαθείς να το εξομαλύνεις προσλαμβάνοντας μια τρανς ηθοποιό και αναθεωρώντας ορισμένα σημεία χωρίς να εξετάζεις πώς άλλα μέρη του σεναρίου αντικατοπτρίζουν αρνητικά τα τρανς άτομα».

Ακόμη και με τις επιπόλαιες προσπάθειες του Audiard να επικυρώσει την ταυτότητα φύλου της Emilia, αυτή παίζεται σε μεγάλο βαθμό ως «μεταμφίεση» σε όλη την ταινία. Οι στιγμές που η «μάσκα» της Emilia γλιστράει μπροστά στην οικογένειά της μοιάζουν με «σκηνές βγαλμένες από το Tootsie ή την Mrs. Doubtfire».

Η απεικόνιση της μεξικανικής κουλτούρας

Το Μεξικό παρουσιάζεται ως ένα αναπόφευκτα βίαιο και μίζερο μέρος. Εν τω μεταξύ, οι αναφορές στη μεξικανική ταυτότητα ενός χαρακτήρα περιλαμβάνουν τη μυρωδιά της τεκίλας και του γουακαμόλε.

Για μια υποτιθέμενη αντισυμβατική ιστορία, η ταινία δεν αμφισβητεί καμία από τις στερεοτυπικές αφηγήσεις για το εμπόριο ναρκωτικών που ήδη οργιάζουν στα δημοφιλή δυτικά μέσα ενημέρωσης.

Αυτές οι «narco-αφηγήσεις» αποτυγχάνουν να συμπυκνώσουν τις αποχρώσεις του εμπορίου ναρκωτικών, ιδίως τον πολιτικό ρόλο του Παγκόσμιου Βορρά, και υπερβάλλουν για την εξουσία των εμπόρων ναρκωτικών στο Μεξικό.

Αντίθετα, η ταινία απολαμβάνει αυτή τη βία, χρησιμοποιώντας την για να απεικονίσει τόσο τον «ρεαλισμό» όσο και το μελόδραμα.

Με δεδομένο το σερί νικών της στις Χρυσές Σφαίρες, η ταινία είναι πιθανό να αποσπάσει και ορισμένα βραβεία Όσκαρ. Άλλωστε, έχει γίνει συνήθειο, κάθε λίγα χρόνια, η Aκαδημία να βραβεύει μια απερίσκεπτη ταινία που καταπιάνεται με «σημαντικά θέματα» – και όλοι μετά να γιορτάζουν αυτό που πιστεύουν ότι είναι η διαφορετικότητα και η πολιτική τέχνη σε μια «εξαιρετικά λευκοπλυμένη βιομηχανία».

Διαβασε ακομα

Η ομιλία της Karla Sofía Gascón στις Χρυσές Σφαίρες, ύμνος αποδοχής των τρανς ατόμων

Η «λευκοπλυμένη» Ακαδημία των Όσκαρ

Η ταινία του Danny Boyle “Slumdog Millionaire” του 2008 απέσπασε οκτώ Όσκαρ, συμπεριλαμβανομένου εκείνου της Καλύτερης Ταινίας, ενώ αντιμετώπισε έντονες αντιδράσεις από κριτικούς στην Ινδία για τον τρόπο με τον οποίο αναπαριστούσε τη φτώχεια των πόλεων στη χώρα, καθώς και για την απροθυμία της Ακαδημίας να βραβεύσει ταινίες Ινδών σκηνοθετών.

Η Ακαδημία έχει επίσης δείξει λατρεία προς μια σειρά από ιστορίες σωτηρίας λευκών/cis/hetero, όπως το “The Blind Side” του 2009, για μια λευκή οικογένεια που υιοθετεί τον παίκτη του NFL Michael Oher, και το “The Help” του 2011, για μια λευκή γυναίκα (Emma Stone) που δημοσιεύει τις ιστορίες μαύρων οικιακών βοηθών στον Νότο, του Jim Crow.

Η ταινία “Dallas Buyers Club” του 2013, όπου ένας αντι-γκέι καουμπόι που διαγιγνώσκεται με HIV/AIDS εξασφαλίζει παράνομα σε άλλους ασθενείς πρόσβαση σε φάρμακα, εντάσσεται επίσης σε αυτή την αφήγηση της Ακαδημίας.

Η δαιδαλώδης μηνυματολογία της Emilia Pérez, ωστόσο, θυμίζει μάλλον περισσότερο το “Crash” του 2005 που κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας. Η ταινία του Paul Haggis, που κέρδισε αμφιλεγόμενα το “Brokeback Mountain“, προσπάθησε να αποκαλύψει τα στρώματα της προκατάληψης σε ένα Λος Άντζελες μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

Διαβασε ακομα

Τα δάκρυα της Σελένα Γκόμεζ για τις απελάσεις του Τραμπ: Όλοι μου οι άνθρωποι δέχονται επίθεση

Το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχε ιδέα για το πώς λειτουργεί πραγματικά ο ρατσισμός στην κοινωνία, ισοπεδώνοντας τον συστημικό φυλετικό διαχωρισμό της χώρας σε προσωπικές μικρότητες. Η Emilia Pérez είναι μια εξίσου αναγωγική ματιά στην τρανς και τη λατινοαμερικάνικη/λατινική ταυτότητα, χωρίς να έχει ιδέα τι θέλει να πει για τους χαρακτήρες της. Αντ’ αυτού, προσφέρει πολλή σύγχυση και σχεδόν καθόλου συμπόνια.

Με τον Ντόναλντ Τραμπ να έχει κερδίσει μία δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο, εν μέρει επιτιθέμενος στους τρανς και τους μεξικάνικους πληθυσμούς, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα με την Emilia Pérez στα Όσκαρ.