«Μια γενιά queer ανθρώπων θρηνεί για την παιδική ηλικία που δεν είχε ποτέ». Ο σκηνοθέτης του All of Us Strangers Andrew Haigh μίλησε στον The Guardian και τον Alex Needham για την πιο θλιμμένη ταινία της χρονιάς.

Σήμερα, έχοντας βγει από τον κινηματογράφο με μάτια κόκκινα, ξέρω ότι όσα δεν είπαμε, θα πονάνε. Γιατί αυτή η ταινία δεν μιλάει μόνο για τη μοναξιά ή τη μοναχικότητα, μιλάει για τη γονεϊκή αγάπη και την παιδική ανάγκη για ορατότητα, μιλάει για την τρυφερότητα, την απώλεια και το κοινό τέλος όλων – την αστερόσκονη.

Όταν ο Andrew Haigh γύριζε τη νέα του ταινία, All of Us Strangers, στο παλιό σπίτι των γονιών του στο Croydon, κάτι περίεργο άρχισε να συμβαίνει. «Άρχισα να έχω ξανά έκζεμα, κάτι που δεν μου είχε συμβεί από τότε που ήμουν παιδί», λέει ο 50χρονος σκηνοθέτης. «Νιώθω ότι υπάρχει ένας λόγος, ότι το σώμα σου θυμάται το τραύμα. Κατά κάποιο τρόπο τα πράγματα σχεδόν ενσωματώνονται στο DNA μας και βρίσκουν τρόπους να βγουν ξανά στο φως» προσθέτει.

Στο All of Us Strangers, ο πρωταγωνιστής που τον υποδύεται με ακέραιη προσήλωση και απίστευτη ενσυναίσθηση ο Andrew Scott, ο Adam είναι ένας 46χρονος ομοφυλόφιλος άνδρας που έχει βρεθεί παγιδευμένος ανάμεσα σε όσα συνέβησαν και όσα δεν είπε ποτέ.

Μπλοκαρισμένος και μοναχικός, ο Adam είναι ένας σεναριογράφος του οποίου οι γονείς πέθαναν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα όταν ήταν 12 ετών. Ενήλικος πια ζει σε ένα μυστηριωδώς άδειο συγκρότημα κατοικιών στο Λονδίνο. Ένα βράδυ μετά από συναγερμό πυρκαγιάς, ένας νεότερος άνδρας, ο Harry που υποδύεται ο εύλογα ανερχόμενος Paul Mescal, έρχεται μεθυσμένος στην πόρτα του και του ζητάει τη συντροφιά του. Ο Adam τον απορρίπτει. «Σε φοβίζω;» τον ρωτάει ο Harry. «Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάτι αν δεν σου αρέσω, αλλά έχω βρυκόλακες στην πόρτα μου».

Για τον Andrew Haigh αυτή είναι και η πιο σπουδαία σκηνή στην ταινία. Αν και δεν θέλω να μπω σε spoilers, μετά την προβολή, ναι, αυτή είναι η σκηνή που ορίζει την αρχή, τη διάρκεια και την κατάληξη μιας ταινίας που ως ξυράφι θα αφήσει αποτύπωμα στο χρόνο.

Η ταινία – η οποία κέρδισε το τρόπαιο καλύτερης ταινίας και καλύτερης σκηνοθεσίας στα βρετανικά βραβεία ανεξάρτητου κινηματογράφου τον Δεκέμβριο – είναι ένα αμάγαλμα εύθραυστο, από αυτά που η σύγχρονη παραγωγή κινηματογράφου συνήθως αποφεύγει.

Είναι μια ιστορία αγάπης, μια ιστορία φαντασμάτων και μια αφήγηση ενηλικίωσης που σπάει τον χωροχρόνο σε μικρά, αιχμηρά, κομμάτια. Κατά τη διάρκειά, της ο Adam βρίσκεται ξαφνικά σε ένα σύμπαν που οι γονείς του είναι ζωντανοί. Αυτή είναι και η χαμένη ευκαιρία να τους πει ποιος είναι, τι είναι, να διεκδικήσει μια γνωριμία και συμφιλίωση που δεν είχε γίνει ποτέ.

Αριστοτεχνική εξερεύνηση της μοναξιάς και της θλίψης, της σχέσης μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους και μια απόδειξη του γεγονότος ότι ο χρόνος, πέρα από το να θεραπεύει, μπορεί να γιγαντώσει τα τραύματα που μεγαλώνουν πιο δυνατά μαζί μας. Η καρδιά δεν ξεχνάει ποτέ να πονάει και αυτό υπενθυμίζεται -μόνη προϋπόθεση βέβαια να έχεις καρδιά, κάτι που κάνει το έργο ένα ρίσκο από μόνο του γιατί η ενσυναίσθηση σήμερα αγνοείται.

Μια τρυφερή, πονεμένη αποτύπωση της ακόρεστης ανθρώπινης ανάγκης για αγάπη και σύνδεση, η ταινία του Haigh μιλάει για ανθρώπους που λαχταρούν να τους κατανοήσουν γι΄ αυτό που είναι, συχνά εις μάτην.

Ένας κόμπος στο στομάχι μιας χαμένης γενιάς

Βασισμένο στο ιαπωνικό μυθιστόρημα Strangers του Taichi Yamada (που πέθανε λίγους μήνες πριν σε ηλικία 89 ετών), το Άγνωστοι Μεταξύ Μας σε σενάριο του ίδιου του Haigh γράφτηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν όλοι ήμασταν κλεισμένοι σε κλουβιά, αντιμέτωποι με όσα έχουν γίνει και όσα θα μπορούσαν να ήταν αλλιώς.

Ο Haigh – του οποίου οι προηγούμενες ταινίες περιλαμβάνουν το Weekend και το 45 Years, και οι τηλεοπτικές σειρές Looking και The North Water θεωρούνται τρυφερά δείγματα καλής τηλεόρασης που δεν πνίγεται σε κλισέ χαζεύοντας τον κόσμο – ήθελε να κάνει την ταινία όσο πιο προσωπική μπορούσε. Το κατάφερε. Το πατρικό σπίτι του Adam είναι το πατρικό σπίτι του σκηνοθέτη και σεναριογράφου, εκείνο από το οποίο είχε φύγει όταν ήταν ‘εννιά ή 10 ετών’ – μετά από το επώδυνο διαζύγιο των δικών του γονιών.

Η πραγματικότητα την οποία μεταφέρει στην οθόνη είναι η δική του. Ο μεσήλικας gay που ήταν νεαρός έφηβος στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν η κρίση του AIDS εξαπέλυσε ένα κύμα άγριας ομοφοβίας. «Ήθελα να είναι πολύ συγκεκριμένο για μια συγκεκριμένη γενιά gay ανθρώπων, τη δική μου γενιά», λέει ο Haigh. «Δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Μεγαλώνοντας, ένιωσα ότι αν πρόκειται να είμαι gay δεν θα έχω μέλλον και η μόνη άλλη εναλλακτική είναι να μην είμαι gay – κάτι που φυσικά δεν μπορεί να συμβεί. Ήθελα λοιπόν να πω αυτή την ιστορία» λέει στον the Guardian.

Το All of Us Strangers είναι σκληρό για πολλούς λόγους. Ο ήρωας παλεύει συνεχώς με τα διαρκή απόνερα μιας παιδικής ηλικίας που δεν ήταν ποτέ κανονική καθώς τσακίστηκε όχι μόνο από το πένθος, αλλά και από την προκατάληψη και το μίσος.

«Υπάρχει μια γενιά queer ανθρώπων που θρηνούν για την παιδική ηλικία που δεν είχαν ποτέ», λέει ο Haigh. «Νομίζω ότι υπάρχει μια αίσθηση νοσταλγίας για κάτι που δεν είχαμε ποτέ, επειδή βασανιζόμασταν τόσο πολύ. Είναι κάτι σαν θλίψη. Ένα αίσθημα που διαχέεται, αλλά είναι πάντα εκεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Είναι σαν ένας κόμπος στο στομάχι σου» προσθέτει.

Μεγάλο μέρος της συναισθηματικής δύναμης του All Us Strangers προέρχεται από τον βάναυσα καταπιεσμένο Άνταμ που προσπαθεί να διαλύσει τα συναισθήματα ντροπής και απομόνωσής του προκειμένου να τον δουν και να τον αγαπήσουν για το πρόσωπο που πραγματικά είναι. Για τον σκοπό αυτό, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία, που του αρνήθηκε ο θάνατός τους, να κάνει coming out στη μαμά και τον μπαμπά του, χωριστά. Η μαμά του είναι σοκαρισμένη – «Δεν είναι μια πολύ μοναχική ζωή;» – και ανησυχούσε για το AIDS. Ο μπαμπάς του, όχι αγενώς, λέει: «Πάντα ξέραμε ότι ήσουν λίγο tutti-frutti».

«Είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσεις στη ζωή αν νιώθεις ότι δεν σε καταλαβαίνουν. Και αν δεν σε καταλαβαίνουν, νιώθεις ότι είσαι μόνος» λέει ο σκηνοθέτης.

«Δεν έχει σημασία, αρκεί να βρεις την αγάπη»

Σε μια σκηνή της ταινίας ο Adam ρωτάει τον πατέρα του γιατί δεν ερχόταν ποτέ στο δωμάτιό του για να τον παρηγορήσει όταν τον άκουγε να κλαίει έχοντας πέσει θύμα εκφοβισμού στο σχολείο. O Ηaigh είχε πέσει θύμα εκφοβισμού στα σχολικά του χρόνια, κοινές μνήμες για πολλούς.

«Ήμουν περίπου εννέα και τα παιδιά γύρω μου ήξεραν ότι κάτι ήταν διαφορετικό επάνω μου – πριν καν το αντιληφθώ ο ίδιος» λέει. «Αν είσαι queer και παιδί, δεν θέλεις να πεις στους γονείς σου ότι σε εκφοβίζουν γιατί θα τους ανησυχήσει και αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που θέλεις. Το να είσαι queer μέσα σε μια οικογένεια μερικές φορές είναι το πιο δύσκολο πράγμα γιατί δεν είσαι σαν τους άλλους, έχεις ένα μυστικό» λέει.

@searchlightpics Watch Andrew Scott and Jamie Bell bring the ALL OF US STRANGERS script to life. ALL OF US STRANGERS now playing in select theaters. Get tickets now. #AllOfUsStrangers ♬ original sound – Searchlight Pictures

Ο Haigh είπε την αλήθεια του στους δικούς του γονείς όταν ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του σήμερα πάσχει από άνοια και μπήκε σε οίκο ευγηρίας κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του All of Us Strangers. Επισκεπτόμενός τον ένα Σαββατοκύριακο, ο σκηνοθέτης ανακάλυψε ότι ο πατέρας του δεν θυμόταν πλέον ότι ο γιος του ήταν ομοφυλόφιλος.

«Με ρώταγε αν είμαι παντρεμένος και αν έχω γυναίκα. Πριν συμβεί αυτό ο πατέρας μου ήξερε τα πάντα για μένα, το είχε δεχτεί υπέροχα. Βρέθηκα ξαφνικά να έχω τον ίδιο φόβο που είχα όταν ήμουν στα 20 μου, να χρειαστεί να ξανασυστηθώ μπροστά και συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούσα να το κάνω γιατί δεν ήθελα να τον στενοχωρήσω. Αλλά στο τέλος, μετά από μια μικρή σιωπή μου είπε: ‘Λοιπόν δεν έχει σημασία, αρκεί να βρεις την αγάπη’. Ένιωσα τόσο όμορφα για τον πατέρα μου και τα λόγια του. Απλώς κατάλαβε ποιο ήταν το σημαντικό πράγμα, και με πολλούς τρόπους μιλούσε ακριβώς για το τι πραγματεύεται η ταινία».

Η ταινία βασίζεται επίσης στη σχέση του Haigh με τα δικά του παιδιά, που είναι 10 και 12 ετών. «Δεν ζουν με μένα αλλά όταν είμαι μαζί τους και είμαι ο γονιός τους, πάντα ανησυχώ. Κάνω το σωστό; Λέω το σωστό; Τους βοηθάω; Καθώς μεγάλωσα, συνειδητοποίησα ότι δεν χρειάζεσαι απαραίτητα από έναν γονιό να σου δίνει συμβουλές. Δεν τους χρειάζεσαι για να σου βρουν λύσεις για πράγματα που μερικές φορές μπορείς να εκτονώσεις μόνος σου».

Πέρα από την ικανοποίηση των αναγκών ενός παιδιού, υπάρχει κάτι στο να είσαι queer γονιός, αναρωτιέσαι πώς εσύ και τα παιδιά σου θα ταιριάξετε στην ευρύτερη κοινωνία υπογραμμίζει ο Haigh. «Έχουμε έναν νέο κώδικα; Έχουμε διαφορετικό τρόπο να είμαστε οικογένεια επειδή δεν έχουμε κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο; Ξέρω πολλούς queer ανθρώπους που έχουν παιδιά και όλοι έχουν την ίδια απορία. Προσπαθούμε να είμαστε όπως ήταν οι γονείς μας για εμάς ή προσπαθούμε να είμαστε κάτι άλλο;»

Η pop έδωσε ελπίδα και ορμή

Με τη δύναμη της μουσικής παραγωγής των 80s, το All of Us Strangers χρησιμοποιεί εμβληματικά hits της δεκαετίας όπως το The Power of Love των Frankie Goes to Hollywood, το Johnny Come Home από τους Fine Young Cannibals και το Build των Housemartins, κομμάτια που ακούει ο Adam όταν ταξιδεύει πίσω, στην παιδική του ηλικία. Τα μουσικά κομμάτια γίνονται και αναπόσπαστο κομμάτι του υπερφυσικού κόσμου που επισκέπτεται ο ήρωας για να κάνει ειρήνη με την απώλεια των γονιών του και όλα όσα δεν πρόλαβε ποτέ να μοιραστεί μαζί τους.

«Ο Paul Heaton (Housemartins) και ο Roland Gift (Fine Young Cannibals) δεν είναι queer καλλιτέχνες, αλλά μου μίλησαν ως τέτοιοι», λέει ο Haigh. «Είμαι βέβαιος ότι οι πολιτικές μου απόψεις διαμορφώθηκαν από τις στιγμές που άκουγα τους Housemartins» – οι οποίοι ήταν ομολογουμένως σοσιαλιστές την εποχή της κυβέρνησης Θάτσερ. «Η ποπ μουσική ήταν τόσο σημαντική – μου έδωσε ελπίδα ως παιδί. Συνήθιζα να τραγουδάω το The Power of Love στον εαυτό μου στην κρεβατοκάμαρά μου, χωρίς να καταλαβαίνω τίποτα για τον εαυτό μου εκείνη τη στιγμή, αλλά γνωρίζοντας ότι λαχταρούσα κάτι και πίστευα ότι κάτι θα μπορούσε να γίνει. Όταν έβαλα αυτό το τραγούδι στην ταινία, σκεφτόμουν ότι ο παιδικός μου εαυτός θα ήταν πραγματιά έκπληκτος με ό,τι κάνω τώρα».

Για τον Haigh το να είσαι ΛΟΑΤΚΙ δεν σημαίνει απαραίτητα και την αποξένωση. «Γνωρίζω πολλούς νέους ομοφυλόφιλους που δεν νιώθουν μόνοι και αποξενωμένοι. Αλλά γνωρίζω επίσης κοντινούς μου ανθρώπους, νεότερους από εμένα, που έχουν βρει πολλές δυσκολίες να ενσωματωθούν σε μια κοινωνία που τους βλέπει διαφορετικούς» λέει.

«Οπότε δεν θέλω να προσποιούμαι ότι όλα είναι υπέροχα. Αλλά είναι σημαντικό για μένα να γίνει σαφές ότι αυτοί οι δύο ήρωες δεν είναι μόνοι επειδή είναι gay – είναι μόνοι επειδή ο κόσμος τους έχει κάνει να νιώθουν διαφορετικοί. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να σε γλιστρήσουν απαλά στη μοναξιά και αν δεν μπορείς να βρείς κάτι να σε βγάλει από αυτό, ίσως σταματήσεις να νοιάζεσαι για σένα, όπως ο Harry» προσθέτει.

Εσένα ποιο φάντασμα σε στοιχειώνει αλήθεια;

«Είδα την ταινία ως μια σπείρα και αφέθηκα σε αυτήν», λέει ο Haigh.

Σε μια σκηνή o Adam αρχίζει να έχει πυρετό, κάτι που δεν εξηγείτε περισσότερο στην ταινία. Αυτό όμως που εξηγείτε είναι ότι ο Adam εκδηλώνει πυρετό αφού η μητέρα του αναφέρει το AIDS και τους φόβους της για αυτήν την ασθένεια που στη δεκαετία του ’80 ήταν μια υπόθεση που αφορούσε μόνο την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα -ή τουλάχιστον αυτό το αφήγημα ήθελαν να πουλήσουν τα συστημικά media και οι νεοφιλελεύθεροι ήγετες τους βλ. Θάτσε και Ρίγκαν.

«Νομίζω ότι όλοι εμείς οι ομοφυλόφιλοι άντρες εκείνης της γενιάς γνωρίζουμε ότι κάθε φορά που ιδρώσαμε λίγο περισσότερο μετά από ένα περιστασιακό σεξ με άλλους ανθρώπους, ξαφνικά τρομοκρατηθήκαμε ότι θα είχαμε HIV», λέει ο Haigh. «Ένας πρησμένος αδένας δεν ήταν απλώς ένας πρησμένος αδένας. Ήθελα να μιλήσω για αυτό. Να δείξω ότι το AIDS είναι ένας άλλος φόβος που ο Adam έχει θάψει. Λέω μια ιστορία φαντασμάτων – ποια είναι αυτά που τον στοιχειώνουν;»

Tο τέλος της ταινίας, είναι οδυνηρά γλυκόπικρο. Για κάποιους είναι ρομαντικό και ελπιδοφόρο, για άλλους είναι ένα φινάλε συντριπτικής θλίψης. «Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, θέλω να φύγεις από τον κινηματογράφο και να κουβαλήσεις αυτή την ταινία μέσα σου», λέει ο Haigh για τo All Of Us Strangers που οι LA Times (και αναρίθμητα άλλα media και θεσμοί, όχι όμως και τα βρετανικά BAFTA που σνόμπαραν την ταινία σοκαριστικά πολύ) ανακήρυξαν ως την καλύτερη ταινία του 2023.

«Όλοι είμαστε παιδιά, πολλοί από εμάς είμαστε γονείς, πολλοί από εμάς είμαστε σε σχέση ή δεν βρίσκουμε αγάπη. Κοίταξε, θέλω να δουν αυτή την ταινία τα 15χρονα, όχι μόνο άνθρωποι της ηλικίας μας. Αν είχα δει αυτή την ταινία όταν ήμουν έφηβος, πιθανότατα θα με είχε αλλάξει» λέει ο Haigh.

Το Άγνωστοι Μεταξύ Μας έχει και μια ακόμη συμβουλή για όλους. Όταν οι βρυκόλακες είναι στην πόρτα, η αγκαλιά και ένα χάδι τους ξορκίζει, να το θυμάσαι.

Tags