Έχουν περάσει 25 χρόνια από τότε που το American Psycho προκάλεσε αίσθηση στο κινηματογραφόφιλο κοινό. Ωστόσο, η εμβληματική πλέον ταινία, με πρωταγωνιστή τον Christian Bale ως κατά συρροή δολοφόνος Patrick Bateman, δεν κατάφερε ποτέ να ξεχαστεί.

Η σατιρική ταινία τρόμου, βασισμένη σε ένα μυθιστόρημα του Bret Easton Ellis του 1991, ακολουθεί έναν 26χρονο επενδυτικό τραπεζίτη που περνά τις μέρες του ανταγωνιζόμενος με τους φίλους του για το ποιος έχει τις πιο εντυπωσιακές επαγγελματικές κάρτες και ποιος μπορεί να δειπνήσει στα ωραιότερα εστιατόρια, ενώ τις νύχτες δολοφονώντας και βασανίζοντας λάγνα τα θύματά του.

Το περασμένο φθινόπωρο, η Lionsgate ανακοίνωσε μια νέα διασκευή του μυθιστορήματος του Ellis, σε σκηνοθεσία Luca Guadagnino και πρωταγωνιστή τον Austin Butler. Εν τω μεταξύ, στο Διαδίκτυο, ο πανέξυπνος και βλοσηρός Bateman είναι πρωταγωνιστής σε πληθώρα memes, GIFs και fancams.

Κάτι σχετικά με τον συνδυασμό των ανόητων, ελαφρώς απάνθρωπων εκφράσεων του προσώπου του, των βίαιων πράξεών του και των ραμμένων πάνω του κοστουμιών, τον καθιστούν τέλειο «υλικό» για το Διαδίκτυο – ειδικά μεταξύ νεαρών ανδρών που δίνουν αξιοπρόσεκτο και αχρείαστο σεβασμό στον Bateman ως «sigma male», στην κορυφή της φιλόδοξης αρρενωπότητας.

Στις πιο άρρωστες πτυχές της manosphere, ένα «άρρεν σίγμα» είναι ο εσωστρεφής ξάδερφος του άλφα αρσενικού. Ενώ το άλφα αρσενικό απολαμβάνει αβίαστα τον σεβασμό των συνομήλικών του, το σίγμα είναι μια φιγούρα μοναχικού λύκου τόσο υπεραρρενωπή και ανεξάρτητη που δεν χρειάζεται ανθρώπινη σύνδεση και επομένως είναι ανώτερος από όλους τους άλλους. Ο Bateman θεωρείται τόσο συνώνυμος του sigma male που μια από τις εκφράσεις του στην ταινία ονομάζεται πλέον «πρόσωπο σίγμα».

«Ποτέ δεν θα γίνω ο Patrick Bateman», θρηνεί κάποιος σε ένα φόρουμ για τους lookmaxxers, μια υποκουλτούρα ανδρών με εμμονή στη βελτιστοποίηση της εμφάνισής τους. «Δεν θα γίνω ποτέ λευκός, chadlite, με 130 iq επενδυτικός τραπεζίτης, απόφοιτος του Χάρβαρντ. Γιατί να ζεις καν;»

Ο Bateman είναι μια έκφραση των πιο βίαιων και διεφθαρμένων εκπροσώπων της πλούσιας αρρενωπότητας που μπορεί να συλλάβει η κουλτούρα μας, και ανάλογα της σχέσης σας με αυτό το αρχέτυπο, γίνεται είτε αντιήρωας, είτε κακός.

Ο Patrick Bateman ξεκίνησε ως μια περίπλοκη σάτιρα του γιάπη

Στο μυθιστόρημα του Ellis, ο Bateman είναι μια παράξενη φιγούρα, σύμβολο της τοξικά αρρενωπής yuppie δυσφορίας, καταγράφοντας με την ίδια εμμονή τους σχεδιαστές που φοράει, όπως τα μαρτύρια στα οποία επιβάλλει τα θύματά του, κυρίως γυναίκες.

Επινοήθηκε ως σκοτεινή αντανάκλαση της στιγμής του Ρίγκαν, αλλά υπάρχει κάτι στην Αμερική του Τραμπ που τον κάνει ιδιαίτερα, ανησυχητικά συναρπαστικό.

Ο Bateman είναι αυτό που συμβαίνει όταν ένα ανθρώπινο ον εσωτερικεύει τις προτεραιότητες του γιάπη, κακομαθαίνοντας τον εαυτό του με ανούσια σύμβολα στάτους. Στο τέλος, γίνεται ένα περίβλημα ανθρώπου, ένα τέρας που βασανίζει, δολοφονεί και βιάζει εξαιτίας της απόλυτου κενού περιεχομένου.

Ο γιάπης, ως πολιτιστικό κατασκεύασμα, είναι ένα θεμελιωδώς συντηρητικό δείγμα, καλυμμένο με ανειλικρινή φιλελεύθερη στάση. Του αρέσει η τέχνη, γι’ αυτό τη χρησιμοποιεί ως μέσο αναβάθμισης και καταναλωτισμού. Προσποιείται ότι σέβεται τις γυναίκες, αλλά τις χρησιμοποιεί και τις απορρίπτει. Νοιάζεται για την υγεία του, επομένως έχει εμμονή με τη βελτιστοποίηση του τρόπου ζωής του.

Ωστόσο, υπάρχει κάποια αμφιθυμία στην πεζογραφία του Ellis για τον Bateman, γι’ αυτό ίσως αυτό το μυθιστόρημα διχάζει. Απολαμβάνει σχεδόν την ίδια ευχαρίστηση με τον Bateman όταν περιγράφει την περιποίηση του δέρματος και την προπόνησή του, τα εκλεκτά υφάσματα των ρούχων του: κοροϊδεύει αυτές τις εμμονές, αλλά είναι επίσης το αλατοπίπερο στο μυθιστόρημα. Και όταν περιγράφει τα εγκλήματα του Bateman, το κάνει με ένα είδος παιδαριώδους χαράς σε φάση «Δεν σοκαρίστηκες τώρα;».

Η ταινία του Harron του 2000 είναι πιο αιχμηρή στη σάτιρα της κουλτούρας των γιάπις από το μυθιστόρημα του Ellis. Ο Harron και ο Bale καταφέρνουν μαζί να σκοτώσουν λίγο τη γοητεία του Bateman – δεν θα πίστευες ότι θα μπορούσες να κάνεις έναν όμορφο άντρα που κάνει τρίο να δείχνει ξενέρωτος, αλλά ο Bale, ο οποίος χαμογελώντας αυτάρεσκα, φλεξάροντας και ρίχνοντας γροθιά του στο είδωλό του καθώς συνευρίσκεται με δύο σεξεργάτριες, τα καταφέρνει.

Η ταινία αντιμετωπίζει επίσης τη βία του Bateman ως καθαρτική, κάτι κοντά σε μια λύτρωση του ρηχού κόσμου στον οποίο ζει. Μπορείς να το διακρίνεις αυτό καλύτερα στη διάσημη σκηνή όταν ο Bateman σκοτώνει τον επιχειρηματικό αντίπαλό του, Paul Allen, τον οποίο υποδύεται ο Jared Leto.

Ο Bateman αποφασίζει να σκοτώσει τον Allen επειδή αυτός, έχοντας αποκτήσει έναν επενδυτικό λογαριασμό στην εταιρεία τους, μπορεί να εξασφαλίσει κρατήσεις στα καλύτερα εστιατόρια του Μανχάταν και επιπλέον γιατί σε όλους αρέσει περισσότερο η επαγγελματική του κάρτα από τη δική του. Στην εμβληματική σκηνή της δολοφονίας, ο Bateman φοράει ένα αδιάβροχο για να προστατευτεί από το αίμα και χορεύει υπό τους ήχους του «Hip To Be Square» των Huey Lewis and the News, το οποίο βλέπει ως ωδή στις «χαρές του κομφορμισμού και τη σημασία των τάσεων».

Μετά χτυπά το κεφάλι του Allen με ένα τσεκούρι.

Στην ουσία, ο Bateman σκοτώνει τον Allen επειδή νοιάζεται τόσο πολύ για τα ανούσια παιχνίδια εξουσίας. Όταν ωστόσο ο Allen πεθαίνει, ο θάνατός του φαίνεται δίκαιος και ως εκ τούτου αστείος, καθώς όλες οι ανησυχίες του είναι τόσο άσκοπες: οι δολοφονίες του Bateman είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Harron εκφράζει κινηματογραφικά πόσο ψεύτικη είναι η ζωή των γιάπις. Παρακολουθώντας, νιώθετε ικανοποίηση από τον θάνατο του Allen, καθώς και έναν συγκεκριμένο συναισθηματικό σεβασμό για τον Bateman, επειδή ήταν αυτός που θα σας δίνει στο πιάτο την ικανοποίηση. Για μια στιγμή, νιώθεις ότι είναι το μόνο άτομο που βλέπει πόσο ανόητοι είναι.

Στο διαδίκτυο, τα memes του Bateman είναι τόσο αμφίθυμα, όσο και το πρωτότυπο υλικό. Υπάρχει κάτι επισφαλές στον Bateman που είναι δύσκολο να αντιδράσεις με οποιοδήποτε απλό συναίσθημα.

Μερικοί μαγεύονται από την αίγλη του, ειδικά από τα όμορφα κοστούμια του, την περίτεχνη ρουτίνα περιποίησης του δέρματος και το άψογα διακοσμημένο σπίτι του. Το 2017, το Racked ονόμασε αυτό το φαινόμενο Patrick Bateman Lifestyle Brand, γράφοντας, «μπορείτε να βρείτε άρθρα που αναλύουν ή υπεραναλύουν τη ρουτίνα περιποίησής του, ανατρέχουν στα εστιατόρια που εμφανίζονται στο βιβλίο, προβλέπουν πού θα δειπνούσε ο Bateman σήμερα ή προσφέρουν μια εικονική περιήγηση στο διαμέρισμά του».

Δεν μιλάμε για τις δολοφονίες, απλώς για το πόσο ωραίος φαίνεται ο Christian Bale στην ταινία

«Πιστεύω ότι ο Patrick Bateman στο American Psycho ήταν η επιτομή της αυξανόμενης ανεκτικότητας των ανδρών να είναι πιο προσεκτικοί στην εμφάνισή τους», δήλωσε ο Bruce Pask, διευθυντής ανδρικής μόδας του πολυκαταστήματος πολυτελείας Bergdorf Goodman, στη New York Post το 2016. «Υπήρξε μια ταχεία επέκταση στη διαθεσιμότητα της ανδρικής υψηλής μόδας, μια αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ετικέτες σχεδιαστών και μια τεράστια γκάμα προϊόντων περιποίησης και ομορφιάς που εισήχθησαν στην αγορά για πρώτη φορά και απευθύνονταν ειδικά στους άνδρες».

Όλοι αυτοί οι ύμνοι για την προσήλωση του Bateman στην εμφάνιση έρχονται γενικά με μια αποποίηση ευθύνης: Δεν μιλάμε για τις δολοφονίες, απλώς για το πόσο ωραίος φαίνεται ο Christian Bale στην ταινία. Υπάρχει, ωστόσο, μια αίσθηση στην οποία η αισθητική του Bateman αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οπισθοδρομικής ιδεολογίας που ενσαρκώνει – ειδικά όταν πρόκειται για όλα αυτά τα κοστούμια Armani, και ειδικά όταν πρόκειται για την τρέχουσα πολιτιστική μας κατάσταση.

America goes Psycho

Ο Sean Monahan, ο πολιτιστικός αναλυτής που προέβλεψε τη «μετατόπιση του vibe», χρησιμοποιεί τη φράση «boom boom» για να περιγράψει μια πρόσφατη ποπ πολιτιστική στροφή προς τα δεξιά.

«Η φετιχοποίηση του παρελθόντος είναι πολύ boom boom», έγραψε ο Monahan τον Δεκέμβριο. «Το βλέπουμε αυτό στην επιστροφή του κοστουμιού, ειδικά με διπλό στήθος και fuller-fitting, πλισέ κοψίματα. Η επιστροφή του loafer και του παπουτσιού Oxford (βλέπε την πρόσφατη συνεργασία της Miu Miu με τον φημισμένο επισκευαστή υποδημάτων του Northamptonshire, Church’s)· την επιστροφή blockbuster, πολιτιστικών αγώνων πυγμαχίας, όπως ο πρόσφατος μεταξύ Tyson-Paul στο Netflix. Ιεραρχία, παράδοση, επιθετικότητα – αξίες κωδικοποιημένες από τον άνδρα, που οι άνθρωποι πίστευαν ότι είχαν μείνει στο σκουπιδότοπο της ιστορίας. Όλα έχουν επιστρέψει».

Ο Monahan σημειώνει ότι ο Bateman είναι ένας ιδιαίτερος «θεμέλιος λίθος γι΄ αυτό το look», που τείνει να βασίζεται σε διάσημους κακούς ως είδωλα. Είναι ελκυστικοί λόγω του πλούτου και του ηδονισμού τους, αλλά η βία που διέπει τις ενέργειές τους είναι αναπόσπαστο μέρος αυτού του πακέτου.

Αυτό γίνεται σαφές στο διαδίκτυο όπου οι άνθρωποι φιλοδοξούν να γίνουν άντρες σίγμα. Μια άλλη ανάρτηση σε ένα φόρουμ looksmaxxing υποστηρίζει ότι ο Bateman είναι «(ΣΧΕΔΟΝ) το ιδανικό αρσενικό», αναφέροντας ως πλεονεκτήματα του Bateman όχι μόνο την εμφάνιση, τον πλούτο, την αίσθηση του στυλ και τα χαρίσματά του, αλλά και τη «σκοτεινή τριάδα», αναφερόμενος στην ψυχολογική θεωρία της τριάδας: του Machiavesllis, του ναρκισσισμού και της ψυχοπάθειας που είναι κοινά μεταξύ των εγκληματιών. «Μόνο το γεγονός ότι ο Bateman είναι κάτω από 1.8 ύψος τον εμποδίζει να πάρει το τέλειο», καταλήγει η ανάρτηση.

Άλλοι στον κόσμο του looksmaxxing πιστεύουν ότι η αρρενωπότητα του Bateman ακυρώνεται από τις yuppie ανασφάλειές του, οι οποίες πλέον αποδίδονται μισογυνικά σε γυναικείες ιδιότητες. «Ο Bateman είναι το πολικό αντίθετο τόσο του σίγμα όσο και του άλφα», υποστηρίζει ένα ποστ. «Το όλο θέμα του χαρακτήρα είναι ότι δεν έχει ίχνος πραγματικής αξίας ή ανεξάρτητης αρσενικής ενέργειας, ολόκληρη τη ζωή του κυνηγάει την επιβεβαίωση και την αποδοχή των άλλων. Σαν γυναίκα».

Η ειρωνεία εδώ είναι ότι ο Bateman δολοφονεί κυρίως γυναίκες, είτε σεξεργάτριες, είτε πρώην φίλες. Η δολοφονία του Paul Allen είναι τόσο διασκεδαστική και εμβληματική εν μέρει επειδή είναι η μόνη φορά που ο Bateman δολοφονεί κάποιον που θεωρεί ότι αποτελεί πραγματική απειλή για τη δική του εξουσία.

Υπάρχει βέβαια και μια ισχυρή άποψη που υποστηρίζει πως το όλο θέμα είναι ένα αστείο, ένα αιματοβαμμένο μηδενιστικό τρολ που εκφράζει ότι τίποτα δεν έχει πραγματικά σημασία. «Κανείς δεν λατρεύει τον Patrick Bateman. Στους ανθρώπους που τον θεωρούν σίγμα αρέσουν απλά οι εικόνες και τα αστεία πράγματα που κάνει στην ταινία» αναφέρει ένα ποστ στο αμερικανικό subreddit για το Psycho. Ένας άλλος σε ένα subreddit αφιερωμένο σε οιονεί ειρωνικές αναρτήσεις σχετικά με τους άντρες sigma, προσθέτει: «Είναι αστείο να βλέπεις ανθρώπους να σοκάρονται που τον ειδωλοποιούμε lmfao».

Σε αυτήν την κοσμοθεωρία, ο Bateman είναι απλά αστείος και διασκεδαστικός, με τα όμορφα κοστούμια του και τη μανιακή τελειότητα και την απροκάλυπτη και αιματηρή σκληρότητά του. Επιπλέον, είναι αστείο να εκφράζεις τον θαυμασμό σου και να βλέπεις τους άλλους να σοκάρονται. Τα υπόλοιπα απλά δεν έχουν σημασία.

Υπάρχει μια μηδενιστική χαιρεκακία σε αυτό, παρόμοια με τον εναγκαλισμό του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ από την alt-right. Αυτό δεν είναι τυχαίο, γιατί υπάρχει μια βασική συγγένεια μεταξύ του Bateman και του Τραμπ, παρά το λιγότερο κλασικό κοστούμι του Τραμπ. Ο ίδιος ο Bateman λατρεύει τον Τραμπ τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στην ταινία, ψάχνει τον Τραμπ και την Ιβάνα σε κάθε hot spot που επισκέπτεται στο Μανχάταν και συστήνει το βιβλίο του Τραμπ στον ντετέκτιβ που τον ερευνά για φόνο.

Η ειδωλοποίηση του Τραμπ από τον Bateman είναι μια στιγμή αναγνώρισης κάποιου από έναν ίδιο: κάποιου που έχει επενδύσει ολόκληρη την προσωπικότητά του στην επιφανειακότητα των πραγμάτων, αφήνοντας μόνο ένα σαδιστικό κενό να ουρλιάζει μέσα του – να βλέπει έναν άλλον και να τον βοηθά. Μέρος της ευχαρίστησης να βλέπουμε τον Bateman, να απολαμβάνουμε την αίγλη του, την κακία του, τη βία του, είναι να αναγνωρίζουμε τον ίδιο θυμό και την ίδια λαχτάρα για πολυτέλεια στον εαυτό μας. Όταν φιλοδοξούμε να γίνουμε σαν τον Bateman, ή ακόμα και μόνο να ντυθούμε σαν τον Bateman, φιλοδοξούμε να κάνουμε αυτά τα μέρη του εαυτού μας μεγαλύτερα.

Ο Bateman επέστρεψε, λοιπόν, γιατί ο Τραμπ επέστρεψε, γιατί η δεκαετία του 1980 επέστρεψε και επειδή η κουλτούρα που τους γέννησε και τους δύο επέστρεψε: όλος αυτός ο πλούτος, όλη αυτή η απληστία, όλη αυτή η κενή οργή.

Με πληροφορίες από Vox

Tags