Το The Final Exam, ένα βιντεοπαιχνίδι που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στο οποίο παίζεις ως μαθητής που βρίσκεται παγιδευμένος κατά τη διάρκεια ένοπλης επίθεσης, έχει διάρκεια δέκα λεπτά, όσο διαρκεί στο περίπου και ένα πραγματικό περιστατικό πυροβολισμών σε σχολείο των ΗΠΑ.

Το παιχνίδι ξεκινά στα άδεια αποδυτήρια. Ακούς από μακριά πυροβολισμούς, κραυγές, βιαστικά βήματα και τον θόρυβο από βαριά έπιπλα που σέρνουν μαθητές και καθηγητές προκειμένου να μπλοκάρουν την πόρτα, αποτρέποντας τον δράστη ή τους δράστες να εισέλθουν στην αίθουσα.

Η αίσθηση ότι κάτι πάει εντελώς στραβά είναι διάχυτη από την πρώτη στιγμή: βρίσκεσαι σε ένα οικείο περιβάλλον, εκεί που ως μαθητής θα έπρεπε να αισθάνεσαι απόλυτα ασφαλής, στο σχολείο, όμως ο κίνδυνος παραμονεύει κι εσύ νιώθεις εγκλωβισμένος.

Καθώς μπαίνεις στο γυμναστήριο, στην οθόνη αναβοσβήνει η αντίστροφη μέτρηση δύο λεπτών. Ο δράστης σε πλησιάζει επικίνδυνα και εσύ πρέπει να κρυφτείς για να γλυτώσεις, ενώ ο πανικός σού έχει παραλύσει τα πόδια.

Στο γυμναστήριο, προσπαθείς απεγνωσμένα να βρεις το κατάλληλο μέρος, καθώς ο χρόνος εξαντλείται. Το βλέμμα σου στρέφεται προς τις κερκίδες – αν και δεν είναι η καλύτερη κρυψώνα (υπάρχει ελάχιστος χώρος για ελιγμούς και μπορείς εύκολα να γίνεις αντιληπτός μέσα από τα κενά), δυστυχώς, δεν υπάρχουν καλύτερες επιλογές.

Ακούς τα βήματα του δράστη να πλησιάζουν βασανιστικά. Η καρδιά σου πάει να σπάσει σε σημείο που νομίζεις ότι η ταχυπαλμία θα προδώσει τη θέση σου. Στην οθόνη εμφανίζονται διάφορες προτροπές του πληκτρολογίου: «πάνω», «κάτω» – πρέπει να πατήσεις τα πλήκτρα εγκαίρως για να σταθεροποιήσεις την αναπνοή σου.

Αν δεν προλάβεις, μία σιλουέτα εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά σου και το τελευταίο πράγμα που ακούς είναι ο κρότος από τους κάλυκες που πέφτουν στο έδαφος.

Από τα πιο θανατηφόρα περιστατικά σε σχολείο στις ΗΠΑ

Οι πυροβολισμοί μέσα σε σχολείο θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα – τουλάχιστον – κακόγουστο θέμα για ένα βιντεοπαιχνίδι, αν το The Final Exam δεν είχε σχεδιαστεί σε συνεργασία με τον Manuel και την Patricia Oliver.

Ο γιος τους, Joaquin, πέθανε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, το 2018, σε μαζικό πυροβολισμό στο λύκειο Marjory Stoneman Douglas, στο Parkland της Φλόριντα. Ο Joaquin ήταν ένας από τους δεκατέσσερις μαθητές και τρία μέλη του διδακτικού προσωπικού που δολοφονήθηκαν από έναν δεκαεννιάχρονο ο οποίος, αφού πήρε ένα Uber για να φτάσει στο σχολείο, περιπλανήθηκε στους διαδρόμους του, ενώ πυροβολούσε με ημιαυτόματο όπλο.

Το συγκεκριμένο περιστατικό, μάλιστα, παραμένει ένα από τα πιο θανατηφόρα σε λύκειο στην ιστορία των ΗΠΑ, καθώς άλλοι δύο επιζώντες πέθαναν αργότερα αφού έδωσαν οι ίδιοι τέλος στη ζωή τους μην μπορώντας να διαχειριστούν το τράυμα.

Εκείνο το πρωί, ο Manuel άκουγε μουσική καθώς πήγαινε τον γιο του στο σχολείο. Λίγο πριν από τις 8:00 το πρωί, ο Joaquin είπε στον πατέρα του ότι τον αγαπούσε καθώς άνοιγε την πόρτα του αυτοκινήτου. Ο Manuel ζήτησε από τον γιο του να του τηλεφωνήσει αργότερα εκείνη την ημέρα.

Νωρίς το απόγευμα, όμως, ο Manuel έλαβε ένα τηλεφώνημα από την Patricia που τον ενημέρωνε ότι κάτι περίεργο συνέβαινε στο σχολείο. Οι δυο τους, μαζί με πολλούς άλλους αναστατωμένους γονείς άρχισαν να δέχονται οδηγίες από τις αρχές σαν να επρόκειτο για μία «φυσική καταστροφή»: όταν οι Olivers έφτασαν σε ένα «κέντρο διοίκησης» για να περιμένουν περαιτέρω νέα, οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης τους παρείχαν κουβέρτες, μπουκάλια νερό και κομμάτια πίτσας. Στη συνέχεια, μετά τα μεσάνυχτα, το ζευγάρι έμαθε ότι ο γιος τους ήταν μεταξύ των νεκρών.

Έχουν περάσει 6 χρόνια. Δεν κάνατε τίποτα

Ο Manuel, ζωγράφος και φωτογράφος που έχει εργαστεί σε πολλές διαφημιστικές εταιρείες, αποφάσισε να διοχετεύσει τη θλίψη και την οργή του σε δημιουργικό έργο. «Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε πολύ σύντομα μετά την τραγωδία», λέει στον New Yorker. Λίγες εβδομάδες μετά τους πυροβολισμούς, ζωγράφισε στο Μαϊάμι μια τοιχογραφία του γιου του μαζί με τις λέξεις «Απαιτούμε αλλαγή».

Το έργο έγινε viral στο διαδίκτυο. Όμως δεν σταμάτησε εκεί: ξεδίπλωσε ένα πανό του γιου του από έναν γερανό που είχε τοποθετηθεί κοντά στον Λευκό Οίκο. Δημιούργησε μια παράσταση ενός ατόμου, η οποία περιόδευσε σε χώρους όπως το Public Theatre, στη Νέα Υόρκη, στην οποία χτυπούσε ένα πορτρέτο του Joaquin σε φυσικό μέγεθος με ένα σφυρί τέσσερις φορές, μία για κάθε σφαίρα που είχε εισχωρήσει στο σώμα του.

Το 2024, οι Olivers δημιούργησαν μια προσομοίωση της φωνής του Joaquin χρησιμοποιώντας Tεχνητή Nοημοσύνη και έπαιξαν την ηχογράφησή της έξω από τα γραφεία των νομοθετών στο Καπιτώλιο. «Έχουν περάσει έξι χρόνια και δεν έχετε κάνει τίποτα», έλεγε η φωνή του Joaquin.

Το βιντεοπαιχνίδι

Στα τέλη του 2023, στην Energy B.B.D.O., μια διαφημιστική εταιρεία με έδρα το Σικάγο, δύο δημιουργικοί διευθυντές, οι Zé Baldin και Gabriel Barrea πρότειναν για πρώτη φορά την ιδέα για ένα παιχνίδι που θα διαδραματιζόταν κατά τη διάρκεια μία ένοπλης επίθεσης σε λύκειο.

Από την πρώτη στιγμή, ο Baldin έδειξε να εκπλήσσεται όταν άκουσε πολλούς Αμερικανούς πολιτικούς να αποδίδουν συχνά τους μαζικούς πυροβολισμούς στα βιντεοπαιχνίδια, καθώς παρόμοια περιστατικά άρχισαν να συμβαίνουν τουλάχιστον από τη δεκαετία του ’90.

Το 2012, ο Ντόναλντ Τραμπ έγραψε στο Twitter ότι τα βιντεοπαιχνίδια «δημιουργούν τέρατα». Το 2018, μετά τους πυροβολισμούς στο Πάρκλαντ, ο Τραμπ πραγματοποίησε συνάντηση με αξιωματούχους της βιομηχανίας παιχνιδιών – όπου φέρεται να άνοιξε τη συνάντηση παίζοντας μια συλλογή από βίαια αποσπάσματα βιντεοπαιχνιδιών, μεταξύ των οποίων και ένα από το Call of Duty: Modern Warfare 2 (2009), στο οποίο ο παίκτης έχει τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε μαζικό πυροβολισμό σε αεροδρόμιο της Μόσχας.

Το 2024, μάλιστα, κάποιοι γονείς των οποίων τα παιδιά σκοτώθηκαν όταν ένας 19χρονος άρχισε να πυροβολεί αδιακρίτως, το 2022, σε ένα σχολείο στο Uvalde του Τέξας, κατέθεσαν αγωγή με την οποία κατηγορούσαν εν μέρει το Call of Duty για το συμβάν, υποστηρίζοντας ότι το περιεχόμενο επηρέασε τον δράστη.

Παρά τις εν λόγω ανησυχίες, οι ειδικοί δεν φαίνεται να έχουν διαπιστώσει σχέση μεταξύ της επιθετικής συμπεριφοράς των εφήβων και του χρόνου που αφιερώνουν στα βιντεοπαιχνίδια.

Ο Baldin γνώριζε επίσης ότι, σε χώρες όπου τα βιντεοπαιχνίδια παίζονταν από τους νέους πολύ περισσότερο σε σχέση με τις ΗΠΑ, υπήρχαν λιγότερες ή καθόλου περιστατικά ενόπλων επιθέσεων σε σχολεία. Ο εκδότης του Call of Duty, μάλιστα, απάντησε στη μήνυση του Uvalde επικαλούμενος το ίδιο γεγονός.

Ένα βιντεοπαιχνίδι που υποστήριζε ρητά τον αυστηρότερο έλεγχο της οπλοκατοχής, σκέφτηκε, θα παρείχε μια αντίθετη αφήγηση – ακριβώς το είδος του προκλητικού έργου που οι Olivers ενδιαφέρονταν να υποστηρίξουν.

Αποτελεσματικό εκπαιδευτικό υλικό

Οι Baldin και Barrea έγραψαν ένα αρχικό σενάριο που περιέγραφε την ιστορία του παιχνιδιού, τις τοποθεσίες, τους μηχανισμούς και τα εκπαιδευτικά στοιχεία, κυρίως εμπνευσμένα από δεδομένα και αναφορές από περιστατικά του πραγματικού κόσμου.

«Η εμβάθυνση σε αυτό το σύμπαν ήταν συναισθηματικά δύσκολη», θυμάται ο Baldin. «Το να μελετήσουμε τι έχει συμβεί σε προηγούμενους πυροβολισμούς, να κατανοήσουμε πώς γίνονται οι ασκήσεις και να μπούμε στη θέση των παιδιών σε αυτές τις καταστάσεις ήταν σπαρακτικό».

Όταν η ομάδα ήταν σίγουρη για το pitch, ο επικεφαλής δημιουργικός υπεύθυνος της εταιρείας, Josh Gross, τους προετοίμασε για να πάνε την ιδέα στους Olivers. «Είχα επίγνωση του πόσο ευαίσθητο θέμα είναι γι’ αυτούς», δήλωσε. «Ήλπιζα πραγματικά ότι θα πίστευαν στη δύναμη της ιδέας».

Οι φόβοι του Gross, τελικά, αποδείχτηκαν αβάσιμοι. Ο Manuel τού είπε ότι ο Joaquin λάτρευε τα βιντεοπαιχνίδια – περνούσε ώρες φτιάχνοντας έναν χαρακτήρα στο FIFA που του έμοιαζε και παρακαλούσε να σταματήσει στο κατάστημα βιντεοπαιχνιδιών στο δρόμο για το σπίτι από το σχολείο.

Ένα παιχνίδι φαινόταν ο κατάλληλος τρόπος για να τιμήσουν τη μνήμη του. Επιπλέον, στα βιντεοπαιχνίδια παίζει κανείς ενεργό ρόλο στο δράμα. Έτσι, οι Olivers σκέφτηκαν ότι ένα παιχνίδι θα μπορούσε, με τη σειρά του, να είναι πιο αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο από ένα παθητικό μέσο.

Με τους Olivers στο πλευρό της, η Energy B.B.D.O. προσέγγισε την Webcore Games, μια εταιρεία ανάπτυξης με έδρα τη Βραζιλία, για να δει αν θα ήταν πρόθυμη να υλοποιήσει την ιδέα. «Δεν θα πω ψέματα, είχα ανησυχίες την πρώτη φορά που άκουσα για το έργο», λέει ο Gustavo Peter, παραγωγός του παιχνιδιού.

Παγιδευμένος στον διάδρομο

Οι περισσότερες συζητήσεις μεταξύ της ομάδας ανάπτυξης επικεντρώθηκαν στο πόση βία θα έπρεπε να δείξουν στην οθόνη. Έχοντας κατά νου ότι κάποιοι παίκτες μπορεί να είναι επιζώντες σχολικών πυροβολισμών, συμφώνησαν να μην δείξουν αίμα ή πτώματα.

Το έργο απαιτούσε επίσης μια καίρια αλλαγή για τους σχεδιαστές, οι οποίοι συνήθως προσπαθούν να κάνουν τα παιχνίδια τους όλο και πιο ευχάριστα – ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, «ο κύριος στόχος μας ήταν να ξεκινήσουμε μια μεγαλύτερη συζήτηση», λέει ο Peter. «Είχαμε συνεχείς ελέγχους της πραγματικότητας, ώστε να μην ξεχάσουμε αυτόν τον στόχο και να μην προσθέσουμε κάτι που υπήρχε μόνο για να κάνει το παιχνίδι πιο διασκεδαστικό».

Οι προγραμματιστές δανείστηκαν σκηνές από πραγματικές περιγραφές σχολικών πυροβολισμών. Σε μια σεκάνς, ο παίκτης πρέπει να οχυρώσει μια πόρτα χρησιμοποιώντας καρέκλες ή ένα πουλόβερ δεμένο ανάμεσα στα χερούλια.

Σε μια άλλη, σπεύδει να δοκιμάσει μια σειρά κλειδιών για να ξεφύγει από έναν κλειδωμένο διάδρομο – μια ιδιαίτερα συγκλονιστική στιγμή, καθώς ο Joaquin πυροβολήθηκε αφού ο ίδιος και οι συμμαθητές του παγιδεύτηκαν σε έναν διάδρομο στον τρίτο όροφο του σχολείου του.

Τα νομοσχέδια για την οπλοκατοχή

Η αναδημιουργία της αίσθησης τρόμου που προκαλούν οι πυροβολισμοί σε ένα σχολείο ήταν μόνο ένας από τους στόχους των Olivers, καθώς ήθελαν, επίσης, να αντισταθμίσουν την αίσθηση απελπισίας που τείνουν να προκαλούν τέτοια γεγονότα.

Καθώς ο παίκτης προσπαθεί να δραπετεύσει από το σχολείο, εμφανίζονται διάφορα επίσημα έγγραφα, το καθένα από τα οποία βασίζεται σε πραγματικά νομοσχέδια που, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι και πολλές ομάδες κατά της οπλοκατοχής, θα βοηθήσουν να αποτραπεί η σφαγή περισσότερων παιδιών στις αμερικανικές σχολικές αίθουσες.

Ένα νομοσχέδιο απαιτεί ελέγχους ιστορικού που θα αποτρέπουν οποιονδήποτε θεωρείται υψηλού κινδύνου από το να αγοράσει όπλο. Ένα άλλο ζητά την αύξηση του κατώτατου ορίου ηλικίας για την αγορά όπλων και ένα τρίτο προτρέπει την απαγόρευση των όπλων που σχεδιάστηκαν για εμπόλεμες ζώνες.

Κοινή λογική VS πολιτικών συμφερόντων

Το παιχνίδι ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από έναν χρόνο. Ο Manuel, παραδέχτηκε στον New Yorker πως, αν και συμμετείχε ενεργά στον σχεδιασμό και την ανάπτυξή του, δεν μπορούσε να το παίξει μέχρι τέλους. Η Patricia το έπαιξε μόνο μία φορά. «Έπρεπε να ξέρω για τι πράγμα μιλάω», είπε. «Αλλά δεν είναι κάτι που θα συνεχίσω να κάνω. Πρέπει να διατηρήσω το μυαλό μου».

Σύμφωνα με τους Olivers, μέσα σε λίγες εβδομάδες αφότου το The Final Exam έγινε διαθέσιμο για δωρεάν download στο Steam, εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες άρχισαν να το κατεβάζουν.

Δεν ήταν, ωστόσο, όλοι οι παίκτες υποστηρικτικοί. «[Το όλο ζήτημα είναι] τελικά υπερβολικά επικεντρωμένο στην πολιτική», έγραψε ένας κριτικός στο Steam. Ο Manuel δεν έχει πολύ χρόνο για τέτοιες κατηγορίες. «Δεν πρόκειται για μια κόκκινη ή μπλε κατάσταση», αναφέρει. «Πρόκειται για κοινή λογική», αναφέρει, συμπληρώνοντας πως πολύς κόσμος στις ΗΠΑ έχει κανονικοποιήσει την κατάσταση με τα όπλα.

Το Final Exam είναι αναμφισβήτητα σκληρό. Ένας άλλος κριτικός του Steam το αποκάλεσε ενδεχομένως «το πιο τρομακτικό παιχνίδι» που έχει παίξει ποτέ, μια ευκαιρία για «τους ενήλικες να νιώσουν αυτό που κάποιοι μαθητές βιώνουν κάθε χρόνο», με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό από την παρακολούθηση των ειδήσεων.

Η αναπαράσταση των τελευταίων στιγμών

Αν ο δράστης τελικά πυροβολήσει τον παίκτη, η οθόνη γίνεται κατακόκκινη και εμφανίζει ένα μήνυμα σχετικά με τον αριθμό των μαθητών που δολοφονούνται σε διάφορες εκτελέσεις μέσα σε σχολεία στις ΗΠΑ.

Στην περίπτωση, ωστόσο, που καταφέρει να ξεφύγει και να βγει στο φως του ήλιου, ακούγεται το κουδούνι – αλλά η οθόνη δεν εμφανίζει κανένα συγχαρητήριο μήνυμα, παρά μόνο τον ζοφερό ισχυρισμό ότι δεκαπέντε χιλιάδες μαθητές βιώνουν κάθε χρόνο παρόμοια περιστατικά με πυροβολισμούς μέσα στα σχολεία τους στην Αμερική.

Τον Σεπτέμβριο του 2024, η Patricia Oliver παρακολούθησε την εκδήλωση βιντεοπαιχνιδιών TwitchCon στο Σαν Ντιέγκο, όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι παίζουν νέα παιχνίδια. Κάποια στιγμή, είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τους παρευρισκόμενους να παίζουν το The Final Exam.

Ήταν μια σουρεαλιστική στιγμή: είδε έφηβα αγόρια, μερικά από τα οποία είχαν παρόμοια ηλικία με τον Joaquin, να εκφράζουν έντονη δυσφορία, μερικές φορές βγάζοντας κραυγές, καθώς έπαιζαν μια αναπαράσταση των τελευταίων στιγμών του γιου της.

«Ένιωσα έναν πόνο στην καρδιά μου», λέει η Patricia. «Δεν μπορούσα παρά να φανταστώ αυτά τα παιδιά να κουβαλούν αυτόν τον φόβο στη ζωή τους και να αναρωτιούνται αν τα σχολεία τους ήταν ασφαλή. Ήταν οδυνηρό να το βλέπω» – ωστόσο, η ίδια λέει ότι κάνει το σωστό και ελπίζει, γνωστοποιώντας την ιστορία του Joaquin, να αποτρέψει όσο το δυνατόν περισσότερα παρόμοια περιστατικά ένοπλης βίας σε σχολεία στο μέλλον.

Tags