Μια συλλογή μικρού μήκους ταινιών από 22 ταλαντούχους Παλαιστίνιους κινηματογραφιστές που ζουν τον πόλεμο στη Γάζα, το From Ground Zero: Stories from Gaza συνδυάζει animation, ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία για να αποτυπώσει τη σταθερότητα του ανθρώπινου πνεύματος και τη διαρκή δημιουργικότητα που ευδοκιμεί ακόμη και μπροστά στην αδυσώπητη καταστροφή.

«Αυτοί οι Παλαιστίνιοι κινηματογραφιστές έχουν επιτύχει ένα κινηματογραφικό θαύμα. Έφτιαξαν μια λαμπρή ταινία εν μέσω αυτού που η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν πλέον κηρύξει γενοκτονία», δήλωσε ο Michael Moore, ο οποίος κέρδισε το Όσκαρ το 2003 για το πρωτοποριακό ντοκιμαντέρ του Bowling for Columbine και τον Χρυσό Φοίνικα το 2004 για το Fahrenheit 9/11.

«Τα μόνα όπλα που έχουν ο Rashid και αυτοί οι 22 θαρραλέοι Παλαιστίνιοι σκηνοθέτες στη Γάζα είναι οι κάμερες και η δημιουργικότητά τους. Κανένας κινηματογραφιστής, συγγραφέας ή καλλιτέχνης δεν θα έπρεπε ποτέ να χρειαστεί να διηγηθεί την ιστορία της εξόντωσής του. Είναι τιμή μου να στέκομαι αλληλέγγυος μαζί τους και να βοηθάω να μοιραστούμε τις ιστορίες τους με τον κόσμο», ανέφερε σε ανάρτησή του στο X ο Αμερικανός παραγωγός ντοκιμαντέρ, ο οποίος εντάχθηκε στην ομάδα παραγωγής της ταινίας.

Η πρωτοβουλία που ξεκίνησε από τον Rashid Masharawi, έναν διάσημο Παλαιστίνιο σκηνοθέτη, γεννήθηκε με φόντο τις συγκρούσεις και έχει ως στόχο να προσφέρει μια πλατφόρμα σε νέους καλλιτέχνες για να εκφραστούν μέσω της τέχνης τους.

Κάθε ταινία, διάρκειας 3 έως 6 λεπτών, παρουσιάζει μια μοναδική οπτική γωνία της τρέχουσας πραγματικότητας στη Γάζα. Το έργο αποτυπώνει τις ποικίλες εμπειρίες της ζωής στον παλαιστινιακό θύλακα, συμπεριλαμβανομένων των προκλήσεων, των τραγωδιών και των στιγμών ανθεκτικότητας που αντιμετωπίζει ο λαός του.

Χρησιμοποιώντας ένα μείγμα ειδών, όπως μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ, docu-fiction, κινούμενα σχέδια και πειραματικό κινηματογράφο, το From Ground Zero παρουσιάζει μια πλούσια ποικιλία ιστοριών που αντικατοπτρίζουν τη θλίψη, τη χαρά και την ελπίδα που ενυπάρχουν στη ζωή της Γάζας.

Παρά τις σκληρές συνθήκες κινηματογράφησης, η ζωντανή καλλιτεχνική σκηνή της Γάζας λάμπει μέσα από αυτή τη συλλογή, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στην ιστοσελίδα του το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, προσφέροντας ένα οικείο και ισχυρό πορτρέτο της καθημερινής ζωής και του ανθεκτικού πνεύματος του λαού της.

Το «From Ground Zero» είχε γίνει αρχικά δεκτό στις Κάννες, αλλά αποσύρθηκε από τους διοργανωτές για πολιτικούς λόγους, και τελικά έκανε την επίσημη πρεμιέρα του στο Τορόντο. Στην κριτική του, το Variety ανέφερε ότι κάθε ταινία μικρού μήκους ήταν «μοναδική στη σύλληψή της και όμως συνδεόταν από μια κοινή ανθεκτικότητα και την ανάγκη να καταγραφεί η βίαιη διακοπή της ζωής και της ρουτίνας». Επιλέχθηκε ως μία από τις 15 ταινίες που συμπεριλήφθηκαν στη shortlist για την κατηγορία των διεθνών ταινιών μεγάλου μήκους νωρίτερα αυτό το μήνα.

Ο Aws Al-Banna, η Reema Mahmoud και η Nidaa Abu Hasna είναι τρεις από τους κινηματογραφιστές που μοιράζονται τις εμπειρίες τους στην ταινία «From Ground Zero», η οποία είναι υποψήφια στην κατηγορία διεθνών ταινιών των Όσκαρ. Οι τρεις νέοι άνθρωποι από την Παλαιστίνη, μίλησαν στην EL PAIS για την καθημερινότητά τους στον καιρό του πολέμου, αλλά και για το πώς η κινηματογράφηση των ιστοριών τους, λειτούργησε κατά κάποιον τρόπο θεραπευτικά.

Καθισμένος ανάμεσα στα ερείπια ενός κτιρίου στην πόλη της Γάζας, ο 28χρονος Aws Al-Banna, μιλάει στην κάμερα για τη Natalie, την αρραβωνιαστικιά του. Είχαν προγραμματίσει να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια, «να μοιραστούν το μέλλον» και «να συνεχίσουν να δημιουργούν αναμνήσεις». Τα ερείπια πάνω στα οποία κάθεται ήταν κάποτε το κτήριο στο οποίο ζούσε. «Ο πόλεμος την πήρε μακριά μου. Μου πήρε τα πάντα. Πέθανε μαζί με την υπόλοιπη οικογένειά της σε έναν βομβαρδισμό», λέει ο Al-Banna σε μια βιντεοκλήση από έναν καταυλισμό προσφύγων στη Χαν Γιουνίς, στη νότια περιοχή της Λωρίδας της Γάζας.

Η ιστορία του, η οποία βιντεοσκοπήθηκε στις αρχές του 2024 με τη χρήση ενός κινητού τηλεφώνου, είναι μία από τις 22 ταινίες μικρού μήκους που συγκέντρωσε ο σκηνοθέτης από τη Γάζα Rashid Masharawi στην ταινία From Ground Zero, η οποία έκανε την επίσημη πρεμιέρα της στις 3 Ιανουαρίου και έχει προταθεί για την κατηγορία καλύτερης διεθνούς ταινίας στα Όσκαρ, εκπροσωπώντας την Παλαιστίνη.

Η ταινία πέρασε τον προκαταρκτικό γύρο της ψηφοφορίας και στις 17 Ιανουαρίου η ομάδα των δημιουργών της θα μάθει αν μπήκε στην τελική λίστα των υποψηφιοτήτων.

Αποτελείται από ιστορίες που γυρίστηκαν από 22 σκηνοθέτες στη Γάζα, από ντοκιμαντέρ μέχρι μυθοπλασία και κινούμενα σχέδια, προσφέροντας διαφορετικές οπτικές γωνίες και εμπειρίες από τον πόλεμο που ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου 2023 και έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 45.500 ανθρώπους, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του υπουργείου Υγείας της Γάζας.

Ο Al-Banna, ο οποίος θυμάται την ημέρα του βομβαρδισμού που στέρησε τη ζωή της Natalie ως «εφιάλτη», ήταν ηθοποιός στην τηλεόραση και στο θέατρο πριν από την έναρξη του πολέμου. Είχε «ταλέντο στην υποκριτική» και ενδιαφερόταν για τις τέχνες από παιδί- το 2015, αφού σπούδασε υποκριτική, άρχισε να γυρίζει τις δικές του παραγωγές. «Μου αρέσει πολύ να γυρίζω ερωτικές ιστορίες», εξομολογείται. «Είμαι αρκετά ρομαντικός». Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο ήθελε η μικρού μήκους ταινία του, με τίτλο Jad and Natalie, να αφηγηθεί την ιστορία του ίδιου και της αρραβωνιαστικιάς του. Η παραγωγή της τον έβγαλε από την «περίοδο βαθιάς κατάθλιψης» στην οποία είχε περιέλθει μετά τον θάνατό της.

«Είμαι ένας από τα δύο εκατομμύρια ανθρώπους που υποφέρουν στη Λωρίδα της Γάζας. Ο κόσμος πρέπει να μάθει ότι έχουμε ζωή, οικογένεια, αγάπη και όνειρα, όπως όλοι οι άλλοι», λέει ο Al-Banna. Αρνείται να φύγει επειδή το «όνειρό» του να γίνει ηθοποιός «δεν έχει γίνει ακόμη πραγματικότητα». Και δεν θέλει να το εκπληρώσει πουθενά αλλού εκτός από το σπίτι του. Όταν έφτασε στη Χαν Γιουνίς, πεπεισμένος για τις θεραπευτικές δυνάμεις του θεάτρου, ίδρυσε το Child Smile, έναν οργανισμό που διοργανώνει θεατρικά εργαστήρια για παιδιά που έχουν βιώσει τραύματα που σχετίζονται με τον πόλεμο. Οι μαθητές του χρησιμοποιούν τη θεατρική τέχνη για να διηγηθούν τις ιστορίες τους, μετατρέποντάς τες σε θεατρικά έργα προκειμένου να εκφράσουν και να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους. Τελικά παρουσιάζουν τα έργα τους στους γονείς τους και σε άλλα παιδιά. «Το κάνω επειδή το χρειάζομαι όσο και εκείνα, για να θεραπεύσω τον εαυτό μου και να τα βοηθήσω να κάνουν το ίδιο», λέει.

Αντίσταση με την «ειρήνη της τέχνης»

Η Reema Mahmoud, 36 ετών, κινηματογραφίστρια που γεννήθηκε στη Δυτική Όχθη και έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη Γάζα, λέει ότι το From Ground Zero «δεν είναι απλώς ένα κινηματογραφικό έργο». Η συμβολή της στην ταινία είναι η μικρού μήκους Selfie και πιστεύει ότι η ταινία είναι «ένας τρόπος να αγωνιστούμε με την ειρήνη της τέχνης» και να μεταφέρουμε «στον δυτικό και αραβικό κόσμο την εικόνα αυτού που βιώνουμε καθημερινά: τους συνεχείς βομβαρδισμούς, την ολοκληρωτική καταστροφή και τη στέρηση», εξηγεί από έναν καταυλισμό προσφύγων στη Ράφα, στο νότιο άκρο της Λωρίδας.

Στο Selfie, το οποίο η Mahmoud περιγράφει ως «ένα μήνυμα σε ένα μπουκάλι» που πετάει στη θάλασσα «για έναν άγνωστο φίλο», διηγείται την εμπειρία της να εκτοπιστεί από τον πόλεμο, καταδικασμένη να ζει σε στρατόπεδα προσφύγων. Είναι η δική της ιστορία, αλλά και η ιστορία χιλιάδων άλλων γυναικών. «Είμαστε ιδιαίτερα ευάλωτες όσο είμαστε εκτοπισμένες: δεν έχουμε ιδιωτική ζωή, ούτε καν τα βασικά είδη υγιεινής, ρούχα ή φαγητό». Στην ταινία, η Mahmoud γράφει ένα γράμμα στο οποίο διηγείται πώς ήταν για εκείνη ο τελευταίος χρόνος, το βάζει μέσα σε ένα μπουκάλι και το πετάει στη θάλασσα. «Δεν ξέρω αν θα φτάσει σε κάποιον ή όχι, αλλά είναι ο τρόπος μου να μεταφέρω τον πόνο μου».

Η Mahmoud γυρίζει ταινίες εδώ και 15 χρόνια στη Λωρίδα της Γάζας, όπου έχει δημιουργήσει 25 ταινίες μικρού μήκους που επικεντρώνονται στις εμπειρίες των γυναικών. Από την παιδική της ηλικία αγαπούσε «τις κλασικές ασπρόμαυρες ταινίες» και παρόλο που σπούδασε επικοινωνία και δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο της Παλαιστίνης στην πόλη της Γάζας, τελικά την τράβηξε η έβδομη τέχνη.

Η ζωή της έχει σημαδευτεί από αρκετές συγκρούσεις, αλλά καμία δεν είναι σαν τον σημερινό πόλεμο. «Ζούμε κάτω από συνεχείς βομβαρδισμούς, δεν υπάρχει ασφαλές μέρος στη Γάζα. Οι ζωές μας βρίσκονται πάντα σε κίνδυνο», λέει η ίδια. Παρόλα αυτά, είναι σίγουρη ότι θέλει να παραμείνει στη θέση της: «Είναι η καρδιά που χτυπάει στο σώμα μου. Η αγάπη μου για τη Γάζα είναι παρόμοια με την αγάπη μου για τη μητέρα μου. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτές», λέει.

Η Nidaa Abu Hasna, 30 ετών, θυμάται με ιδιαίτερη αγάπη την πρώτη φορά που είδε ταινία σε κινηματογράφο. Συνέβη όταν ήταν 26 ετών, σε έναν αιγυπτιακό κινηματογράφο σε ένα τριήμερο ταξίδι για να επισκεφθεί μια φίλη της πριν ξεκινήσει το μεταπτυχιακό της στις κινηματογραφικές σπουδές στην Τυνησία. Είχε μόλις αποφοιτήσει με πτυχίο στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση από το Πανεπιστήμιο Al-Aqsa στην πόλη της Γάζας. Παρακολούθησε μια κωμωδία με πρωταγωνιστή έναν ηθοποιό που δεν την ενθουσίαζε ιδιαίτερα, αλλά της άρεσε η εμπειρία. «Μου άρεσε πολύ να αγοράζω τα εισιτήρια και το ποπ κορν», λέει και θυμάται ότι έμεινε έκπληκτη από το μέγεθος του κινηματογράφου και της οθόνης. «Στη Γάζα, δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο. Μου άρεσε να μοιράζομαι την εμπειρία με άλλους ανθρώπους και να γελάμε. Ήταν μια διασκεδαστική μέρα που δεν θα ξεχάσω ποτέ», λέει από έναν προσφυγικό καταυλισμό στο Ντέιρ αλ Μπαλάχ στην κεντρική Γάζα, μέσω WhatsApp.

Η Abu Hasna ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τις κοινωνικές ταινίες και τα ντοκιμαντέρ, «επειδή συνδέονται αρκετά με την πραγματικότητα». Ως κινηματογραφική παραγωγός, αισθάνεται την ευθύνη να «καταγράψει όλα τα εγκλήματα που διαπράττει η [ισραηλινή] κατοχή» κατά των κατοίκων της Γάζας. Η μικρού μήκους ταινία της Beyond the Frame αφηγείται την ιστορία μιας καλλιτέχνιδας, φίλης της, της οποίας η έκθεση που είχε εγκατασταθεί στο σπίτι του πατέρα της καταστράφηκε κατά τον βομβαρδισμό ενός γειτονικού σπιτιού.

Η κινηματογράφηση της ταινίας μικρού μήκους, λέει, παρουσίασε προκλήσεις «λόγω του μεγέθους της καταστροφής» και των επιπτώσεων που είχε για τη φίλη της. «Δύο χρόνια δουλειάς, καταστράφηκαν μπροστά στα μάτια της. Ήταν συντετριμμένη», λέει η Abu Hasna. Αυτό είναι επιπλέον της φρίκης που βίωσε η ίδια κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας. «Βόμβες και καταστροφές συνεχώς και παντού», γεγονός που επηρέασε την ψυχική και συναισθηματική της υγεία. «Ήμουν σε πολύ άσχημη ψυχική κατάσταση, από την οποία συνήλθα μόλις πρόσφατα», λέει.

Δεν σχεδίαζε να βρεθεί στη Γάζα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, και πολύ περισσότερο σε έναν καταυλισμό προσφύγων. Ήρθε για επίσκεψη τον Μάρτιο του 2023 και σχεδίαζε να επιστρέψει στην Τυνησία τον Νοέμβριο του ίδιου έτους για να ξεκινήσει το διδακτορικό της στις οπτικοακουστικές επιστήμες και τον κινηματογράφο, ερευνώντας τις ανατρεπτικές αφηγήσεις του παλαιστινιακού κινηματογράφου. «Πήγα για να παρευρεθώ στον γάμο της αδελφής μου, ετοιμαζόμουν να πάρω το δίπλωμα οδήγησης και να ξεκινήσω το πρώτο έτος του διδακτορικού μου», λέει. Θα μπορούσε να είχε φύγει από τη Λωρίδα της Γάζας κατά τον πρώτο μήνα του πολέμου, αλλά δεν ήθελε να αφήσει την οικογένειά της και να επιστρέψει στις σπουδές της στην Τυνησία «σαν να μη συνέβαινε τίποτα». «Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα συνεχιζόταν για τόσο πολύ», λέει.

Παρόλο που έχει την ενστικτώδη αίσθηση ότι πρέπει να μείνει για να καταγράψει τι συμβαίνει στη Γάζα, ελπίζει επίσης να επιστρέψει στις σπουδές της στην Τυνησία το συντομότερο δυνατό, επειδή «η Γάζα δεν είναι πλέον ένα μέρος όπου μπορεί κανείς να ζήσει». Αισθάνεται παγιδευμένη σε ένα ατελείωτο παράδοξο: πρέπει να καταγράφει, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορεί. «Ζούμε στην αντίφαση ότι έχουμε μια βαθιά ανάγκη για τεκμηρίωση και μια βαθιά ανάγκη να σώσουμε τις ζωές μας και να φύγουμε. Μέσα σε αυτά τα παράδοξα, οι ζωές μας σπαταλούνται.

Tags