Πριν από μια δεκαετία, ο κόσμος «μαγεύτηκε» από τον Χοσέ Μουχίκα. Ήταν ο λαοφιλής πρόεδρος της Ουρουγουάης, που «γύρισε την πλάτη» στο προεδρικό μέγαρο της χώρας του για να ζήσει σε ένα μικροσκοπικό σπίτι με τσίγκινη στέγη, με τη γυναίκα του και τον τρίποδο σκύλο του, ενώ συνέχισε να κάνει τις μετακινήσεις με τον σκαραβαίο του.

Σε ομιλίες σε παγκόσμιους ηγέτες, συνεντεύξεις με ξένους δημοσιογράφους και ντοκιμαντέρ στο Netflix, ο Πέπε Μουχίκα, όπως είναι παγκοσμίως γνωστός, μοιράστηκε αμέτρητες ιστορίες από μια ιστορία ζωής κατάλληλη για ταινία.

Είχε ληστέψει τράπεζες ως αριστερός αντάρτης πόλεων- επιβίωσε 15 χρόνια ως φυλακισμένος, μεταξύ άλλων και με το να γίνει φίλος με έναν βάτραχο, ενώ κρατούνταν σε ένα λαγούμι στο έδαφος- και βοήθησε να ηγηθεί της μεταμόρφωσης του μικρού νοτιοαμερικανικού έθνους του σε μία από τις πιο υγιείς και κοινωνικά φιλελεύθερες Δημοκρατίες του κόσμου.

Αλλά η κληρονομιά του Μουχίκα θα είναι κάτι περισσότερο από την πολύχρωμη ιστορία του και τη δέσμευσή του στη λιτότητα. Έγινε μια από τις πιο επιδραστικές και σημαντικές προσωπικότητες της Λατινικής Αμερικής σε μεγάλο βαθμό για την απλή φιλοσοφία του σχετικά με την πορεία προς μια καλύτερη κοινωνία και μια πιο ευτυχισμένη ζωή.

Τώρα ο Μουχίκα ανακοίνωσε ότι πεθαίνει και θέλησε να αποχαιρετήσει τους συμπατριώτες του μέσα από μια -την τελευταία του- συναισθηματικά φορτισμένη συνέντευξη.

Το σύμβολο της λατινοαμερικανικής Αριστεράς και παγκόσμιο προοδευτικό είδωλο, έκανε γνωστό ότι ο καρκίνος στον οισοφάγο του έχει εξαπλωθεί στο συκώτι του, και ότι επέλεξε να παραιτηθεί από περαιτέρω θεραπεία.

Πηγή: EPA/Raul Martinez

«Ειλικρινά, πεθαίνω», δήλωσε με δάκρυα στα μάτια ο πρώην ηγέτης, ο οποίος κυβέρνησε τη μικρή νοτιοαμερικανική χώρα της Ουρουγουάης από το 2010 έως το 2015, συμπληρώνοντας πως είναι «καταδικασμένος».

«Αυτό που ζητώ είναι να με αφήσουν ήσυχο. Μη μου ζητούν άλλες συνεντεύξεις ή οτιδήποτε άλλο», είπε δίνοντας την τελευταία του συνέντευξη στο Búsqueda, ένα εβδομαδιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό στην Ουρουγουάη. «Ο κύκλος μου έχει τελειώσει».

Ο Μουχίκα μπήκε για πρώτη φορά στην πολιτική ως ηγέτης των Τουπαμάρος, μιας μαρξιστικής μαχητικής ομάδας που αντλούσε έμπνευση από την κουβανική επανάσταση.

Αργότερα, ως 40ος πρόεδρος της Ουρουγουάης, μεταμόρφωσε το έθνος του σε μια από τις πιο υγιείς και κοινωνικά φιλελεύθερες Δημοκρατίες της Λατινικής Αμερικής, νομιμοποιώντας τις αμβλώσεις, τους γάμους μεταξύ ομοφυλοφίλων και τη μαριχουάνα για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Προκάλεσε την παγκόσμια γοητεία αποφεύγοντας το προεδρικό μέγαρο για να ζήσει σε μια μικροσκοπική αγροικία και δωρίζοντας το μεγαλύτερο μέρος του μισθού του σε φιλανθρωπίες.

Ο 89χρονος αποκάλυψε για πρώτη φορά τον περασμένο Απρίλιο ότι οι γιατροί είχαν βρει έναν καρκινικό όγκο στον οισοφάγο του. Υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία και, τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι γιατροί του δήλωσαν ότι ο καρκίνος του οισοφάγου φαινόταν να έχει υποχωρήσει.

Αν και η ακτινοβολία τον άφησε αδύναμο και σχεδόν ανίκανο να φάει, ο Μουχίκα επανεμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή το περασμένο φθινόπωρο, κάνοντας εκστρατεία για τον αριστερό συνασπισμό του, το Ευρύ Μέτωπο, σε εθνικές εκλογές χωρίς δράματα που επιβεβαίωσαν την Ουρουγουάη ως μία από τις ισχυρότερες Δημοκρατίες της περιοχής.

Πηγή: EPA/Federico Anfitti

Ο εκλεκτός υποψήφιος και προστατευόμενος του Μουχίκα, ο Γιαμαντού Όρσι, κέρδισε την προεδρική ψηφοφορία τον περασμένο Νοέμβριο και πρόκειται να αναλάβει καθήκοντα την 1η Μαρτίου.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Búsqueda, ο Μουχίκα δήλωσε ότι το αυτοάνοσο νόσημά του, η σοβαρή νεφροπάθεια και άλλα υποκείμενα ιατρικά προβλήματα οδήγησαν στην απόφασή του να μην συνεχίσει τη θεραπεία, αφού οι ιατρικές εξετάσεις έδειξαν ότι ο καρκίνος του είχε επιστρέψει και είχε κάνει μετάσταση.

«Είμαι ένας ηλικιωμένος άνθρωπος και επειδή έχω δύο χρόνιες ασθένειες, το σώμα μου δεν μπορεί να το αντέξει», είπε.

Η προσωπική γιατρός του Μουχίκα, η Ρακέλ Πανόνε, παραχώρησε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη (09/01) για να διευκρινίσει την κατάσταση της υγείας του πρώην προέδρου. Είπε ότι οι θεραπευτικές επιλογές για τον καρκίνο ήταν εξαρχής περιορισμένες, δεδομένων των διαφόρων ασθενειών του.

«Θα πρέπει να συνεχίσει έτσι και να είναι όσο το δυνατόν πιο ήρεμος», δήλωσε η Πανόνε, αρνούμενη να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την πρόγνωση του Μουχίκα. Είπε ότι ο αριστερός ηγέτης δεν είχε παρουσιάσει αλλαγές στην καθημερινή του ζωή ή στα επίπεδα του πόνου.

Παρόλο που ο Μουχίκα φαινομενικά αποσύρθηκε από την πολιτική όταν αποχώρησε από τη Γερουσία το 2020, παρέμεινε μια ισχυρή δύναμη στο Ευρύ Μέτωπο. Θεωρείται από τους πιο δημοφιλείς πολιτικούς στην Ουρουγουάη.

Ο Μουχίκα δήλωσε στο Búsqueda ότι θα αφιερώσει το «τελευταίο στάδιο» της ζωής του στο αγρόκτημά του στα περίχωρα του Μοντεβιδέο, της πρωτεύουσας, όπου καλλιεργεί χρυσάνθεμα με τη σύζυγό του εδώ και δεκαετίες.

Εκεί, στον κήπο του ταπεινού του αγροκτήματος, θέλει και να ταφεί, κάτω από ένα δέντρο που φύτεψε ο ίδιος και δίπλα στη σκυλίτσα του, τη Μανουέλα. «Εδώ θα πεθάνω. Έξω, υπάρχει μια γιγάντια σεκόγια. Εκεί είναι θαμμένη η Μανουέλα. Φτιάχνω τα χαρτιά για να με θάψουν κι εμένα εκεί. Αυτό είναι όλο», είπε και στη συνέχεια θέλησε να αποχαιρετήσει τους συμπατριώτες του.

Πηγή: EPA/RAUL MARTINEZ

«Είναι εύκολο να έχεις σεβασμό για εκείνους που σκέφτονται όπως εσύ, αλλά πρέπει να μάθεις ότι το θεμέλιο της Δημοκρατίας είναι ο σεβασμός για εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά. Επομένως, η πρώτη κατηγορία είναι οι συμπατριώτες μου και τους αποχαιρετώ. Δίνω σε όλους μια αγκαλιά».

Οι υποστηρικτές του μοιράστηκαν μηνύματα ενθάρρυνσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Φαινομενικά μη μπορώντας να συγκρατήσει τον εαυτό του από το να μοιράζει την ξεκάθαρη σοφία για την οποία τον θαυμάζουν, ο Μουχίκα απάντησε επανειλημμένα σε ερωτήσεις της συνέντευξης με φιλοσοφικούς αφορισμούς.

«Η ζωή είναι μια όμορφη περιπέτεια και ένα θαύμα», είπε. «Είμαστε πολύ επικεντρωμένοι στον πλούτο και όχι στην ευτυχία. Εστιάζουμε μόνο στο να κάνουμε πράγματα και, πριν το καταλάβεις, η ζωή σε έχει προσπεράσει».

«Αφιέρωσα τον εαυτό μου στο να αλλάξω τον κόσμο και δεν άλλαξα τίποτα»

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην EL PAÍS κι ενώ ανάρρωνε ακόμη από τις συνέπειες της θεραπείας, ο Μουχίκα μίλησε για τη ζωή και τον θάνατο, τη δυσαρέσκεια, την ευτυχία και την πολιτική του κληρονομιά.

Πηγή: EPA/IVAN FRANCO

«Ο θάνατος είναι μια περίπλοκη κυρία: Δεν συγχωρεί, είναι πάντα εκεί. Αλλά, αν ο θάνατος δεν υπήρχε, η ζωή δεν θα ήταν τόσο νόστιμη – θα ήταν βαρετή. Ο θάνατος κάνει τη ζωή μια περιπέτεια. Το μόνο θαύμα στον κόσμο για τον καθένα από εμάς είναι το ότι γεννήθηκε. Το μόνο που μας έμεινε ήταν να γεννηθούμε. Επειδή υπήρχαν 40 εκατομμύρια πιθανότητες να γεννηθεί κάποιος άλλος. Και όμως, ήταν η σειρά σου. Επειδή όμως η ζωή είναι κάτι καθημερινό, δεν την εκτιμούμε. Είναι το πιο πολύτιμο πράγμα, η περιπέτεια του να είσαι ζωντανός. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς περνάμε τον χρόνο στη ζωή μας. Γιατί αν αυτός τελειώσει… ποιο είναι το νόημα της ζωής μας; Αυτό είναι το μεγάλο προσωπικό ερώτημα», έλεγε τον περασμένο Νοέμβριο ο πιο φτωχός ηγέτης του πλανήτη, όπως τον αποκαλούσαν.

Ερωτηθείς αν ο ίδιος βρήκε το νόημα της ζωής, ο Μουχίκα απάντησε κυνικά πως «αφιέρωσα τον εαυτό μου στο να αλλάξω τον κόσμο και δεν άλλαξα τίποτα! Αλλά πέρασα καλά. Και έκανα πολλούς φίλους και πολλούς συμμάχους σε αυτή την τρέλα να αλλάξω τον κόσμο για να τον βελτιώσω. Και έδωσα νόημα στη ζωή μου. Θα πεθάνω ευτυχισμένος. Όχι ευτυχισμένος που πεθαίνω, αλλά επειδή έβαλα τον πήχη ψηλά. Τίποτα περισσότερο. Δεν είχα μια χαμένη ζωή, γιατί δεν πέρασα τη ζωή μου απλώς καταναλώνοντας πράγματα. Την πέρασα κάνοντας όνειρα, αγωνιζόμενος, παλεύοντας. Με χτύπησαν και όλα αυτά, αλλά δεν έχει σημασία, δεν έχω χρέη να πληρώσω».

Η ζωή, σύμφωνα με τον Μουχίκα, είναι αγάπη. «Το να ζεις σημαίνει να αγαπάς. Είναι να έχεις την ευχαρίστηση να σπαταλάς χρόνο με κάποιον άλλο. Όταν είσαι γέρος, το να ζεις είναι να παίζεις χαρτιά με φίλους, να μοιράζεσαι αναμνήσεις. Σε κάθε ηλικία, υπάρχει μια κλίμακα συναισθημάτων. Όταν είσαι νέος, η αγάπη είναι σαν ηφαίστειο. Όταν είσαι γέρος, είναι μια γλυκιά συνήθεια. Αλλά όλα αυτά χρειάζονται χρόνο, πρέπει να τα καλλιεργήσεις. Η σχέση με τα παιδιά σου χρειάζεται χρόνο. Αυτό που χρειάζεται περισσότερο ένα παιδί είναι η στοργή και εμείς δεν έχουμε χρόνο γι’ αυτό. Είμαι στωικός, μιλώντας φιλοσοφικά. Ο ορισμός μου θα μπορούσε να είναι ο ορισμός του Σενέκα: Φτωχός δεν είναι αυτός που έχει πολύ λίγα, αλλά αυτός που λαχταράει περισσότερα. Ή εκείνος των Αϊμάρα. Ξέρεις τι σημαίνει φτωχό άτομο για τους Αϊμάρα; Αυτός που δεν έχει κοινότητα: αυτός που είναι μόνος του».

Φιλοσοφώντας τη ζωή γενικότερα, ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης, δεν εμφανίστηκε ιδιαίτερα αισιόδοξος για την εξέλιξη της ανθρωπότητας, μιλώντας το περασμένο καλοκαίρι στους New York Times. «Νομίζω η ανθρωπότητα, όπως εξελίσσεται, είναι καταδικασμένη», είχε πει.

Εξηγώντας γιατί το πιστεύει αυτό είπε: «Χάνουμε πολύ χρόνο άσκοπα. Μπορούμε να ζήσουμε πιο ειρηνικά. Πάρτε για παράδειγμα την Ουρουγουάη. Έχει 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Εισάγει 27 εκατομμύρια ζευγάρια παπούτσια. Για ποιο λόγο; Είσαι ελεύθερος όταν ξεφεύγεις από το νόμο της ανάγκης – όταν ξοδεύεις το χρόνο της ζωής σου σε αυτό που επιθυμείς. Αν οι ανάγκες σου πολλαπλασιάζονται, ξοδεύεις τη ζωή σου για να καλύψεις αυτές τις ανάγκες. Οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν άπειρες ανάγκες. Η αγορά κυριαρχεί και μας στερεί τη ζωή μας. Η ανθρωπότητα χρειάζεται να εργάζεται λιγότερο, να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο και να είναι πιο προσγειωμένη. Γιατί τόσα πολλά σκουπίδια; Γιατί πρέπει να αλλάζεις το αυτοκίνητό σας; Να αλλάξεις το ψυγείο; Υπάρχει μόνο μια ζωή και τελειώνει. Πρέπει να της δώσετε νόημα. Αγωνιστείτε για την ευτυχία, όχι μόνο για τον πλούτο».

Παρ’ όλα αυτά ο Μουχίκα πιστεύει πως η ανθρωπότητα θα μπορούσε να αλλάξει, αν και αναγνωρίζει πως η αγορά είναι πολύ ισχυρή. «Έχει δημιουργήσει μια υποσυνείδητη κουλτούρα που κυριαρχεί στο ένστικτό μας. Είναι υποκειμενικό. Είναι ασυνείδητο. Μας έχει κάνει αχόρταγους αγοραστές. Ζούμε για να αγοράζουμε. Δουλεύουμε για να αγοράζουμε. Και ζούμε για να πληρώνουμε. Η πίστωση είναι θρησκεία. Οπότε είμαστε κάπως μπερδεμένοι».

Αν και δεν έχει χάσει την ελπίδα του, γιατί ακόμη πιστεύει στον άνθρωπο, παραδέχεται πως όταν το σκέφτεται είναι απαισιόδοξος. Ωστόσο οι ομιλίες του είχαν θετικό πρόσημο, επειδή «η ζωή είναι όμορφη. Με όλα της τα σκαμπανεβάσματα και τις δυσκολίες, αγαπώ τη ζωή. Και τη χάνω γιατί ήρθε η ώρα να φύγω. Τι νόημα μπορούμε να δώσουμε στη ζωή; Ο άνθρωπος, σε σύγκριση με τα άλλα ζώα, έχει την ικανότητα να βρίσκει έναν σκοπό. Ή όχι. Αν δεν τον βρεις, η αγορά θα σε βάλει να πληρώνεις λογαριασμούς για το υπόλοιπο της ζωής σου. Αν τον βρεις, θα έχεις κάτι για να ζεις. Όσοι ερευνούν, όσοι παίζουν μουσική, όσοι αγαπούν τα σπορ, οτιδήποτε. Κάτι που να γεμίζει τη ζωή σας».

Με πληροφορίες από Búsqueda, Guardian, EL PAIS, New York Times

Tags