Μια τέλεια στριφογυρισμένη μπουκιά σπαγγέτι κρέμεται από ένα πιρούνι στον αέρα. Δίπλα του, ένα μπολ με ράμεν και ένα katsudon – φρεσκομαγειρεμένα αβγά και χοιρινή κοτολέτα – πέφτουν φρεσκοβγαλμένα από το τηγάνι. Τα πιάτα είναι γεμάτα με πολύχρωμα σασίμι και περίτεχνα παρφέ. Είναι μια γιορτή για τα μάτια – και μόνο για τα μάτια.
Αυτά είναι τα «shokuhin sampuru» – τα εξαιρετικά ρεαλιστικά αντίγραφα φαγητού που συνήθως εκτίθενται μπροστά από εστιατόρια στην Ιαπωνία, με σκοπό να προσελκύσουν τους πελάτες. Ένα γνώριμο θέαμα στην Ιαπωνία, μια μεγάλη ποικιλία από αυτά τα αντίγραφα εκτίθενται τώρα στο Λονδίνο σε μια έκθεση που είναι η πρώτη του είδους της, σύμφωνα με τον Simon Wright, επιμελητή της έκθεσης και διευθυντή προγραμματισμού του Japan House London.
Το «Looks Delicious!» περιλαμβάνει αντίγραφα που κατασκευάστηκαν από τον όμιλο Iwasaki, την πρώτη εταιρεία που ασχολήθηκε με την παραγωγή αυτών των ψεύτικων τροφίμων και παραμένει μέχρι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός στην Ιαπωνία. (Η εταιρεία πρέπει να κατασκευάζει κατά μέσο όρο ένα αντίγραφο κάθε 40 λεπτά προκειμένου να διατηρήσει την επιχείρησή της βιώσιμη, σύμφωνα με τον Wright). Ο ιδρυτής της, Takizo Iwasaki, φέρεται να εμπνεύστηκε τη δημιουργία κέρινων μοντέλων τροφίμων από μια παιδική ανάμνηση που είδε κερί να πέφτει σε μια λακκούβα και να σχηματίζει το σχήμα ενός λουλουδιού.
Μια εκδοχή του πρώτου αντιγράφου του Iwasaki – που διαμορφώθηκε μετά από μια ομελέτα που έφτιαξε η σύζυγός του – εκτίθεται στην έκθεση και ονομάζεται «kinen omu», ή ομελέτα γιορτής. Με την πάροδο του χρόνου, ο Iwasaki ανέπτυξε μια μέθοδο παραγωγής χρησιμοποιώντας καλούπια από κερί και ζελέ αγάρ, αν και τώρα η εταιρεία χρησιμοποιεί κυρίως PVC.
Ωστόσο, η ιστορία προέλευσης των αντιγράφων τροφίμων γενικότερα είναι ένα «χάος», σύμφωνα με τον Nathan Hopson, καθηγητή ιαπωνικών στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν, ο οποίος έχει μελετήσει το θέμα σε βάθος. Ο Hopson δήλωσε στο CNN ότι υπάρχουν μυριάδες θεωρίες για το πώς τα αντίγραφα εισήχθησαν στην ιαπωνική κουλτούρα.
Μια δημοφιλής εξήγηση, σύμφωνα με το Japan House, είναι ότι φτιάχτηκαν για να εξοικειώσουν με τα δυτικά πιάτα ένα «περίεργο αλλά επιφυλακτικό» ιαπωνικό κοινό που διαφορετικά δεν θα ήξερε τι να περιμένει αν έκανε μια παραγγελία. Μεταξύ των σπαρταριστών παραδοσιακών ιαπωνικών φαγητών, το έκθεμα περιλαμβάνει επίσης εντυπωσιακά ρεαλιστικές απεικονίσεις μπέικον, αβγών και ψητού τυριού.
Το κεντρικό κομμάτι της έκθεσης είναι ένας χάρτης της Ιαπωνίας που αποτελείται από αντίγραφα τροφίμων που αντιπροσωπεύουν κάθε έναν από τους 47 νομούς της χώρας. Κάθε ρέπλικα ήταν ειδική παραγγελία και κατασκευάστηκε από τον όμιλο Iwasaki, ο οποίος δημιούργησε για πρώτη φορά ρέπλικες ορισμένων πιάτων.
Δεν ήταν εύκολο να επιλεγεί μόνο ένα πιάτο ανά νομό για την ομάδα του Wright, η οποία ξεκίνησε συμβουλευόμενη έναν κατάλογο που δημιούργησε το Υπουργείο Γεωργίας και Αλιείας της Ιαπωνίας, πριν απευθυνθεί και σε ανθρώπους από τις περιοχές. «Αρχίζεις να ανακαλύπτεις ότι πολλοί άνθρωποι έχουν πολλές απόψεις για αυτό», δήλωσε ο Wright.
Εξαίρεση αποτέλεσε ο βορειότερος νομός Χοκάιντο, ο μόνος που εκπροσωπήθηκε από δύο πιάτα: Το «kaisen-don», ένα μπολ με ρύζι που συνοδεύεται από θαλασσινά, και το «ohaw», μια σούπα από την αυτόχθονη κοινότητα Ainu. Η ομάδα Iwasaki δεν είχε φτιάξει ποτέ πριν αντίγραφο του ohaw, οπότε η ομάδα της έκθεσης αναγκάστηκε να ζητήσει από την κοινότητα να τους φτιάξει το πιάτο, το οποίο στάλθηκε στην Οσάκα κατά τη διάρκεια της νύχτας, φωτογραφήθηκε και την επόμενη μέρα έγινε αντίγραφο.
Η δημιουργία της εντύπωσης ρεαλιστικών υγρών είναι μια από τις πιο δύσκολες τεχνικές που πρέπει να κατακτηθούν στην κατασκευή αντιγράφων. Αν γίνει σωστά, το αποτέλεσμα είναι μπολ με σούπα και ποτήρια με κρασί που δίνουν την αίσθηση ότι θα χύνονταν πάνω από το τραπέζι αν τα χειριζόταν λάθος ένας περίεργος επισκέπτης.
Υπάρχει ένας «υπερ-ρεαλισμός» σε αυτά τα τρόφιμα, εξήγησε στο CNN ο Wright, ο οποίος έχει ως στόχο να ενεργοποιήσει τη μνήμη και τη φαντασία του υποψήφιου πελάτη – και ελπίζουμε να τραβήξει το βλέμμα του. «Είναι εκεί για να προσελκύσουν τους ανθρώπους σε μια στιγμή», είπε. «Για να προσπαθήσουμε να τους δελεάσουμε να γευματίσουν ή να δειπνήσουν εκεί».
Και το σημαντικότερο είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το φαγητό που βλέπουν στην οθόνη θα ανταποκριθεί στο φαγητό που παίρνουν στην πραγματική ζωή, με τον Hopson να τα αποκαλεί «υπόσχεση». «Μπορώ να πάω σε οποιοδήποτε μέρος στην Ιαπωνία, σε οποιαδήποτε πόλη και να ξέρω ακριβώς τι θα πάρω», είπε.
Αλλά τα αντίγραφα είναι κάτι περισσότερο από μάρκετινγκ που γίνεται ευχάριστο στο μάτι. Εξυπηρετούν μια πρακτική λειτουργία, που χρονολογείται από τότε που εισήχθησαν από το Shirokiya, ένα μεγάλο πολυκατάστημα, μετά τον καταστροφικό σεισμό στο κύριο νησί της Ιαπωνίας το 1923.
Το κατάστημα ήταν ένα από τα πρώτα μέρη που άνοιξαν στο Τόκιο μετά τον σεισμό και εξυπηρέτησε τις μάζες των ανθρώπων που δεν μπορούσαν πλέον να μαγειρέψουν για τον εαυτό τους στο σπίτι, εξήγησε ο Hopson, ο οποίος μελέτησε την ιστορία της εταιρείας. Αντί να αποφασίζουν την παραγγελία τους όταν έφταναν στην καφετέρια του καταστήματος στον τελευταίο όροφο, σχεδιάστηκε ένα νέο σύστημα: Οι βιτρίνες μπορούσαν να δώσουν στους πελάτες την ευκαιρία να εξετάσουν τα προσφερόμενα τρόφιμα ενώ περίμεναν στην ουρά.
«Πρόκειται πραγματικά για αυτή την πλευρά της διαχείρισης, τον εξορθολογισμό από την πλευρά της προσφοράς, που είναι σε μεγάλο βαθμό μέρος της δημιουργίας μιας νέας, σύγχρονης, καπιταλιστικής ιστορίας επιτυχίας», δήλωσε ο Hopson, ο οποίος πρόσθεσε ότι πραγματικά απογειώθηκαν τη δεκαετία του 1970, ή αλλιώς το έτος μηδέν της Ιαπωνίας για το fast food.
Αν και συνεχίζουν να αποτελούν συνηθισμένο θέαμα στις βιτρίνες των εστιατορίων της Ιαπωνίας, τα αντίγραφα εξελίσσονται και ως προς τη λειτουργία τους. Η έκθεση δείχνει πώς τα αντίγραφα τροφίμων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο της ποιότητας στη γεωργία, την παραγωγή τροφίμων και για διατροφικούς σκοπούς, εμφανίζοντας την ιδανική διατροφή για ένα άτομο με διαβήτη.
Η έκθεση δίνει επίσης στους επισκέπτες την ευκαιρία να οργανώσουν το δικό τους κουτί bento με τις λιχουδιές των αντιγράφων. Ποιος είπε ότι δεν πρέπει να παίζεις με το φαγητό σου;
