Μετά το… κουραμπιές ή μελομακάρονο, το δίλημμα για το αν πρέπει να στολίζουμε αληθινό ή τεχνητό δέντρο, «βασανίζει» πολλούς, που -ο καθένας με τα επιχειρήματά του- προσπαθούν να βγάλουν κάθε χρόνο την ετυμηγορία για το τι είναι πιο σωστό για το περιβάλλον.

Το δίλημμα είναι σχετικά πρόσφατο, το ίδιο και το έθιμο με τον στολισμό του δέντρου για τα Χριστούγεννα. Στην Ελλάδα, το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου εισήχθη στην Ελλάδα επί Βαυαροκρατίας, όταν τα Χριστούγεννα του 1834 στολίστηκε με δέντρο η κατοικία του Όθωνα στο Ναύπλιο και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια στο παλάτι των Αθηνών. Το 1800, η βασίλισσα Σαρλότ, η Γερμανίδα σύζυγος του βασιλιά Γεωργίου Γ’, έστησε αυτό που θεωρείται το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Αγγλία, στο Queen’s Lodge στο Ουίνδσορ.

Τα στολισμένα χριστουγεννιάτικα δέντρα είχαν ήδη μια μακρά ιστορία στη Γερμανία, αλλά σύντομα έγιναν ένα μοντέρνο μέρος της εορταστικής περιόδου για την αγγλική ανώτερη τάξη, και από τη δεκαετία του 1850 ήταν ένα κοινό θέαμα σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο.

Περίπου δύο αιώνες αργότερα, η αγαπημένη πλέον παράδοση της τοποθέτησης ενός φρεσκοκομμένου δέντρου στη μέση των σαλονιών και της κάλυψής του με φωτάκια και μπιχλιμπίδια εξακολουθεί να είναι ζωντανή σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Σήμερα, πάνω από οκτώ εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δέντρα πωλούνται ετησίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και περίπου 25-30 εκατομμύρια πωλούνται στις ΗΠΑ. Τα αληθινά δέντρα μπορεί επίσης να επανέλθουν στη μόδα μεταξύ των νεότερων γενεών – μια έρευνα του 2019 στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι οι millennials είναι 82% πιο πιθανό από τους baby boomers να αποκτήσουν ένα αληθινό δέντρο.

Κάθε χρόνο τέτοια περίοδο, αναζωπυρώνεται το debate για το αν η απόκτηση αληθινών δέντρων είναι υπερβολική σπατάλη ή ένα απαραίτητο – και τελικά περιβαλλοντικά αμελητέο – μέρος των Χριστουγέννων.

Οι υποτιθέμενες αρνητικές επιπτώσεις τους στο περιβάλλον μπορεί να μην είναι τόσο ξεκάθαρες όσο νομίζαμε κάποτε. Οι συζητήσεις αυτές επικεντρώνονται συχνά στο σχετικό αποτύπωμα άνθρακα των πραγματικών δέντρων σε σύγκριση με τα πλαστικά, αλλά οι ερευνητές λένε ότι η ευρύτερη επιρροή τους, καλή ή κακή, πηγαίνει πολύ πέρα από αυτό.

«Νομίζω ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες αποχρώσεις σε αυτό, από το να λέμε απλώς «Ω, κόβουμε ένα δέντρο και το απομακρύνουμε από το δάσος», λέει η Alexandra Kosiba, δασολόγος στο University of Vermont Extension.

Εξάλλου, πριν κοπεί και εκτεθεί, ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο καλλιεργείται – σε γη που διαφορετικά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικούς σκοπούς. Στο Βερμόντ, για παράδειγμα, λέει η Kosiba, οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων στηρίζουν την τοπική οικονομία και βοηθούν στη διατήρηση της γης ως αγροτικού τοπίου.

Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη γη μας έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία ενόψει δύο πιεστικών και βαθιά συνδεδεμένων περιβαλλοντικών κρίσεων: Την απώλεια της βιοποικιλότητας και την κλιματική κρίση. Τα δάση αποτελούν ένα τεράστιο μέρος αυτής της ευεργετικής χρήσης της γης.

«Τα καλά διαχειριζόμενα δάση παίζουν πραγματικά τεράστιο ρόλο στη λύση για το κλίμα», λέει ο Andy Finton, διευθυντής διατήρησης τοπίου στο The Nature Conservancy, μια περιβαλλοντική μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα τις ΗΠΑ. «Τα δέντρα όλων των ειδών τραβούν άνθρακα από την ατμόσφαιρα, τον αποθηκεύουν και μειώνουν την ποσότητα της ρύπανσης από τον άνθρακα και συνεπώς τον ρυθμό της κλιματικής αλλαγής».

Πράσινη πόλη

Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα σίγουρα δεν είναι μια εξαιρετικά σημαντική χρήση γης ή ένας μεγάλος παίκτης στον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα, ειδικά σε σύγκριση με την παραγωγή ξυλείας ή με καλλιέργειες όπως το καλαμπόκι ή το σιτάρι. Αποτελούν όμως έναν ενδιαφέροντα τομέα προς εξέταση, εν μέρει επειδή πολλοί άνθρωποι έχουν πολύ πιο άμεση σχέση μαζί τους από ό,τι ίσως με οποιοδήποτε άλλο δασικό προϊόν.

«Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν αλληλεπιδρούν πολύ με τη φύση», λέει η Kosiba. «Είναι πολύ ωραίο να σκέφτεσαι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι φέρνουν ένα δέντρο […] στο σπίτι τους [και] το σέβονται και το εκτιμούν». Αυτή η εορταστική εκτίμηση μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία να εξεταστεί ο ευρύτερος ρόλος των διαφόρων δέντρων, καθώς και ο τρόπος και ο τόπος καλλιέργειάς τους.

Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι συνήθως νεαρά έλατα ή πεύκα από φυτείες, πράγμα που σημαίνει ότι ο περιβαλλοντικός τους αντίκτυπος εξαρτάται πάντα σε μεγάλο βαθμό από το τι μπορεί να καλλιεργηθεί στη γη αντί αυτών. Είναι αυτονόητο ότι τα δάση μεγάλης ηλικίας, οι τυρφώνες και άλλοι ενδημικοί βιότοποι δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται για τη φύτευση χριστουγεννιάτικων δέντρων.

Οι φυτείες αναπτύσσονται για περίπου 10 χρόνια πριν από τη συγκομιδή, πράγμα που σημαίνει ότι για κάθε δέντρο που κόβεται το ένα έτος, άλλα εννέα περίπου παραμένουν όρθια. «Είναι πολύ καλός τρόπος διατήρησης ενός συνόλου δέντρων, επειδή πάντα χρειάζονται τα νέα δέντρα που έρχονται για να κοπούν τα επόμενα χρόνια», λέει ο John Kazer, εμπειρογνώμονας πιστοποίησης αποτυπωμάτων στο Carbon Trust, μια περιβαλλοντική συμβουλευτική εταιρεία με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα δεν περιλαμβάνονται στην δέσμευση της ΕΕ για τη φύτευση τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030, καθώς θεωρούνται πολύ βραχύβια. «Κόβονται συχνότερα από την υλοτομία ή, φυσικά, από τα φυσικά δάση παλαιάς ανάπτυξης», λέει ο Paul Caplat, οικολόγος στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Μπέλφαστ. «Έτσι, δεν υπάρχει πολύς χρόνος για τη βιοποικιλότητα να εγκατασταθεί και να αναπτύξει υγιείς πληθυσμούς».

Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων μπορούν να δώσουν ώθηση στη βιοποικιλότητα – ειδικά σε περιοχές όπου αυτή έχει μειωθεί καθώς η γεωργία γίνεται πιο εντατική. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι φυτείες τείνουν να έχουν ανοικτές δομές οικοτόπων πλούσιες σε γυμνό έδαφος, οι οποίες μπορούν να επιτρέψουν μεγαλύτερη προσβασιμότητα σε τροφικούς πόρους, ενώ τα δέντρα τους μπορούν να παρέχουν στα αγροτικά πτηνά αξιοπρεπείς συνθήκες φωλεοποίησης. Τείνουν επίσης να διαχειρίζονται λιγότερο εντατικά από ό,τι πολλές βιομηχανικές γεωργικές καλλιέργειες, γεγονός που επίσης βοηθά στη διαθεσιμότητα τροφής, ενώ οι περιφράξεις τους μπορούν να αποτρέψουν την παρενόχληση από ανθρώπους και σκύλους.

«Τα είδη που θα χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν μια πιο εκτεταμένη μορφή γεωργικού τοπίου, αλλά δεν βρίσκουν όλους τους πόρους που χρειάζονται στο πιο εντατικοποιημένο γεωργικό περιβάλλον, θα βρουν αυτό που θέλουν στη φυτεία χριστουγεννιάτικων δέντρων», λέει ο Caplat.

Σε μια μελέτη του 2022 στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά καταφύγια για τα αγροτικά πτηνά που μειώνονται, όπως τα χρυσοτσίχλονα και τα κοινά κοτσύφια σε εντατικές γεωργικές περιοχές. Τα αποτελέσματα συμφωνούν με μια άλλη μελέτη του 2018 στο Sauerland της Γερμανίας, η οποία διαπίστωσε ότι οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων αποτελούν σημαντικά προπύργια για τις δεντροσταρήθρες (είδος πουλιού).

Και μια μελέτη του 2019 στο Βέλγιο διαπίστωσε ότι η ποικιλομορφία σκαθαριών – συμπεριλαμβανομένων απειλούμενων ειδών – ήταν υψηλότερη στις φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων από ό,τι στις καλλιέργειες καλαμποκιού, αν και χαμηλότερη από ό,τι στις φυτείες ερυθρελάτης για ξυλεία, οι οποίες αφήνονται να αναπτυχθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και χρησιμοποιούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα από ό,τι τα χριστουγεννιάτικα δέντρα.

Εν τω μεταξύ, στις φυσικά δασωμένες περιοχές των βορειοανατολικών ΗΠΑ, τα νεότερα, ανοιχτά δάση, όπως οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων, μπορούν να παρέχουν υψηλότερη συγκέντρωση εντόμων ή χόρτων για την υποστήριξη των πτηνών και των θηλαστικών σε ορισμένα τμήματα του κύκλου ζωής τους, λέει ο Finton. «Ειδικά αν η φάρμα χριστουγεννιάτικων δέντρων είναι μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου τοπίου ή ενός μωσαϊκού τύπων οικοτόπων, συμπεριλαμβανομένων ώριμων, μεγαλύτερων, άθικτων δασών, νομίζω ότι υπάρχει μια πραγματική οικολογική θέση που καλύπτει».

Φυσικά, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα συνήθως υποβάλλονται σε επεξεργασία με πολλά φυτοφάρμακα και κυρίως λιπάσματα για να διατηρούνται αισθητικά ευχάριστα, λέει ο Caplat, γεγονός που έχει τις δικές του επιπτώσεις στο περιβάλλον. Μια μελέτη με επικεφαλής την οικολόγο τοπίου Merle Streitberger από το Πανεπιστήμιο Osnabrück της Γερμανίας διαπίστωσε ότι οι βιολογικές φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων είχαν βελτιωμένη δομή οικοτόπων και ποικιλότητα φυτικών ειδών σε σύγκριση με τις συμβατικές, και συνέστησε τη μείωση των ζιζανιοκτόνων ιδίως.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι περιοχές που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια χριστουγεννιάτικων δέντρων θα μπορούσαν να δουν πολύ χειρότερες χρήσεις από περιβαλλοντική άποψη, λέει ο Caplat. Περιοχές κοντά σε πόλεις, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να βρουν εναλλακτικές χρήσεις ως χώροι στάθμευσης, λέει. Η Kosiba σημειώνει ομοίως ότι στις αγροτικές περιοχές των βορειοανατολικών ΗΠΑ, όπου τα δάση συχνά χάνονται λόγω της εκτεταμένης ανάπτυξης, οι φάρμες χριστουγεννιάτικων δέντρων μπορούν να προσφέρουν στους ιδιοκτήτες γης ένα σημαντικό διαφοροποιημένο εισόδημα. «Επιτρέπει στους ανθρώπους να ζουν σε αυτά τα μέρη, να διαχειρίζονται και να εργάζονται στη γη τους», λέει.

Εν ολίγοις, αν ένας ιδιοκτήτης γης έχει μια οικονομικά βιώσιμη φάρμα χριστουγεννιάτικων δέντρων, έχει κίνητρο να διατηρήσει τη γη αυτή «σε αυτή τη φυσική, ανοιχτή κατάσταση», λέει ο Finton. «Αυτό αποτελεί κίνητρο για να διατηρηθεί αυτή η γη ανοιχτή και να μην πωληθεί, για παράδειγμα, η γη σε μια κατάσταση που μπορεί να καταλήξει σε ένα εμπορικό κέντρο ή σε μια υποδιαίρεση ή σε μια οικιστική ανάπτυξη».

Και έπειτα υπάρχει ο άνθρακας. Όπως κάθε άλλο δέντρο, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα δεσμεύουν άνθρακα καθώς μεγαλώνουν. Όταν κοπούν, θα αρχίσουν να απελευθερώνουν αυτόν τον άνθρακα. «Υπάρχει μια συνεχής διαδικασία ανάπτυξης και αφαίρεσης άνθρακα από την ατμόσφαιρα, η οποία είναι θετική», λέει ο Kazer. Ωστόσο, καθώς όλος ο άνθρακας που απορροφάται από το δέντρο θα επιστρέψει τελικά στην ατμόσφαιρα καθώς το δέντρο πεθαίνει, δεν υπάρχει συνολική απομάκρυνση άνθρακα, προσθέτει.

Αξίζει επίσης να αναλογιστούμε την ποσότητα άνθρακα που συνεπάγεται η ύπαρξη ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου. Η Carbon Trust εκτιμά ότι ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο ύψους 2 μέτρων που καίγεται μετά τη χρήση του εκπέμπει μόνο 3,5 κιλά ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) – περίπου το 0,2% των εκπομπών από μια πτήση μετ’ επιστροφής από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη. Ένα δέντρο του ίδιου μεγέθους που καταλήγει σε χωματερή έχει αποτύπωμα άνθρακα 16kg CO2e – που ισοδυναμεί με το 1% αυτής της πτήσης μετ’ επιστροφής, ή περίπου δύο χάμπουργκερ.

Χριστούγεννα

Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι απορρίπτουν τα χριστουγεννιάτικα δέντρα τους μετά τη χρήση τους είναι συνήθως το πιο σημαντικό θέμα που αφορά τον άνθρακα. Το χειρότερο σενάριο συμβαίνει όταν τα χριστουγεννιάτικα δέντρα καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής: οι αναερόβιες συνθήκες ευνοούν την απελευθέρωση του ίδιου άνθρακα ως μεθάνιο – ένα αέριο του θερμοκηπίου περίπου 80 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα σε κλίμακα 20 ετών. Το αν ένα δέντρο καταλήγει ή όχι σε χώρο υγειονομικής ταφής έχει μακράν τη μεγαλύτερη επίδραση στο αποτύπωμα άνθρακα: Ένα δέντρο που καταλήγει σε χώρο υγειονομικής ταφής εκπέμπει περίπου 4-5 φορές περισσότερο άνθρακα από ένα που δεν καταλήγει, σύμφωνα με τα στοιχεία της Carbon Trust.

Ιδανικά, αν ένα δέντρο είναι ακόμα ζωντανό με τις ρίζες του, θα πρέπει να μεταφυτευτεί. Μια αξιοπρεπής εναλλακτική λύση είναι να διασφαλιστεί ότι ο άνθρακας του δέντρου απελευθερώνεται αργά στην ατμόσφαιρα ως CO2 – όπως συμβαίνει αν το δέντρο τεμαχιστεί και διασκορπιστεί σε έναν κήπο ή ένα πάρκο, ή κομποστοποιηθεί. Εάν το δέντρο καεί για ενέργεια, ο άνθρακας που περιέχει θα εκπέμπεται κατευθείαν πίσω στην ατμόσφαιρα ως CO2.

Αξίζει επίσης να ελεγχθεί αν το μέρος από το οποίο αγοράστηκε το δέντρο προσφέρει υπηρεσίες ανακύκλωσης, επιτρέποντας τον τεμαχισμό του και την επιστροφή του στα χωράφια όπου μεγάλωσε.

Ολόκληρα δέντρα μπορούν ακόμη και να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία αποκατάστασης οικοτόπων στις όχθες ποταμών και κατά μήκος ακτών για την πρόληψη της διάβρωσης. Στο Βερμόντ, όπου τα παλιά χριστουγεννιάτικα δέντρα χρησιμοποιούνται για τα πάντα, από την καύση βιομάζας για ενέργεια μέχρι την τροφή των κατσικιών, «βλέπουμε επίσης ανθρώπους να τα χρησιμοποιούν στην αποκατάσταση των ρεμάτων», λέει η Kosiba. «Είναι εξαιρετικά στο να πιάνουν χώμα και συντρίμμια και να δημιουργούν μικρά εμπόδια και λίμνες για τα ψάρια: πολλά από αυτά μιμούνται αυτό που θα έκανε ένας κάστορας».

Εκτός από την απόρριψη, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα παράγουν αέρια του θερμοκηπίου μέσω των λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργειά τους, τα οποία παρασκευάζονται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων και παράγουν οξείδιο του αζώτου, ένα άλλο ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Εν τω μεταξύ, η διαχείριση και η συγκομιδή των δασών καταναλώνει καύσιμα, όπως και η μεταφορά των δέντρων στην τελική τους θέση.

Φυσικά, υπάρχουν ορισμένες επιλογές που μπορούν να αποφύγουν εντελώς τα απόβλητα. Ορισμένες επιχειρήσεις προσφέρουν τώρα ενοικιάσεις χριστουγεννιάτικων δέντρων – επιτρέποντας σας τον δανεισμό ενός δέντρου σε γλάστρα για μερικές εβδομάδες κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. «Ταιριάζει απόλυτα με την προσέγγιση της βιωσιμότητας της μείωσης, επαναχρησιμοποίησης πριν από την ανακύκλωση», λέει ο Caplat.

Για όσους έχουν το χώρο, μια άλλη εξαιρετική επιλογή είναι να αγοραστεί ένα δέντρο σε γλάστρα για τα Χριστούγεννα και να παραμείνει στον κήπο μέχρι το επόμενο έτος – ίσως και να φυτευτεί μόνιμα όταν μεγαλώσει πολύ. «Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς καλύτερη λύση», λέει ο Finton, ο οποίος συμβουλεύει να αγοράσεις ένα τοπικό είδος που θα ευδοκιμήσει στην περιοχή που ζεις και να φροντίσεις να το ποτίζεις καλά όταν είναι σε εσωτερικό χώρο.

Και έπειτα, φυσικά, υπάρχει το ερώτημα αν πρέπει απλώς να επιλέξεις ένα τεχνητό δέντρο. Αυτά χρειάζονται εκατοντάδες χρόνια για να διασπαστούν στις χωματερές, αλλά θα μπορούσαν να έχουν συνολικά λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την αγορά πολλών πραγματικών δέντρων, αν επαναχρησιμοποιηθούν για αρκετό καιρό. Η Carbon Trust εκτιμά ότι το αποτύπωμα άνθρακα των πλαστικών χριστουγεννιάτικων δέντρων είναι περίπου επτά έως 20 φορές μεγαλύτερο από αυτό του πραγματικού δέντρου, ανάλογα με μια σειρά παραγόντων, όπως το αν το πραγματικό δέντρο πήγε σε χωματερή ή πόσο μακριά ταξίδεψαν οι άνθρωποι για να το παραλάβουν. Εάν έχεις τεχνητό δέντρο, το κλειδί είναι να το επαναχρησιμοποιείς για όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια, λέει ο Kazer.

«Χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να φτιαχτούν [και να μεταφερθούν] αυτά τα δέντρα», λέει ο Kazer. «Και προς το παρόν, είναι αρκετά δύσκολα πράγματα για ανακύκλωση, επειδή είναι αρκετά περίπλοκα».

Έτσι, ενώ τα χριστουγεννιάτικα δέντρα μπορεί να μην είναι η περιβαλλοντική πληγή της εορταστικής περιόδου, και θα μπορούσαν ακόμη και να προσφέρουν κάποια οικολογικά οφέλη, μπορούμε ακόμη να βελτιώσουμε σημαντικά τη διαχείρισή τους.

Μπορούμε να μειώσουμε ή να εξαλείψουμε τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργειά τους (μεταξύ άλλων με την αποδοχή «πιο φουντωτών» δέντρων) και να διασφαλίσουμε ότι τα δάση είναι πιστοποιημένα από συστήματα όπως το Forest Stewardship Council, το οποίο ελέγχει τη βιώσιμη προμήθεια δασικών προϊόντων.

Μπορούμε επίσης να προσπαθήσουμε να τα καλλιεργούμε κοντά στις πόλεις, σε μέρη όπου οι εναλλακτικές επιλογές για αυτή τη χρήση γης είναι χειρότερες, και να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιούμε δέντρα που μεγαλώνουν σε γλάστρες αντί για κομμένα δέντρα, και στη συνέχεια να τα φυτεύουμε μόνιμα. Μπορούμε να δώσουμε προτεραιότητα στην αγορά τοπικών δέντρων για να μειώσουμε τις εκπομπές από τις μετακινήσεις και μπορούμε οπωσδήποτε να επιδιώξουμε να διασφαλίσουμε ότι κανένα χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν θα καταλήξει σε χωματερή.

«Είναι μια σταγόνα στον ωκεανό, αλλά όπως κάθε σταγόνα, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη ως μοντέλο για το πώς πρέπει να προσεγγίσουμε τα πράγματα», λέει ο Caplat. «[Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα] φτάνουν στους τομείς της κρίσης της κλιματικής αλλαγής και της βιοποικιλότητας, του κόστους, της ευημερίας, της οικονομικής προσιτότητας και όλα βασικά. Επειδή είναι κάτι που λίγο πολύ όλοι θέλουν».

Με πληροφορίες από BBC

Tags