Η σουηδική πόλη Växjö (Βάκχο), ηλικίας 1.000 ετών, βρίσκεται 450 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Στοκχόλμης, στην κεντρική περιοχή Småland, μέσα σε ένα κατάφυτο μωσαϊκό από καταπράσινα τοπία διάσπαρτα από εκατοντάδες λίμνες. Πρόκειται για μια περιοχή γνωστή ως Glasriket («Γυάλινο Βασίλειο»), η οποία φιλοξενεί μια σειρά από παγκοσμίως γνωστά εργοστάσια υαλουργίας, όπως τα Kosta Boda και Orrefors, τα οποία δημιουργούν κρυστάλλινα αριστουργήματα σε φλεγόμενους φούρνους από τη δεκαετία του 1740.

Αλλά αυτή η υαλουργική κληρονομιά συνδυάζεται τώρα με την αλλαγή: Αυτή η συμπαγής πόλη με λιγότερους από 100.000 κατοίκους έχει γίνει παγκόσμιος φάρος στη μάχη κατά της κλιματικής κρίσης. Σχεδόν μια δεκαετία προτού καν γεννηθεί η Σουηδή ακτιβίστρια για το κλίμα Γκρέτα Τούνμπεργκ, το Växjö ξεκίνησε μια πορεία προς ένα νέο όραμα για την αστική διαβίωση, το οποίο έχει πλέον γίνει παράδειγμα σε όλο τον κόσμο.

«Ήταν ένα σεμινάριο το 1996 με επικεφαλής τον δήμαρχο, στο οποίο τέθηκε το ερώτημα: Πώς θα ήταν να ζούσαμε σε μια πόλη χωρίς ορυκτά καύσιμα;», εξηγεί ο Henrik Johansson, περιβαλλοντικός στρατηγικός σύμβουλος του Δήμου Växjö. Στο τέλος εκείνης της συνάντησης, με ομόφωνη ψήφο το Växjö έγινε η πρώτη πόλη στον κόσμο που δεσμεύτηκε να απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα. Αυτό έχει πλέον εξελιχθεί σε έναν μεγαλύτερο στόχο για κλιματική ουδετερότητα έως το 2030 – 15 χρόνια πριν από την εθνική δέσμευση της Σουηδίας.

Η πρωτοποριακή δέσμευση του Växjö τη δεκαετία του 1990 προσέλκυσε την κάλυψη των μέσων μαζικής ενημέρωσης από την Ιαπωνία, με τηλεοπτικά συνεργεία να παίρνουν κατά τρόπο ειρωνικό πτήσεις μεγάλων αποστάσεων που καταβροχθίζουν καύσιμα για να επισκεφθούν το μέρος που ο Johansson περιγράφει σκωπτικά ως «αυτή την τρελή πόλη που θέλει να απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα». Τίποτα από όλα αυτά δεν φαίνεται τρελό τώρα, ωστόσο, με τις κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του Växjö να έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 70% σε σχέση με τα επίπεδα της δεκαετίας του 1990, ενώ ο πληθυσμός της πόλης έχει αυξηθεί κατά ένα τρίτο και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της έχει διπλασιαστεί.

Εδώ, τα τοπικά λεωφορεία και τα οχήματα του δήμου λειτουργούν με βιοκαύσιμα που παράγονται από οικιακά οργανικά απόβλητα. Εν τω μεταξύ, περισσότερο από το 90% της ενέργειας της πόλης προέρχεται από υποπροϊόντα δασοκομίας και άλλη βιομάζα, με άφθονο υλικό που προέρχεται από τα τεράστια γύρω δάση. Αυτό κυμαίνεται από πριονίδι από τα τοπικά εργοστάσια ξυλείας μέχρι κλαδιά που έχουν απομείνει από την κοπή δέντρων για την παραγωγή προϊόντων για την ΙΚΕΑ – τον παγκόσμιο γίγαντα του σχεδιασμού που γεννήθηκε σε απόσταση μόλις μισής ώρας με το τρένο στην πόλη Älmhult.

Οι λίγες εκπομπές CO2 που παραμένουν στον αέρα προέρχονται από τους χρήστες ΙΧ αυτοκινήτων, οι οποίοι εξακολουθούν να μην εκμεταλλεύονται μία από τις καλύτερες παροχές της Σουηδίας σε σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, καθώς και χώρους για ανεφοδιασμό με μη ορυκτά βιοκαύσιμα, όπως η αιθανόλη. Τα τοπικά λεωφορεία και τα οχήματα του δήμου λειτουργούν με βιοκαύσιμα που παράγονται από οικιακά οργανικά απόβλητα.

Η πιο τολμηρή μετάβαση, ωστόσο, είδε το Växjö να γίνεται ίσως η κορυφαία βιτρίνα στον κόσμο για την αρχιτεκτονική από ξύλο μεγάλης κλίμακας, με το ήμισυ όλων των νέων κτιρίων να απαιτείται να είναι από ξύλο, το οποίο προέρχεται από τα ίδια εκτεταμένα δάση που κάποτε παρείχαν καύσιμο για τη φωτιά στους κλιβάνους της υαλουργίας.

Φθάνοντας στο Växjö με το τρένο είναι βέβαιο ότι θα εντυπωσιαστείς από το εσωτερικό του σιδηροδρομικού σταθμού που δεν μοιάζει με κανένα άλλο και θα αρχίσεις να τραβάς φωτογραφίες. Κατεβαίνοντας από την πλατφόρμα, θα μπεις σε ένα επταώροφο κτίριο που φιλοξενεί τόσο τον κεντρικό σταθμό όσο και το δημαρχείο του Växjö, και όπου κι αν κοιτάξεις, υπάρχει ξύλο. Εδώ, η ξυλεία χρησιμοποιείται τόσο για τη δομή όσο και για τη διακόσμηση σε έναν ήρεμο, ψηλό χώρο που περιλαμβάνει επίσης ένα τουριστικό γραφείο, έναν εκθεσιακό χώρο και εντυπωσιακά έργα τέχνης από ανοιχτόχρωμο ξύλο. Είναι ένας τόσο φιλόξενος χώρος που έχει πάρει το παρατσούκλι «σαλόνι» της πόλης.

Μια ξύλινη γέφυρα συνδέει τον σταθμό με μια μουσειακή συνοικία, με το Σουηδικό Μουσείο Γυαλιού μέσα στο Μουσείο Småland– καθώς και το Σπίτι των Μεταναστών, το οποίο αφηγείται τη συχνά αποκαλυπτική ιστορία της μαζικής σουηδικής μετανάστευσης στη Βόρεια Αμερική.

Ο μουσειακός θύλακας φιλοξενεί επίσης μυριάδες μεταφερθέντα κτήρια περασμένων αιώνων, όπως ο ανεμόμυλος ως σύμβολο της αρχαίας πράσινης ενέργειας, χτισμένος από ξύλα βαμμένα στην εμβληματική σουηδική απόχρωση γνωστή ως Falu ή Falun Red, που πήρε το όνομά της από την ιστορική πηγή της από τα ορυχεία γύρω από την ομώνυμη πόλη.

Κατεβαίνοντας προς την όχθη της λίμνης Trummen – μία από τις δύο κοντινές λίμνες, μαζί με τη Växjösjön – περπατάς κατά μήκος μιας διαδρομής σύγχρονων γλυπτών που παρέχει έναν πολιτιστικό περίπατο με σύγχρονα έργα που επιλέχθηκαν και ψηφίστηκαν από τους κατοίκους. Η γυάλινη τέχνη εξυμνείται επίσης, με αντιθέσεις κρυστάλλινων δημιουργιών τοποθετημένες κατά μήκος του κοσμοπολίτικου μήκους της Sandgärdsgatan που διασχίζει την καρδιά του κέντρου της πόλης μέχρι τον εμβληματικό καθεδρικό ναό με τους διπλούς αγωγούς.

Είναι ένας όμορφος περίπατος και γεννάται το ερώτημα αν οι άνθρωποι θα ήταν τόσο πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τη Σουηδία αν η ζωή του 19ου αιώνα είχε προσφέρει ό,τι προσφέρει το έθνος του 21ου αιώνα. Παράλληλα με τις αξιοζήλευτες δημόσιες υπηρεσίες και τη φημισμένη ισορροπημένη κοινωνία, θα ζηλέψεις τη στέγαση κοιτάζοντας τις αντίθετες πολυώροφες ξύλινες πολυκατοικίες που αποτελούν το βραβευμένο συγκρότημα κατοικιών Kvarteret Geologen (επίσης γνωστό ως Trummens Strand), που στέκεται ψηλά και περήφανα δίπλα στη λίμνη.

Όπως λέει η Olivia Thim, ειδικός σε θέματα βιωσιμότητας για την εταιρεία διαχείρισης ακινήτων Vöfab «για μεγάλο χρονικό διάστημα, είχαμε το ψηλότερο ξύλινο κτήριο στη Σουηδία. Αλλά και μια ποικιλομορφία: διαμερίσματα, αθλητικά γήπεδα, σχολεία. Απλώς σκεφτήκαμε ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να χτίσουμε πρώτα τα πάντα από ξύλο».

Η αρχιτέκτονας Karin Hård Af Segerstad από το κορυφαίο γραφείο Arkitektbolaget του Växjö, μιλάει για την υπερ-ισχυρή εγκάρσια επικολλητή ξυλεία (CLT) που χρησιμοποιείται για τα δομικά πλαίσια, η οποία ενισχύεται από προσόψεις από κέδρο και διάφορα εσωτερικά ξύλα. Αυτή η επένδυση με φυσικά υλικά είναι τόσο ευχάριστη για τους κατοίκους όσο και για το μάτι, λέει: «Οι άνθρωποι αναφέρουν μια βελτιωμένη αίσθηση ευεξίας ζώντας περιτριγυρισμένοι από ξύλο».

Για τους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς, η προβολή των καινοτόμων ξύλινων κατασκευών στο Växjö ήταν μια πολύτιμη καμπύλη μάθησης. «Οι άνθρωποι δεν είχαν τόσο καλή γνώση για τα ξύλινα πολυώροφα κτήρια, γι’ αυτό και έχουμε στενή συνεργασία με το τοπικό πανεπιστήμιο», λέει η Segerstad. «Κάθε φορά που υπήρχε μια ερώτηση, γινόταν έρευνα».

Αυτό περιλαμβάνει αισθητήρες εντός των κτηρίων για την καταγραφή των επιδόσεων των κατασκευών με την πάροδο των ετών και την αλλαγή των εποχών. «Τώρα έχουμε ερευνητές που έρχονται από όλο τον κόσμο», συνεχίζει. «Πολλοί από την Αυστρία και τη Γερμανία, αλλά και μέρη της Αφρικής, όπως το Κονγκό. Έχουμε γίνει παγκόσμιοι πρωτοπόροι στην κατασκευή από ξύλο. Οι αισθητικές αρχές είναι εξίσου σημαντικές με τις οικολογικές».

Η περιβαλλοντική ώθηση που διέπει τη σύγχρονη ξύλινη αρχιτεκτονική του Växjö συνδυάζεται με τον τρόπο με τον οποίο η πόλη τροφοδοτεί τη ζωή του 21ου αιώνα. Εξερευνώντας το κέντρο της πόλης, μπορείς να δεις καινοτόμες νέες ξύλινες κατασκευές δίπλα σε ιστορικά κτίρια από καπλαμά, πολλά από τα οποία έχουν μετατραπεί σε μοντέρνα καταστήματα ή ατμοσφαιρικά εστιατόρια, όπως το Kafe de Luxe, όπου τα παραδοσιακά σουηδικά πιάτα βασίζονται σε προϊόντα από τη γύρω γη και το νερό.

Εν τω μεταξύ, στο μοντέρνο design ξενοδοχείο PM & Vanner, τα εστιατόρια εστιάζουν σε τοπικά, εποχιακά και βιολογικά πιάτα, συμπεριλαμβανομένων προϊόντων από τον κήπο του ξενοδοχείου, ενώ τα πιάτα καθαρίζονται με πλυντήριο πιάτων που εξοικονομεί ενέργεια και νερό. Τα απόβλητα τροφίμων μετατρέπονται σε βιοκαύσιμα, ενώ το ξενοδοχείο συμμετέχει επίσης σε ένα καινοτόμο σύστημα ανακύκλωσης υφασμάτων.

Όπως λέει ο διευθύνων σύμβουλος της τοπικής εταιρείας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας VEAB Erik Tellgren τα «απόβλητα» δασικών και ξύλινων προϊόντων που λαμβάνονται από την περιοχή του Växjö καλύπτουν εύκολα όλες τις ανάγκες της πόλης σε ηλεκτρική ενέργεια, με τρόπο που βοηθά επίσης στη μάχη για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

«Τα δασικά υπολείμματα που αφήνονται να αποσυντεθούν παράγουν CO2», λέει ο Tellgren. «Έτσι, η χρησιμοποίησή τους συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών». Και, προσθέτει, η τέφρα που παράγεται από το καμένο ξύλο επιστρέφει στο δασικό έδαφος ως εξαιρετικό κομπόστ.

Χαμογελάει καθώς θυμάται πως ο πρώτος σταθμός ηλεκτροπαραγωγής του Växjö, ο οποίος λειτούργησε εδώ δίπλα στη λίμνη τη δεκαετία του 1880, έκαιγε ξύλο, και τώρα, περίπου 140 χρόνια αργότερα, η πόλη βασίζεται και πάλι στο υλικό αυτό, καθώς οδηγεί τον κόσμο μακριά από τα ορυκτά καύσιμα.

«Ξεκινήσαμε λοιπόν με το ξύλο και τώρα επιστρέφουμε και πάλι σε αυτό», λέει.

Με πληροφορίες από BBC

Tags