Πώς είναι να κάνεις ένα ταξίδι στο μυαλό μιας ιδιοφυίας; Να μπορείς να δεις μέσα από τα μάτια του; Να αποκτήσεις, έστω και για λίγο, το διορατικό, ακούραστο βλέμμα του Σαλβαντόρ Νταλί (Salvador Dali), αυτού του «παρανοϊκού» καλλιτέχνη ο οποίος δρούσε πάντα με βάση το ένστικτό του, αναζητούσε εμμονικά την ομορφιά στον κόσμο και είχε το μοναδικό χάρισμα να βλέπει πράγματα εκεί που οι άλλοι δεν μπορούσαν…

Μετά την παρουσίαση της σε Λονδίνο, Βαρκελώνη, Βερολίνο και άλλες πόλεις του κόσμου, η έκθεση Dali Cybernetics άνοιξε τις πύλες της την Παρασκευή (18/10) και στην Αθήνα και θα παραμείνει στον «Ελληνικό Κόσμο», το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, έχοντας δώσει υπόσχεση να μαγέψει όλους τους επισκέπτες, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Ζω σε πλήρη διαύγεια, με τα μάτια ορθάνοιχτα, χωρίς ντροπή, χωρίς να μετανιώνω για τίποτα και ατενίζω την ίδια μου την ύπαρξη

Ένα συναρπαστικό ταξίδι

Ξεκινώντας από τα βασικά: Ναι! Η έκθεση περιέχει πλήθος πληροφοριών σχετικά με τον Καταλανό καλλιτέχνη – οι οποίες είναι άκρως ενδιαφέρουσες και δοσμένες με τρόπο που να μην κουράζουν τον επισκέπτη – όμως η περιήγηση στα έργα του Νταλί γίνεται από μια εντελώς νέα οπτική: Οι θεατές έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την πορεία των επιρροών του καλλιτέχνη – από τον υπερρεαλισμό και τον Φρόυντ στις θετικές επιστήμες, τα μαθηματικά και την πληροφορική – με τη χρήση της τελευταίας τεχνολογίας και αυτό, από μόνο του, κάνει το όλο εγχείρημα άκρως συναρπαστικό.

Από την πρώτη στιγμή, βρίσκεσαι σε έναν χώρο όπου τα πάντα είναι τοποθετημένα με απόλυτη τάξη και εξαιρετική αισθητική. Τίποτα δεν σε κουράζει γιατί τίποτα δεν είναι περιττό. Οι αποστάσεις ανάμεσα στα πολύ προσεχτικά φωτισμένα ταμπλό με τις εικόνες, τα πιο γνωστά έργα και τις πληροφορίες γύρω από αυτά είναι τέτοιες που βοηθούν τον επισκέπτη να παίρνει ανάσες και να μην «μπουχτίζει»: Oτιδήποτε δεν σε ενδιαφέρει απλώς το προσπερνάς, χωρίς να φοβάσαι ότι θα «χάσεις» κάτι από την αφήγηση.

Εξάλλου, την τέχνη τη νιώθεις, δεν τη διαβάζεις – και η έκθεση Dali Cybernetics θέλει από την αρχή μέχρι το τέλος να κάνει τον επισκέπτη να βιώσει τον μαγευτικό κόσμο του μυαλού αυτής της ιδιόρρυθμης persona που θεωρείται, ακόμη και σήμερα, καλλιτεχνική «ιδιοφυία» – με όλες του τις αισθήσεις.

Έτοιμος να χωθείς στην ψυχεδέλεια;

Η πρώτη έκπληξη έρχεται με τη Διαδραστική Στοά, όπου οι επισκέπτες «πατούν» πάνω στη ζωγραφική φαντασία του Νταλί, που αποτελείται από ψηφιοποιημένα επαναλαμβανόμενα στοιχεία από την εικονογραφία του.

Αν επιτρέψεις στον εαυτό σου – το καλό που σου θέλω – να νιώσεις ελεύθερος, αδιαφορώντας για την παρουσία άλλων ανθρώπων στον χώρο, μπορείς να παίξεις ξανά και ξανά, χοροπηδώντας σαν παιδί, καθώς βλέπεις τα διαφορετικά στοιχεία να εξαφανίζονται κάτω από τα πόδια σου.

Κοίταξε το είδωλό σου με φόντο αυτή την πολύχρωμη «ταπετσαρία» – που πολύ θα ήθελες να είχες σε έναν τοίχο στο σπίτι σου – και τράβηξε την πιο «ψυχεδελική» selfie που έχεις ανεβάσει ποτέ στα social – πάντα χωρίς φλας.

Ήρθε η ώρα να δημιουργήσεις

Στην έκθεση Dali Cybernetics, η παρουσία της Γκαλά, συντρόφου και μούσας του Νταλί, είναι πανταχού παρούσα: Από το πρόσωπο μέχρι το γυμνό σώμα και… τις πατούσες.

Στο έργο του «Η Γαλάτεια των Σφαιρών», από την περίοδο όταν ο καλλιτέχνης άρχισε να νιώθει μία ακατανίκητη έλξη για την Κβαντική Φυσική, το πρόσωπό της Γκαλά είναι ζωγραφισμένο σε κομμάτια που έχουν τη μορφή σφάιρας, δημιουργώντας ένα τρισδιάστατο αποτέλεσμα.

Και κάπου εκεί, σε έναν εξαιρετικά παιχνιδιάρικο χώρο μπορείς να ξυπνήσεις τον βαθιά κοιμισμένο καλλιτέχνη που κρύβεις μέσα σου και να ζωγραφίσεις με κηρομπογιές – αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που έπιασες μία στο χέρι σου; – τη δική σου Γαλάτεια και να την προβάλεις στον τοίχο της αίθουσας και, με τη βοήθεια του ειδικού προτζέκτορα, να δεις τη ζωγραφιά σου να μετατρέπεται σε αληθινό έργο τέχνης που φέρει το μαγικό άγγιγμα του Νταλί.

Εμπειρία Εμβύθισης

Ίσως το πιο εντυπωσιακό μέρος της περιήγησης είναι η παραμονή σε ένα δωμάτιο με «οθόνες» επιφάνειας πεντακοσίων τ.μ. όπου Τέχνη και Τεχνολογία συνδυάζονται σε ένα επαναστατικό θέαμα: Στον χώρο μπορείς να καθίσεις στα τετράγωνα λευκά σκαμπό, να στροβιλιστείς, να τραβήξεις βίντεο και φωτογραφίες, αλλά κυρίως να νιώσεις με όλες σου τις αισθήσεις ότι βρίσκεσαι πια στο μυαλό του καλλιτέχνη.

Τα πάντα σε αυτό το δωμάτιο, όπου και να γυρίσεις, όπου και να κοιτάξεις σου προσφέρουν μία εμπειρία που απλώς δεν χορταίνεις: Έργα του Νταλί περνούν από μπροστά σου, μεγεθύνονται και χάνονται από το οπτικό σου πεδίο. Χρώματα, σχήματα, αντικείμενα, πληροφορίες και μουσική απόλυτα εναρμονισμένη με την εκάστοτε καλλιτεχνική περίοδο που διανύει ο καλλιτέχνης πλημμυρίζουν τον χώρο και μαζί όλο σου το είναι.

Η ύπαρξη του Θεού, η πίστη στην επιστήμη, η αθανασία που επιβεβαιώνεται από το DNA, η θανατηφόρα εμφάνιση της ατομικής βόμβας, οι διπλές εικόνες, η τέταρτη διάσταση, ο ρευστός χρόνος, η γεωμετρική τελειότητα, το μεσογειακό τοπίο της Κόστα Μπράβα, στη Βόρεια Καταλονία, που θυμίζει «ελληνικό καλοκαίρι» των παιδικών σου χρόνων, η ιερή γεωμετρία και φυσικά η λατρεμένη Γκαλά είναι όλα εκεί, στον ίδιο χώρο μαζί σου.

Οι εικόνες κατακλύζουν το μυαλό σου, γοητεύουν τις αισθήσεις σου και εκεί κρύβεται η μαγεία: Όλοι βλέπουν την ίδια παρουσίαση, αλλά ο καθένας αντιλαμβάνεται και βιώνει διαφορετικά συναισθήματα, ενώ ο Νταλί παίζει με το δικό σου μυαλό και σε προκαλεί να ανακαλύψεις τα καλά κρυμμένα μυστικά πίσω από τις οπτικές ψευδαισθήσεις κι εσύ, ανήμπορος πια να αντιδράσεις – σαν άλλος Αλεξ ΝτεΛάρτζ από το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» του Κιούμπρικ – δεν έχεις άλλη επιλογή από το να παραδοθείς στη δύναμη των εικόνων και να υποκλιθείς στη διάνοιά του.

Κάποια στιγμή, μάλιστα, κατά τη διάρκεια προβολής, στον χώρο πραγματοποιείται μία από τις πολλές προβλέψεις του Νταλί: Αλγόριθμοι Τεχνητής Νοημοσύνης βασισμένοι στην ανάλυση χιλιάδων έργων του καλλιτέχνη στήνουν τις εικόνες, χωρίς την παραμικρή ανθρώπινη παρέμβαση στη δημιουργική διαδικασία.

Πριν μπεις στο δωμάτιο, σου δίνεται ένα ζευγάρι 3D γυαλιά. Προσοχή! Δεν τα φοράς από την αρχή. Το βίντεο ξεκινά ουσιαστικά με την έκρηξη της ατομικής βόμβας και διαρκεί περίπου ένα τέταρτο. Δύο με τρία λεπτά πριν από το τέλος εμφανίζεται η εντολή: «Φορέστε τα γυαλιά σας» και εκεί αφήνεσαι στη μαγεία της τρισδιάστατης εμπειρίας με κομμάτια από τα έργα του Νταλί, όπως κίονες, μέλη από αρχαιοελληνικά αγάλματα και γεωμετρικά σχήματα να έρχονται κατά πάνω σου!

Η Τεχνολογία στην υπηρεσία των αισθήσεων

Εκτός από την προβολή βίντεο και ντοκιμαντέρ που επιτρέπουν στον επισκέπτη να γνωρίσει τον Σαλβαντόρ Νταλί στην καθημερινότητά του, να αλληλεπιδρά με ανθρώπους γύρω του και να έρχεται σε επαφή με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία λάτρευε να απασχολεί, με το Virtual Reality 360° επιβιβάζεσαι στο  πλοίο των ονείρων που διασχίζει τους καλλιτεχνικούς κόσμους του καλλιτέχνη.

Εξάλλου, ο Νταλί ήθελε πάντα την τεχνολογία για σύμμαχό του, ενώ είχε προβλέψει πως, κάποια στιγμή, θα μπορεί ακόμη και να δημιουργεί τέχνη χωρίς την παρέμβαση των ανθρώπων.

Βυθισμένος για περίπου επτά λεπτά στο Μετασύμπαν του Νταλί, έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα συνεχώς μεταλασσόμενο ψηφιακό περιβάλλον: Πετάς στα σύννεφα και ατενίζεις το μπλε του ουρανού, ακούς τη θάλασσα αλλά βλέπεις και τους τεράστιους ελέφαντες με τα χαρακτηριστικά ψηλόλιγνα πόδια να περνούν από μπροστά σου. Πεταλούδες έρχονται καταπάνω σου και ονειρικά πλάσματα είναι συνταξιδιώτες σου, σε ένα ταξίδι που ελπίζεις να μην τελειώσει ποτέ.

Η περιήγηση ολοκληρώνεται με τη Βιβλιοθήκη του Νταλί, όπου ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ορισμένα από τα εκατοντάδες βιβλία για τη Φυσική, την Κβαντική Μηχανική, τη Βιολογία, την Οπτική και τα Μαθηματικά που είχε συλλέξει στη βιβλιοθήκη του, αλλά και τον αυθεντικό καναπέ Dalilips, της εταιρίας Barcelona Design, όπου μπορείς να κάτσεις και να βγάλεις αναμνηστικές φωτογραφίες σε ένα ειδικά φωτισμένο photo booth.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση, μπορείς να επισκεφθείς την ιστοσελίδα Ελληνικός Κόσμος

Για να μην πας αδιάβαστος

• Ο Σαλβαντόρ Νταλί (1904-1989) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς (Καταλανούς) ζωγράφους του 20ού αιώνα, του οποίου το όνομα συνδέθηκε, κυρίως, με το καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού – ή σουρεαλισμού από το γαλλικό “surréalisme”, ένα κίνημα που ξεκίνησε κυρίως από τον André Breton (Αντρέ Μπρετόν) το 1924 και είχε σκοπό να ξεπεράσει τους περιορισμούς της λογικής και να εξερευνήσει την υποσυνείδητη σκέψη, τα όνειρα και τις φαντασιώσεις.

• Ένα από τα πιο γνωστά του έργα, «Η Εμμονή της Μνήμης» (1931), απεικονίζει λιωμένα ρολόγια και θεωρείται κλασικό παράδειγμα του σουρεαλισμού. Επηρεασμένος από τη φροϋδική ψυχανάλυση – ειδικά όσον αφορά στην ψυχολογία του υποσυνείδητου – δημιούργησε πίνακες που είναι γεμάτοι συμβολισμούς από τα όνειρα, την παράνοια και τις βαθύτερες ανθρώπινες επιθυμίες.

• Ο Νταλί είχε εκκεντρική προσωπικότητα και αγαπούσε να τραβά την προσοχή με τις αλλόκοτες συμπεριφορές και το ιδιαίτερο στυλ του, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου, καλοσχηματισμένου μουστακιού του.

• Αν και ήταν γνωστός κυρίως για τη ζωγραφική του, ασχολήθηκε με διάφορες μορφές τέχνης, δημιουργώντας γλυπτά, κοσμήματα, έπιπλα, κοστούμια, ενώ συνεργάστηκε και με τον Άλφρεντ Χίτσκοκ για την ταινία “Spellbound” (1945), σχεδιάζοντας τα ονειρικά σκηνικά.

• Η σύντροφός του, η Ρωσίδα Έλενα Ιβάνοβνα Ντιακόνοβα, γνωστή ως Γκαλά, αποτέλεσε κεντρική φιγούρα στη ζωή του: Ήταν μούσα, συνεργάτης και διαχειρίστρια των έργων του, ενώ η επιρροή της ήταν καθοριστική στην καριέρα και την προσωπικότητά του. Ο ίδιος, μάλιστα, την έβλεπε ως θεϊκή ύπαρξη.

5+1 trivia για την ερώτηση των 100.000 ευρώ στον «Εκατομμυριούχο»

• Ο Σαλβαντόρ Νταλί δεν τελείωσε ποτέ την Καλών Τεχνών: Αποβλήθηκε από τη σχολή για πρώτη φορά το 1923 επειδή πήρε μέρος σε μία διαμαρτυρία, ενώ ο ίδιος αρνήθηκε να συμμετάσχει στις τελικές εξετάσεις το 1926. Στην αυτοβιογραφία του 1942 είχε γράψει: «Είμαι απείρως πιο έξυπνος από αυτούς τους τρεις καθηγητές και γι’ αυτό αρνούμαι να εξεταστώ από αυτούς»

• Όταν ο Καταλανός γνώρισε – στα 25 του – και ερωτεύθηκε την Γκαλά, εκείνη ήταν παντρεμένη με τον φίλο του Paul Éluard. Το ζευγάρι, στη διάρκεια του 48 ετών γάμου τους, λειτουργούσε με απόλυτη ελευθερία, με την Γκαλά να συνάπτει διάφορες σχέσεις με άλλους άντρες – με τις ευλογίες του Νταλί, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής της λέγεται πως ερωτεύθηκε τον 22χρονο τότε ηθοποιό του “Jesus Christ Superstar”, Jeff Fenholt. Μετά τον θάνατό της, το 1982, ο Νταλί έπεσε σε κατάθλιψη.

• Το σήμα κατατεθέν του, το μακρύ, στριφτό και γυρισμένο προς τα επάνω μουστάκι του ήταν εμπνευσμένο από τον Ισπανό ζωγράφο του 17ου αιώνα, Ντιέγκο Βελάσκεθ. Σε συνεντεύξεις του, ο Νταλί συχνά αστειευόταν λέγοντας πως αποτελούσε την «πιο σοβαρή του δημιουργία». Μάλιστα, όταν το 2017 ανοίχτηκε ο τάφος του καλλιτέχνη για να ληφθούν δείγματα DNA στο πλαίσιο μιας υπόθεσης πατρότητας, οι παρευρισκόμενοι στην εκταφή διαπίστωσαν ότι το διάσημο μουστάκι του παρέμενε ανέπαφο, 28 ολόκληρα χρόνια μετά τον θάνατό του. Η ιστορία λέει πως η Γιόκο Όνο ζητούσε επίμονα τρίχες από το μουστάκι του Νταλί. Έτσι ο καλλιτέχνης, όπως είχε αναφέρει η στενή του φίλη Amanda Lear, της πούλησε βαμμένο χορτάρι για 10.000 δολάρια. «Ο Νταλί σκέφτηκε ότι η Γιόκο Όνο ήταν μάγισσα και θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει σε ένα ξόρκι. Δεν ήθελε να της στείλει ένα προσωπικό αντικείμενο, πόσο μάλλον μία από τις τρίχες του», είχε πει η Lear σε συνέντευξή της.

• Ο Σαλβαντόρ Νταλί, εκτός από τεράστιος καλλιτέχνης υπήρξε και μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες – κυρίως λόγω της, για πολλούς, διεστραμμένης εμμονής του με τον Χίτλερ αλλά και της σχέσης του με τον Φρανθίσκο Φράνκο, κάτι που έκανε τον Πάμπλο Πικάσο και τον στενό του φίλο και σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ να στραφούν εναντίον του.

• Ανάμεσα στα κοσμήματα που σχεδίασε, δημιούργησε και μία παλλόμενη χρυσή καρδιά με 46 ρουμπίνια, 42 διαμάντια, δύο σμαράγδια και άλλους πολύτιμους λίθους σε συνεργασία με τον Αμερικανό εκατομμυριούχο Cummins Catherwood. Το εκπληκτικό κομμάτι που φέρει έναν εσωτερικό μηχανισμό που κάνει τη «Βασιλική Καρδιά» να χτυπά σαν αληθινή ανθρώπινη καρδιά, βρίσκεται τώρα στο μουσείο του Ιδρύματος Salvador Dalí, που εδρεύει στη γενέτειρά του, το Figueras της Ισπανίας.

• Ο Νταλί δεν είχε κανένα πρόβλημα να μοιράζεται τις άπλετες ιδέες και το ταλέντο του σε εμπορικές δουλειές. Έτσι, σχεδίασε διαφημίσεις για την Gap και εμφανίστηκε ακόμη και σε μια διαφήμιση για σοκολάτες Lanvin το 1968. Ο André Breton, μάλιστα, του είχε δώσει το παρατσούκλι “Avida Dollars”, δηλαδή «διψασμένος για δολάρια». Ακόμα και το λογότυπο των γλειφιτζουριών της Chupa Chups ανήκει στον Νταλί, το οποίο σχεδίασε το 1969 και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.

Με πληροφορίες από Sothebys / My Modern Met