Ήταν οι πρώτες ημέρες του 2022, στον απόηχο μιας τεράστιας ηφαιστειακής έκρηξης, όταν η Τόνγκα έπεσε στο σκοτάδι. Η υποθαλάσσια έκρηξη – 1.000 φορές ισχυρότερη από τη βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα – έστειλε κύματα τσουνάμι στο κοντινό αρχιπέλαγος της Τόνγκα και κάλυψε τη λευκή κοραλλιογενή άμμο του νησιού με στάχτη.

Η ισχύς της έκρηξης Hunga-Tonga-Hunga-Ha’apai διέκοψε τη σύνδεση του διαδικτύου με την Τόνγκα, προκαλώντας διακοπή της επικοινωνίας ακριβώς τη στιγμή που εκτυλισσόταν μια κρίση.

Όταν το υποθαλάσσιο καλώδιο που παρέχει το ίντερνετ στη χώρα αποκαταστάθηκε εβδομάδες αργότερα, η κλίμακα της διακοπής ήταν σαφής. Η έλλειψη συνδεσιμότητας είχε δυσχεράνει τις προσπάθειες ανάκαμψης, ενώ ταυτόχρονα κατέστρεψε την τοπική οικονομία και τις επιχειρήσεις, πολλές από τις οποίες εξαρτώνται από τα εμβάσματα από το εξωτερικό.

Η καταστροφή αποκάλυψε τα ακραία τρωτά σημεία της υποδομής που στηρίζει τη λειτουργία του διαδικτύου.

Η σύγχρονη ζωή είναι πραγματικά άρρηκτα συνδεδεμένη με ένα λειτουργικό διαδίκτυο, λέει η Nicole Starosielski, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και συγγραφέας του βιβλίου The Undersea Network.

Με αυτόν τον τρόπο, μοιάζει πολύ με το πόσιμο νερό – μια υπηρεσία κοινής ωφέλειας που στηρίζει την ίδια μας την ύπαρξη. Και όπως και το νερό, πολύ λίγοι άνθρωποι κατανοούν τι χρειάζεται για να ταξιδέψει από μια μακρινή δεξαμενή στη βρύση της κουζίνας μας.

Οι σύγχρονοι καταναλωτές έχουν συνηθίσει να φαντάζονται το διαδίκτυο ως κάτι αόρατο στην ατμόσφαιρα – ένα αόρατο «σύννεφο» ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας, που ρίχνει βροχή από δεδομένα πάνω μας. Επειδή οι συσκευές μας δεν είναι δεμένες με κανένα καλώδιο, πολλοί από εμάς πιστεύουν ότι το όλο πράγμα είναι ασύρματο, λέει η Starosielski, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο ασυνήθιστη.

Σχεδόν όλη η κίνηση στο διαδίκτυο – συμπεριλαμβανομένων των κλήσεων Zoom, των streaming ταινιών, των e-mails και των feed των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – φτάνει σε εμάς μέσω οπτικών ινών υψηλής ταχύτητας που είναι τοποθετημένες στον πυθμένα του ωκεανού. Πρόκειται για τις φλέβες του σύγχρονου κόσμου, που εκτείνονται σχεδόν 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα κάτω από τη θάλασσα, συνδέοντας χώρες μέσω φυσικών καλωδίων που διοχετεύουν το διαδίκτυο μέσω αυτών.

Μιλώντας μέσω WhatsApp στον Guardian, η Starosielski εξηγεί ότι τα δεδομένα που μεταδίδουν τη φωνή της θα ταξιδέψουν από το κινητό της τηλέφωνο σε έναν κοντινό πύργο κινητής τηλεφωνίας. «Αυτό είναι ουσιαστικά το μοναδικό ασύρματο άλμα σε ολόκληρο το σύστημα», λέει.

Από τον πύργο κινητής τηλεφωνίας, θα περάσουν από ένα σύνολο επίγειων καλωδίων οπτικών ινών, ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός υπόγεια. Στη συνέχεια θα πάνε σε έναν σταθμό καλωδίων – συνήθως κάπου κοντά στο νερό – και από εκεί στον πυθμένα του βυθού, πριν καταλήξουν σε έναν σταθμό καλωδίων στην Αυστραλία, απ’ όπου ο Guardian μιλάει με την Starosielski.

«Οι φωνές μας βρίσκονται κυριολεκτικά στον πάτο του ωκεανού», λέει.

Κατάσκοποι, σαμποτάζ και καρχαρίες

Το γεγονός ότι τα δεδομένα που τροφοδοτούν τις οικονομικές, κυβερνητικές και ορισμένες στρατιωτικές επικοινωνίες διασχίζουν καλώδια που δεν έχουν πάχος πολύ μεγαλύτερο από έναν σωλήνα και προστατεύονται από λίγο περισσότερο από το θαλασσινό νερό πάνω από αυτά, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια αιτία ανησυχίας για τους νομοθέτες σε όλο τον κόσμο.

Το 2017, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ ανέφεραν ότι ρωσικά υποβρύχια είχαν εντείνει την επιτήρηση των καλωδίων διαδικτύου στον βόρειο Ατλαντικό και το 2018, η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε κυρώσεις σε μια ρωσική εταιρεία που φέρεται να παρείχε υποβρύχιες δυνατότητες στη Μόσχα, με στόχο την παρακολούθηση του υποθαλάσσιου δικτύου.

Μια ρωσική επίθεση στα υποθαλάσσια καλώδια θα προκαλούσε «σημαντική ζημιά στην οικονομία μας και στην καθημερινή μας ζωή», είχε δηλώσει τότε ο Jim Langevin, μέλος της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της αμερικανικής Βουλής.

Η στόχευση των καλωδίων διαδικτύου είναι ένα όπλο που η Ρωσία έχει από καιρό στο οπλοστάσιό της για τον υβριδικό πόλεμο. Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014, η Μόσχα διέκοψε την κύρια καλωδιακή σύνδεση με τη χερσόνησο, αποκτώντας τον έλεγχο της διαδικτυακής υποδομής της, επιτρέποντας στο Κρεμλίνο να διαδίδει παραπληροφόρηση.

Οι παγκόσμιες συγκρούσεις, έχει επίσης αποδειχθεί, ότι έχουν ακούσιες, διασπαστικές επιπτώσεις στα καλωδιακά συστήματα του διαδικτύου. Τον Φεβρουάριο, οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν μαχητές Χούθι επιτέθηκαν σε ένα φορτηγό πλοίο στην Ερυθρά Θάλασσα. Η τελική βύθιση του Rubymar ήταν πιθανότατα υπεύθυνη για τη διακοπή τριών υποθαλάσσιων καλωδίων στην περιοχή, γεγονός που διέκοψε σημαντικό μέρος της διαδικτυακής κίνησης μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν επίσης εκφράσει σοβαρή ανησυχία ότι οι αντίπαλοι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα υποθαλάσσια καλώδια για να αποκτήσουν προσωπικές πληροφορίες, δεδομένα και επικοινωνίες. Μια έκθεση του Κογκρέσου του 2022 σχετικά με το θέμα υπογράμμισε τις αυξημένες δυνατότητες πρόσβασης της Ρωσίας ή της Κίνας στα υποθαλάσσια καλωδιακά συστήματα.

Πρόκειται για μια μέθοδο κατασκοπείας με την οποία οι ΗΠΑ είναι πολύ εξοικειωμένες: Το 2013 ο Guardian αποκάλυψε ότι η GCHQ του Ηνωμένου Βασιλείου είχε παγιδεύσει το δίκτυο καλωδίων του διαδικτύου για να αποκτήσει πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες επικοινωνιών μεταξύ εντελώς αθώων ανθρώπων, καθώς και στοχευμένων υπόπτων. Οι πληροφορίες αυτές στη συνέχεια διαβιβάστηκαν στην NSA.

Τα έγγραφα, που αποκάλυψε ο πληροφοριοδότης Έντουαρντ Σνόουντεν, έδειξαν επίσης ότι ένα υποθαλάσσιο καλώδιο που συνδέει την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία με τις ΗΠΑ είχε υποκλαπεί για να επιτρέψει στην NSA να αποκτήσει πρόσβαση σε δεδομένα διαδικτύου της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Παρά τη σωρεία των κινδύνων και την ολοένα και πιο έντονη προειδοποίηση των δυτικών κυβερνήσεων, οι εκκλήσεις για μεγαλύτερη δράση όσον αφορά τη διασφάλιση του καλωδιακού δικτύου έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό αναπάντητες και πολλοί θεωρούν τις απειλές υπερβολικές.

«Δεν υπάρχουν δημόσια διαθέσιμες και επαληθευμένες αναφορές που να υποδεικνύουν σκόπιμες επιθέσεις στο καλωδιακό δίκτυο από οποιονδήποτε φορέα, είτε πρόκειται για τη Ρωσία, είτε για την Κίνα, είτε για μη κρατική ομάδα», αναφέρει έκθεση της ΕΕ του 2022.

«Αναμφισβήτητα, αυτό συνεπάγεται ότι τα σενάρια απειλών που συζητούνται μπορεί να είναι υπερβολικά».

Ένας εμπειρογνώμονας που μίλησε στον Guardian ήταν πιο ωμός στην εκτίμησή του, χαρακτηρίζοντας την απειλή σαμποτάζ ως «βλακείες».

Τα δεδομένα το επιβεβαιώνουν αυτό, δείχνοντας ότι οι καρχαρίες, οι άγκυρες και το ψάρεμα αποτελούν μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια υποδομή του διαδικτύου από ό,τι οι Ρώσοι κατάσκοποι. Μια αμερικανική έκθεση για το θέμα αυτό έδειξε ότι οι μεγαλύτερες απειλές για το δίκτυο είναι τυχαία περιστατικά στα οποία εμπλέκονται άνθρωποι. Κατά μέσο όρο, ένα καλώδιο κόβεται κάθε τρεις ημέρες.

Ένα υποβρύχιο τηλεπικοινωνιακό καλώδιο κόπηκε κατά λάθος από ένα πλοίο στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας το 2017, με αποτέλεσμα να διακοπεί η σύνδεση στο διαδίκτυο για τρεις εβδομάδες και να κοστίσει στη χώρα 10 εκατομμύρια δολάρια την ημέρα, αναφέρεται στην έκθεση.

Ένα άνισο διαδίκτυο

Για πολλούς εμπειρογνώμονες, ωστόσο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το διαδίκτυο δεν είναι το σαμποτάζ, η κατασκοπεία ή ακόμη και οι επικίνδυνες άγκυρες, αλλά η άνιση εξάπλωση της καλωδιακής υποδομής που διασχίζει τον πλανήτη, συνδέοντας τα ψηφιακά δίκτυα του κόσμου μεταξύ τους.

Δεν υπάρχουν καλώδια παντού, λέει η Starosielski. Υπάρχει μια συγκέντρωση στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό που συνδέει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, αλλά δεν υπάρχουν τόσα πολλά στον Νότιο Ατλαντικό.

«Έτσι, βλέπετε ότι ορισμένα μέρη του κόσμου έχουν υψηλό επίπεδο συνδεσιμότητας … και ποικιλομορφία από την άποψη της ύπαρξης πολλαπλών διαδρομών σε περίπτωση που υπάρξει διακοπή».

Από το 2023 υπήρχαν περισσότερα από 500 καλώδια επικοινωνιών στο βυθό του ωκεανού, αλλά μια γρήγορη ματιά στο χάρτη των παγκόσμιων υποθαλάσσιων καλωδιακών δικτύων δείχνει ότι είναι σε μεγάλο βαθμό επικεντρωμένα γύρω από οικονομικά και πληθυσμιακά κέντρα.

Η άνιση κατανομή των καλωδίων είναι πιο σαφής στον Ειρηνικό, όπου μια περιοχή όπως το Γκουάμ, με πληθυσμό μόλις 170.000 κατοίκων και όπου στεγάζεται μια ναυτική βάση των ΗΠΑ, έχει περισσότερα από 10 καλώδια διαδικτύου που συνδέουν το νησί. Η Νέα Ζηλανδία, με περισσότερους από 5 εκατομμύρια κατοίκους, έχει επτά. Η Τόνγκα έχει μόνο ένα.

Στον απόηχο της έκρηξης του 2022 στην Τόνγκα, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ανέλαβαν δράση, αναθέτοντας την εκπόνηση εκθέσεων σχετικά με τα τρωτά σημεία του υφιστάμενου υποθαλάσσιου καλωδιακού δικτύου, ενώ οι εταιρείες τεχνολογίας εργάστηκαν για την ενίσχυση των δικτύων ώστε να διασφαλιστεί ότι ένα τέτοιο γεγονός δεν θα συμβεί ποτέ ξανά.

Τον περασμένο μήνα, το διαδίκτυο της Τόνγκα έπεσε και πάλι.

Τεράστια τμήματα της χώρας έμειναν στο σκοτάδι μετά την καταστροφή του υποθαλάσσιου καλωδίου διαδικτύου που συνδέει το νησιωτικό δίκτυο, προκαλώντας χάος στις τοπικές επιχειρήσεις.

Προς το παρόν, τα οικονομικά θεμελιώδη στοιχεία ευνοούν την κατασκευή περισσότερων καλωδίων στον δυτικό κόσμο και στις αναδυόμενες αγορές, όπου η ψηφιακή ζήτηση ανθεί. Παρά τις προειδοποιήσεις για σαμποτάζ ή τυχαίες ζημιές, οι ειδικοί λένε ότι χωρίς την επιτακτική ανάγκη της αγοράς για τη δημιουργία πιο ανθεκτικών δικτύων, ο πραγματικός κίνδυνος είναι ότι μέρη όπως η Τόνγκα θα συνεχίσουν να πέφτουν στο σκοτάδι, απειλώντας την ίδια την υπόσχεση της ψηφιακής ισότητας στην οποία στηρίχθηκε το διαδίκτυο.

Με πληροφορίες από Guardian

Tags